WA 24/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:26-11-2013
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt: WA 24/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Błuś (przewodniczący)
SSN Marian Buliński
SSN Edward Matwijów (sprawozdawca)
Protokolant : Ewa Śliwa
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Zbigniewa
Badelskiego
w sprawie mjr. rez. D. G. oskarżonego z art. 231 § 2 k.k., po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na rozprawie w dniu 16 października 2013 r., apelacji wniesionej przez
prokuratora na niekorzyść oskarżonego od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego
w P. z dnia 28 czerwca 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazuje
Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego
rozpoznania.
UZASADNIENIE
Prokurator Wojskowej Prokuratury Okręgowej oskarżył mjr. rez. D. G. o to,
że:
2
I.„ w okresie od nieustalonego dnia lutego 2000 r. do dnia 1 kwietnia 2000 r., w S.
jako funkcjonariusz publiczny – żołnierz pełniący zawodową służbę wojskową na
stanowisku Kierownika Wojskowej Administracji Koszar nr […] przy Brygadzie
Zmechanizowanej […] nie dopełnił swoich obowiązków przewidzianych w punkcie
13 podpunkt 5 Rozkazu Dowódcy Brygady Zmechanizowanej nr PF-1 z dnia
28.12.1999 r. w sprawie funkcjonowania i szkolenia wojsk w 2000 roku oraz w
przepisach ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach publicznych” (Dz.
U. nr 76 poz. 344 z późn. zm.), a to w art. 15 ust. 1 i w art. 20 w ten sposób, że jako
Członek Komisji Przetargowej w sprawie RWD […] i zarazem kierownik jednostki
nadzorującej postępowanie o zamówienie publiczne, pozostając z dostawcą w
takim stosunku faktycznym, który mógł budzić uzasadnione wątpliwości co do jego
bezstronności wykonywał czynności członka Komisji Przetargowej stosując
nieprawidłowy w omawianym przypadku, uproszczony tryb dotyczący zamówień o
wartości niższej niż 30 tys. Euro, czym doprowadził do wyłonienia dostawcy
środków do utrzymania czystości w postaci firmy E. S.C. reprezentowanej przez M.
K., z którą pozostawał w stosunku znajomości, czym działał na szkodę interesu
publicznego doprowadzając do zawarcia umowy nieważnej z mocy prawa w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej przez M. K. w postaci uzyskania zamówienia
publicznego o wartości nie większej niż 150 000 złotych”,
tj. o przestępstwo określone w art. 231 § 2 k.k.
II. „w okresie 17 kwietnia 2001 r. do dnia 25 maja 2001 r., jako funkcjonariusz
publiczny – żołnierz w czynnej służbie wojskowej pełniący zawodową służbę
wojskową na stanowisku Kierownika Wojskowej Administracji Koszar […] nie
dopełnił obowiązków określonych w pkt 9.2.6. Rozkazu Dowódcy Brygady
Zmechanizowanej nr Z-10 z dnia 16.01.2001 roku dotyczącego funkcjonowania i
szkolenia pododdziałów brygady w 2001 roku oraz w przepisach ustawy z dnia 10
czerwca 1994 roku „O zamówieniach publicznych” (Dz. U. nr 76, poz. 344 z późn.
zm.) określonych w art. 15 ust. 1, art. 16, art. 20 i art. 67 w ten sposób, że jako
Członek Komisji Przetargowej w sprawie o nr. […] i zarazem kierownik jednostki
nadzorującej postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego pozostając z
dostawcą w takim stosunku faktycznym, który mógł budzić uzasadnione wątpliwości
3
co do jego bezstronności wykonywał czynności członka Komisji Przetargowej
stosując, nieprawidłowy w omawianym przypadku, uproszczony tryb dotyczący
zamówień o wartości niższej niż 30 tys. Euro, a nadto nie uzyskał wymaganych
czterech ofert kierując zaproszenia do składania ofert jedynie do trzech oferentów –
firm powiązanych z M. K. rażąco naruszając art. 16 i 67 wymienionej ustawy, czym
doprowadził do wyłonienia dostawcy środków do utrzymania czystości w postaci
firmy P. reprezentowaną przez M. K., z którą pozostawał w stosunku znajomości, i
tym samym działał na szkodę interesu publicznego doprowadzając do zawarcia
umowy nieważnej z mocy prawa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez M. K.
w postaci uzyskania zamówienia publicznego o wartości nie większej niż 150 000
złotych”,
tj. o przestępstwo określone w art. 231 § 2 k.k.
