Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 32/13
POSTANOWIENIE
Dnia 27 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie ze skargi Z. G. o wznowienie postępowania
w sprawie z powództwa T. M.
przeciwko Z.G.
o zapłatę zakończonej prawomocnym nakazem zapłaty Sądu Okręgowego
w K. z dnia 25 kwietnia 2001 r., sygn. Akt […],
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 czerwca 2013 r.,
zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 stycznia 2013 r.,
1) uchyla zaskarżone postanowienie w części odrzucającej
apelację,
2) odrzuca zażalenie w pozostałym zakresie,
3) pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego sądowi wydającemu orzeczenie kończące
postępowanie w sprawie.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 24 stycznia 2013 r. (1) odrzucił
ponowny wniosek pozwanej o zwolnienie od kosztów sądowych, (2) odrzucił
apelację pozwanej Z. G. od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 16 lutego 2012
r., oddalającego skargę pozwanej o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 25 kwietnia 2001 r., wydanym w
postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w K., którym nakazano pozwanej
zapłatę na rzecz powoda T. M. kwoty 500.000 zł wraz z odsetkami.
Sąd Apelacyjny wskazał, że pozwana została zwolniona od obowiązku
uiszczenia opłaty od apelacji w ½ części postanowieniem Sądu Okręgowego w K.
z dnia 14 maja 2012 r., które stało się prawomocne z dniem oddalenia
postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 24 lipca 2012 r. zażalenia pozwanej.
Pozwana została wezwana przez Sąd Okręgowy do uiszczenia brakującej opłaty od
apelacji w kwocie 5.000 zł., co uczyniła w terminie tygodniowym od doręczenia
wezwania. Sąd Apelacyjny - badając ponownie zachowanie wymogów formalnych
apelacji - stwierdził, że opłata uiszczona przez pozwaną była nieodpowiednia.
Wartość przedmiotu zaskarżenia apelacji wynosiła bowiem 500.000 zł, stąd połowa
opłaty od apelacji powinna odpowiadać kwocie 12.500 zł. W związku z tym
pozwana została wezwana do uzupełnienia opłaty od apelacji w kwocie 7.500 zł w
terminie tygodniowym, pod rygorem odrzucenia apelacji. W odpowiedzi pozwana
zgłosiła ponowny wniosek o zwolnienie jej od kosztów sądowych, w tym od
uzupełniającej opłaty od apelacji. Uznając, że ponowny wniosek pozwanej o
zwolnienie od kosztów sądowych został oparty na tych samych okolicznościach, co
wniosek poprzedni, Sąd Apelacyjny odrzucił go na podstawie art. 107 ust. 2 zd.
pierwsze u.k.s.c. a przyjmując, w myśl art. 112 ust. 4 u.k.s.c., że wniosek ten, jako
ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oparty na tych samych
okolicznościach, nie miał wpływu na bieg terminu do opłacenia apelacji.
Konsekwentnie Sąd Apelacyjny w oparciu o art. 373 w zw. z art. 370 k.p.c. odrzucił
apelację, jako nieopłaconą.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego zaskarżyła zażaleniem pozwana
oznaczając zakres zaskarżenia jako „w całości”. Wnosząc o jego uchylenie
3
i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego zarzuciła naruszenie art. 1303
§ 1 i 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. polegające na wezwaniu do uzupełnienia opłaty od
apelacji, pod rygorem odrzucenia, po doręczeniu odpisu apelacji stronie przeciwnej,
zamiast prowadzenia sprawy bez wstrzymywania biegu postępowania i orzeczenia
o obowiązku uiszczenia opłaty w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.
Na podstawie art. 380 k.p.c., niezależnie od zaskarżenia wprost, skarżąca
zakwestionowała również prawidłowość postanowienia o odrzuceniu ponownego
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, podnosząc naruszenie art. 112 ust. 4
u.k.s.c. poprzez przyjęcie, że jej wniosek o zwolnienie od obowiązku uiszczenia
uzupełniającej opłaty od apelacji został oparty na tych samych okolicznościach, jak
wniosek poprzedni.
