V CZ 44/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:23-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CR 538/68
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 44/13
POSTANOWIENIE
Dnia 24 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa "P." Sp. z o.o. w K.
przeciwko K. D. as. S. Republika Czeska
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 lipca 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w O.
z dnia 14 grudnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 9 października 2012 r. Sąd Okręgowy w O. oddalił powódz-
two spółki P. w K. o zapłatę kwoty 149 919,06 zł tytułem odszkodowania za
nienależyte wykonanie zobowiązania polegającego na dostarczeniu papy
termozgrzewalnej, uwzględnił bowiem przedstawiony przez pozwanego K. D. as. S.
(Republika Czeska) – jako ewentualny – zarzut potrącenia wierzytelności w kwocie
158 279,23 zł, stwierdzonej tytułem wykonawczym, nie badając jednak wcześniej
zarzutu pozwanego postawionego na pierwszym miejscu, tj. zarzutu bezzasadności
żądania co do jego istoty.
2
Pozwany zarzucił w apelacji, że Sąd Okręgowy nie orzekł o istocie sporu,
gdyż nie zbadał ani nie orzekł o zasadności zgłoszonego w pozwie roszczenia,
a oddalił powództwo tylko na podstawie oceny zarzutu potrącenia.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 14 grudnia 2012 r. odrzucił apelację,
podnosząc, że jest ona niedopuszczalna, gdyż strona pozwana zaskarżyła
orzeczenie „jednoznacznie dla niej korzystne”.
W zażaleniu strona pozwana wytknęła naruszenie art. 370 k.p.c. przez
błędne zastosowanie. Zarzuciła, że zaskarżony wyrok, mimo oddalenia powództwa,
jest dla niej niekorzystny, przesądza bowiem bez badania istoty sporu, iż żądanie
było uzasadnione, skoro zostało potrącone.
Sąd Apelacyjny, rozpoznając zażalenie, powziął poważne wątpliwości.
którym dał wyraz w przytoczonym na wstępie zagadnieniu prawnym,
przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1
k.p.c.
Sąd Najwyższy przejął sprawę do rozpoznania i zważył, co następuje:
W prawie procesowym nie uregulowano prawomocności wyroku co do
roszczeń przedstawionych do potrącenia, jednak - jak trafnie podniesiono
w piśmiennictwie - zarzut potrącenia powinien być traktowany w sposób szczególny.
Należy przyjąć, że wywołuje on identyczne skutki jak zgłoszenie roszczenia
w drodze powództwa, w tym np. w zakresie zawisłości sprawy (art. 192 pkt 1 k.p.c.),
a jego rozstrzygnięcie co do roszczenia przedstawionego do potrącenia stwarza
stan powagi rzeczy osądzonej. W związku z tym należy przyjąć, że pozwany może
zaskarżyć wyrok oddalający powództwo, jeżeli oddalenie nastąpiło z powodu
uwzględnienia ewentualnego zarzutu potrącenia. Zważywszy więc, że skoro –
mówiąc najogólniej – pokrzywdzenie wyrokiem występuje wtedy, gdy jest on dla
strony prawnie niekorzystny przez to, że nie zapewnił jej przysługującej ochrony
prawnej, mimo użycia właściwie dobranego, przewidzianego przez prawo środka
procesowego, to może wnieść środek odwoławczy pozwalający na eliminację tego
pokrzywdzenia.
Należy przy tym podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w orzeczeniu
z dnia 6 września 1960 r., 4 CR 877/59 („Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”
3
1962, nr 3, s. 99), że wydanie wyroku oddalającego powództwo z powodu
uwzględnienia ewentualnego zarzutu potrącenia, jednak bez ustalenia, czy w ogóle
istniała wierzytelność powoda, stwarza nieusuwalną niejasność co do tego, co taki
wyrok w rzeczywistości rozstrzyga. Sąd Najwyższy podkreślił, że przedmiot
i granice powagi rzeczy osądzonej takiego wyroku są nieokreślone, w związku
z czym niezbędne byłoby „powtórzenie” procesu dotychczasowego pozwanego
przeciwko powodowi i dopiero wówczas sąd musiałby rozstrzygnąć, czy stronom
w ogóle przysługiwały wierzytelności wzajemne i czy skompensowały się (por.
także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1961 r., 4 CR 212/61,
OSNCP 1963, nr 6, poz. 120 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 1968 r.,
I CR 538/68, OSNCP 1969, nr 11, poz. 204).
Z tych przyczyn, skoro Sąd Okręgowy oddalił powództwo tylko na skutek
uwzględnienia zarzutu potrącenia wierzytelności pozwanego, nie badając zarzutu
postawionego na pierwszym miejscu, tj. zarzutu bezzasadności żądania co do jego
istoty, odrzucenie apelacji pozwanego z powodu braku pokrzywdzenia należy
uznać za wadliwe.
W związku z tym Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie (art. 386
§ 4 w związku z art. 397 § 2 oraz art. 390 § 1 zdanie drugie k.p.c.).