III. „w okresie od 28 czerwca 2002 r. do dnia 29 lipca 2002 roku, pełniąc zawodową
służbę wojskową na stanowisku Kierownika Wojskowej Administracji Koszar […]
nie dopełnił obowiązków określonych w pkt. 1 ppkt f Rozkazu Dowódcy Brygady
Zmechanizowanej nr Z-7 z dnia 15.01.2002 roku w sprawie funkcjonowania i
szkolenia pododdziałów brygady w 2002 roku oraz w przepisie ustawy z dnia 10
czerwca 1994 roku „O zamówieniach publicznych” (Dz. U. nr 76, poz. 344 z późn.
zm.), określonych w art. 20 ust. 2 i 3 w ten sposób, że jako Członek Komisji
Przetargowej w sprawie o nr. […] i zarazem kierownik jednostki nadzorującej
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego pozostając z dostawcą w takim
stosunku faktycznym, który mógł budzić uzasadnione wątpliwości co do jego
bezstronności a nadto nie wyłączył się z udziału w postępowaniu o udzielenie
zamówienia publicznego, co spowodowało wyłonienie dostawcy środków na
utrzymanie czystości w postaci firmy P. reprezentowaną przez M. K., z którą
pozostawał w stosunku znajomości, czym działał na szkodę interesu publicznego
doprowadzając do zawarcia umowy nieważnej z mocy prawa w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej przez M. K. w postaci uzyskania zamówienia publicznego o
wartości nie większej niż 20 tys. Euro”,
tj. o przestępstwo określone w art. 231 § 2 k.k.”
4
Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2013 r., Wojskowy Sąd Okręgowy uznał mjr.
rez. D.G. za winnego tego, że:
I. „w okresie od 3.03.2000r. do 23.03.2000r. w S. jako funkcjonariusz publiczny -
żołnierz pełniący zawodową służbę wojskową na stanowisku Kierownika
Wojskowej Administracji Koszar […], działając jako kierownik jednostki
nadzorującej postępowanie o zamówienie publiczne, a następnie w dniu
31.03.2000r., gdy formalnie przebywał na zwolnieniu lekarskim, biorąc udział w
pracach Komisji Przetargowej w sprawie o nr […] jako jej członek
współuczestniczył w wyborze oferty firmy E. S.C. reprezentowanej przez M. K. i
podpisał protokół z wyboru tejże oferty, czym nieumyślnie nie dopełnił swoich
obowiązków’ naruszając przepisy ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O
zamówieniach publicznych" (Dz. U nr 76, poz. 344 z późn. zm.), a to:
- art. 15 ust. 1 poprzez zastosowanie nieprawidłowego w omawianym przypadku,
uproszczonego trybu dotyczącego zamówień o wartości niższej niż 30 tys. EURO,
- art. 26 ust. 1 w zw. z art. 25 ust. 1 pkt. 4,5 i 9 poprzez nie wskazanie w protokole
z wyboru oferty: ceny oraz innych istotnych elementów każdej z ofert, streszczenia
oceny i porównania złożonych ofert oraz powodów zastosowania przez
zamawiającego trybu dokonywania zamówienia innego niż przetarg nieograniczony,
czym działał na szkodę interesu publicznego doprowadzając do zawarcia umowy
nieważnej z mocy prawa i wyrządził Brygadzie Zmechanizowanej […] istotną
szkodę poprzez nieprawidłowe uzyskanie przez firmę E. S.C. zamówienia
publicznego o wartości nie większej niż 150 000 złotych, które następnie zostało
zrealizowane”,
tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 3 k.k.