Sąd Najwyższy zważył:
Zażalenie jest zasadne w skierowanej przeciwko postanowieniu
o odrzuceniu apelacji. Trafnie podnosi skarżąca, że art. 1303
§ 2 k.p.c. znajduje, na
podstawie art. 391 § 1 k.p.c., odpowiednie zastosowanie w postępowaniu
apelacyjnym. W myśl tego przepisu w przypadku, gdy obowiązek uiszczenia lub
uzupełnienia opłaty powstał na skutek rozszerzenia lub innej zmiany żądania,
z innych przyczyn niż wymienione w § 1, tj. z innych przyczyn, niż na skutek
ustalenia przez sąd wyższej wartości przedmiotu sporu, cofnięcia zwolnienia od
kosztów sądowych albo uchylenia kurateli, przewodniczący obowiązany jest
wezwać zobowiązanego do uiszczenia należnej opłaty w terminie tygodnia. W razie
bezskutecznego upływu terminu, sąd powinien prowadzić sprawę bez
wstrzymywania biegu postępowania, a o obowiązku uiszczenia opłaty orzec
w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, stosując odpowiednio zasady
obowiązujące przy zwrocie kosztów procesu. W przepisie tym, mając na względzie
potrzebę sprawnego zakończenia postępowania które opóźniłoby usuwanie braków
fiskalnych pism procesowych w sytuacji, gdy sprawa przeszła już przez etap
wstępny, który miał na celu usunięcie m.in. takich braków przyjęto, jako wyjątek od
zasady, możliwość rozpoznawania sprawy na skutek środka odwoławczego, od
którego nie została uiszczona należna opłata. Wskazana funkcja tego przepisu
uwidacznia się wyraźnie w niniejszej sprawie, w której brak fiskalny apelacji został
przeoczony na etapie kontroli wstępnej dokonywanej przez przewodniczącego,
4
a Sąd Apelacyjny odroczył rozprawę apelacyjną jedynie ze względu na niepełne
opłacenie apelacji przez pozwaną. Wprawdzie apelacja dotknięta była brakiem
fiskalnym już od chwili jej wniesienia, jednak biorąc pod uwagę okoliczność,
że pozwana nie była reprezentowana przez pełnomocnika będącego adwokatem
lub radcą prawnym, na podstawie art. 112 ust. 2 u.k.s.c. należało przeprowadzić
postępowanie naprawcze, zmierzające do jego usunięcia. Pozwana powinna być
wezwana do uiszczenia brakującej opłaty od apelacji, tak jak to uczynił Sąd
Okręgowy, co aktualizowało ciążący na niej obowiązek uiszczenia tej opłaty.
Skoro treść zarządzenia wzywającego do uiszczenia brakującej opłaty wadliwie
określała ten obowiązek na kwotę 5.000 zł, co do tej kwoty wezwanie było
skuteczne. Obowiązek uzupełnienia opłaty o dalszą kwotę 7.500 zł zaktualizował
się po wezwaniu przez przewodniczącego w Sądzie Apelacyjnym. Z tych przyczyn
należało przyjąć, że w rozumieniu art. 1303
§ 2 k.p.c. obowiązek uzupełnienia
opłaty powstał względem pozwanej z innych przyczyn, niż przewidziane w § 1 tego
przepisu, nie wstrzymywał biegu postępowania apelacyjnego, a nieuzupełnienie
przez pozwaną opłaty prowadzić mogło jedynie do orzeczenia o obowiązku jej
uiszczenia w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, przy odpowiednim
zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu, a nie do
odrzucenia apelacji. Zastosowania art. 1303
§ 2 k.p.c. nie usprawiedliwiała
podniesiona przez pozwaną okoliczność, że obowiązek uzupełnienia opłaty od
apelacji pozwanej powstał po doręczeniu odpisu apelacji stronie przeciwnej.
Wysłanie odpisu apelacji stronie przeciwnej nie może przeszkadzać odrzuceniu
apelacji przez sąd drugiej instancji ze względu na nieusunięcie jej braków fiskalnych,
skoro w myśl art. 371 k.p.c. doręczenia apelacji stronie przeciwnej dokonuje sąd
pierwszej instancji, a następnie przedstawia akta sprawy sądowi drugiej instancji, który
na podstawie art. 373 w zw. z art. 370 k.p.c. uprawniony jest do jej ponownej kontroli
oraz odrzucenia, m.in. ze względu na nieusunięcie braków fiskalnych. W tym zatem
zakresie wyłączone jest stosowanie w postępowaniu apelacyjnym art. 1303
§ 2 k.p.c.
Niemniej trafność zarzutu naruszenia tego przepisu w pozostałym zakresie
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. była wystarczającą przyczyną uwzględnienia
zażalenia i czyniła zbędną ocenę zasadności stanowiska Sądu odwoławczego
5
w przedmiocie tożsamości podstaw wniosków o zwolnienie od kosztów sądowych
składanych przez pozwaną.
Zażalenie podlega odrzuceniu w części zaskarżającej bezpośrednio
postanowienie o odrzuceniu ponownego wniosku pozwanej o zwolnienie od
kosztów sądowych – jako niedopuszczalne.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
§ 1 zd. pierwsze
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz art. 3986
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.,
postanowił jak wyżej.
O kosztach postępowania zażaleniowego postanowiono zgodnie z art. 108
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 oraz art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.