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 24 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa "P." Sp. z o.o. w K.
przeciwko K. D. as. S. Republika Czeska
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 lipca 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w O.
z dnia 14 grudnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 9 października 2012 r. Sąd Okręgowy w O. oddalił powódz-
two spółki P. w K. o zapłatę kwoty 149 919,06 zł tytułem odszkodowania za
nienależyte wykonanie zobowiązania polegającego na dostarczeniu papy
termozgrzewalnej, uwzględnił bowiem przedstawiony przez pozwanego K. D. as. S.
(Republika Czeska) – jako ewentualny – zarzut potrącenia wierzytelności w kwocie
158 279,23 zł, stwierdzonej tytułem wykonawczym, nie badając jednak wcześniej
zarzutu pozwanego postawionego na pierwszym miejscu, tj. zarzutu bezzasadności
żądania co do jego istoty.
2
Pozwany zarzucił w apelacji, że Sąd Okręgowy nie orzekł o istocie sporu,
gdyż nie zbadał ani nie orzekł o zasadności zgłoszonego w pozwie roszczenia,
a oddalił powództwo tylko na podstawie oceny zarzutu potrącenia.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 14 grudnia 2012 r. odrzucił apelację,
podnosząc, że jest ona niedopuszczalna, gdyż strona pozwana zaskarżyła
orzeczenie „jednoznacznie dla niej korzystne”.
W zażaleniu strona pozwana wytknęła naruszenie art. 370 k.p.c. przez
błędne zastosowanie. Zarzuciła, że zaskarżony wyrok, mimo oddalenia powództwa,
jest dla niej niekorzystny, przesądza bowiem bez badania istoty sporu, iż żądanie
było uzasadnione, skoro zostało potrącone.
Sąd Apelacyjny, rozpoznając zażalenie, powziął poważne wątpliwości.
którym dał wyraz w przytoczonym na wstępie zagadnieniu prawnym,
przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1
k.p.c.
Sąd Najwyższy przejął sprawę do rozpoznania i zważył, co następuje:
W prawie procesowym nie uregulowano prawomocności wyroku co do
roszczeń przedstawionych do potrącenia, jednak - jak trafnie podniesiono
w piśmiennictwie - zarzut potrącenia powinien być traktowany w sposób szczególny.
Należy przyjąć, że wywołuje on identyczne skutki jak zgłoszenie roszczenia
w drodze powództwa, w tym np. w zakresie zawisłości sprawy (art. 192 pkt 1 k.p.c.),
a jego rozstrzygnięcie co do roszczenia przedstawionego do potrącenia stwarza
stan powagi rzeczy osądzonej. W związku z tym należy przyjąć, że pozwany może
zaskarżyć wyrok oddalający powództwo, jeżeli oddalenie nastąpiło z powodu
uwzględnienia ewentualnego zarzutu potrącenia. Zważywszy więc, że skoro –
mówiąc najogólniej – pokrzywdzenie wyrokiem występuje wtedy, gdy jest on dla
strony prawnie niekorzystny przez to, że nie zapewnił jej przysługującej ochrony
prawnej, mimo użycia właściwie dobranego, przewidzianego przez prawo środka
procesowego, to może wnieść środek odwoławczy pozwalający na eliminację tego
pokrzywdzenia.
Należy przy tym podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w orzeczeniu
z dnia 6 września 1960 r., 4 CR 877/59 („Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”
3
1962, nr 3, s. 99), że wydanie wyroku oddalającego powództwo z powodu
uwzględnienia ewentualnego zarzutu potrącenia, jednak bez ustalenia, czy w ogóle
istniała wierzytelność powoda, stwarza nieusuwalną niejasność co do tego, co taki
wyrok w rzeczywistości rozstrzyga. Sąd Najwyższy podkreślił, że przedmiot
i granice powagi rzeczy osądzonej takiego wyroku są nieokreślone, w związku
z czym niezbędne byłoby „powtórzenie” procesu dotychczasowego pozwanego
przeciwko powodowi i dopiero wówczas sąd musiałby rozstrzygnąć, czy stronom
w ogóle przysługiwały wierzytelności wzajemne i czy skompensowały się (por.
także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1961 r., 4 CR 212/61,
OSNCP 1963, nr 6, poz. 120 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 1968 r.,
I CR 538/68, OSNCP 1969, nr 11, poz. 204).
Z tych przyczyn, skoro Sąd Okręgowy oddalił powództwo tylko na skutek
uwzględnienia zarzutu potrącenia wierzytelności pozwanego, nie badając zarzutu
postawionego na pierwszym miejscu, tj. zarzutu bezzasadności żądania co do jego
istoty, odrzucenie apelacji pozwanego z powodu braku pokrzywdzenia należy
uznać za wadliwe.
W związku z tym Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie (art. 386
§ 4 w związku z art. 397 § 2 oraz art. 390 § 1 zdanie drugie k.p.c.).
jw