II. „w okresie 3 maja 2001 r. do dnia 21 maja 2001 r., jako funkcjonariusz
publiczny - żołnierz pełniący zawodową służbę wojskową na stanowisku
Kierownika Wojskowej Administracji Koszar […], działając jako kierownik jednostki
nadzorującej postępowanie o zamówienie publiczne, a następnie biorąc udział w
pracach Komisji Przetargowej w sprawie o nr […] jako jej członek
współuczestniczył w wyborze oferty firmy P. reprezentowanej przez M. K. i
5
podpisał protokół z wyboru tejże oferty czym nieumyślnie nie dopełnił swoich
obowiązków naruszając przepisy ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O
zamówieniach publicznych" (Dz. U nr 76 poz. 344 z późn. zm.), a to:
- art. 15 ust. 1 poprzez zastosowanie nieprawidłowego w omawianym przypadku,
uproszczonego trybu dotyczącego zamówień o wartości niższej niż 30 tys. EURO,
- art. 67 poprzez nie skierowanie pytań o cenę dostaw rzeczy do co najmniej
czterech dostawców, a skierowanie zaproszenia do składania ofert jedynie do
trzech oferentów, co nie zapewniło możliwości wyboru najkorzystniejszej oferty,
warunków konkurencji, przy zachowaniu sprawnego przebiegu postępowania,
- art. 26 ust. 1 w zw. z art. 25 ust. 1 pkt. 4,5 i 9 poprzez nie wskazanie w protokole
z wyboru oferty: ceny oraz innych istotnych elementów każdej z ofert, streszczenia
oceny i porównania złożonych ofert oraz powodów zastosowania przez
zamawiającego trybu dokonywania zamówienia innego niż przetarg nieograniczony,
czym działał na szkodę interesu publicznego doprowadzając do zawarcia umowy
nieważnej z mocy prawa i wyrządził Brygadzie Zmechanizowanej istotną szkodę
poprzez nieprawidłowe uzyskanie przez firmę P. reprezentowaną przez M. K.
zamówienia publicznego o wartości nie większej niż 150 000 złotych, które
następnie zostało zrealizowane”,
tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 3 k.k.
Na podstawie art. 414 § 1 k.p.k. Sąd uniewinnił oskarżonego od popełnienia
czynu z art. 231 § 2 k.k. zarzucanego mu w pkt 3 aktu oskarżenia. Na podstawie art.
66 i art. 67 § 1 k.k. warunkowo umorzył postępowanie karne wobec mjr. rez. D. G. o
przypisane mu w pkt II wyroku dwa czyny określone w art. 231 § 3 k.k. i wyznaczył
roczny okres próby. Powyższy wyrok zaskarżył apelacją na niekorzyść
oskarżonego prokurator, który zarzucił:
1. „Na podstawie przepisu art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania
mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k.
poprzez dokonanie wadliwej, bo jednostronnej i dowolnej oceny materiału
dowodowego, przyjęcie za podstawę wyroku dowodów przemawiających wyłącznie
na korzyść oskarżonego, a w konsekwencji na bezzasadnym uznaniu, iż mjr. rez.
6
D. G. pomimo niedopełnienia szeregu obowiązków wynikających z pkt.l ppkt f
Rozkazu Dowódcy Brygady Zmechanizowanej nr Z-7 z dnia 15.01.2002 roku w
sprawie funkcjonowania i szkolenia poddziałów brygady w 2002 roku oraz w
przepisach art. 20 ust.2 i 3 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach
publicznych" (Dz.U.nr 76, poz. 344 z późn. zmianami) przepisów ustawy z dnia 29
stycznia 2004 r.- Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr
113, poz. 759), oraz pomimo pozostawania z dostawcą M. K. w stosunku
znajomości i działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez wyżej
wymienioną kobietę, nie wyczerpał ustawowych znamion czynu określonego w art.
231 § 2 kk w postaci niedopełnienia obowiązków służbowych oraz działania w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej przez prywatną firmę, co skutkowało
uniewinnieniem mjr. rez. D. G. od popełnienia zarzucanego mu czynu określonego
we wskazanym przepisie i ujętym w punkcie Ill aktu oskarżenia, podczas gdy
zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie przemawia za uznaniem, iż
oskarżony swoim działaniem naruszył obowiązki wynikające z pkt.l ppkt f Rozkazu
Dowódcy Brygady Zmechanizowanej nr Z-7 z dnia 15.01.2002 roku w sprawie
funkcjonowania i szkolenia poddziałów brygady w 2002 roku oraz w. przepisach art.
20 ust.2 i 3 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach publicznych"
(Dz.U.nr 76, poz. 344 z późn. zmianami) przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004
r.- Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr. 113, poz. 759)
działając tym samym na szkodę interesu publicznego w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej przez M. K.”
2. „Na podstawie przepisu art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania
mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k.
poprzez dokonanie wadliwej, bo jednostronnej i dowolnej oceny materiału
dowodowego, przyjęcie za podstawę wyroku dowodów przemawiających wyłącznie
na korzyść oskarżonego, a w konsekwencji na bezzasadnym uznaniu, iż mjr.rez. D.
G. pomimo niedopełnienia szeregu obowiązków wynikających z pkt.13 ppkt 5
Rozkazu Dowódcy Brygady Zmechanizowanej nr PF-1 z dnia 28.12.1999 roku w
sprawie funkcjonowania i szkolenia wojsk w 2000 roku oraz w przepisach art. 15
ust. 1 i w art. 20 ust.2 i 3 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach
publicznych" (Dz.U.nr 76, poz. 344 z późn. zmianami) oraz pomimo niedopełnienia
7
szeregu obowiązków wynikających z pkt. 9.2.6. Rozkazu Dowódcy Brygady
Zmechanizowanej nr Z-10 z dnia 16.01.2001 roku w sprawie funkcjonowania i
szkolenia pododdziałów brygady w 2001 roku oraz w przepisach art. 15 ust. 1, w
art. 16, art. 20 i w 67 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach
publicznych" (Dz.U.nr 76, poz. 344 z późn. zmianami) nie działał umyślnie na
szkodę interesu publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez M. K.,
co skutkowało zmianą opisu czynu zarzuconego mjr. rez. D.G. i warunkowym
umorzeniu postępowania wobec wymienionego oskarżonego o czyny opisane w
pkt. II i III wyroku”.
W apelacji prokurator wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie w tym zakresie sprawy Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Apelacja jest zasadna.
Należy jednak zauważyć, że sposób sformułowania zarzutów apelacyjnych
nie jest właściwy, bowiem nie uwypukla wszystkich uchybień zaistniałych w
niniejszej sprawie, które mogły mieć wpływ na treść wyroku (art. 410, art. 438 pkt 3
k.p.k.) Pomimo tych mankamentów, apelacja prokuratora odczytywana w oparciu o
treść zarzutu pozwala stwierdzić, że skarżący kwestionuje nieprzestrzeganie przez
Sąd pierwszej instancji reguł swobodnej oceny dowodów, a mianowicie reguł
logicznego rozumowania przez wyprowadzenie niewłaściwych wniosków z
prawidłowo ustalonych faktów. Z treści uzasadnienia apelacji wynika, że uchybienia
Sądu pierwszej instancji w ocenie dowodów, w świetle wskazań wiedzy i
doświadczenia życiowego oraz zasad prawidłowego rozumowania, doprowadziły do
błędnych ustaleń faktycznych, a w konsekwencji wadliwej oceny prawnej
zarzucanych oskarżonemu czynów oraz uniewinnienia go od popełnienia czynu z
pkt. 3 aktu oskarżenia. Należy zgodzić się ze stanowiskiem prokuratora, że analiza
materiału dowodowego sprawy, w kontekście uzasadnienia zaskarżonego wyroku
prowadzi do wniosku, iż Sąd pierwszej instancji nie dokonał wszechstronnej oceny,
uwzględniającej wskazania wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego, materiału
8
dowodowego sprawy i w następstwie dokonanej wadliwie oceny poczynił błędne
ustalenia faktyczne.
Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd pierwszej instancji w
sposób jednostronny i bezkrytyczny ocenił wyjaśnienia oskarżonego, który w toku
całego postępowania dowodowego starał się ekskulpować od winy, zasłaniając się
nieznajomością przepisów bądź też przerzucając ciężar odpowiedzialności na
podległych pracowników.
W wyjaśnieniach złożonych w dniu 5 kwietnia 2011 r., oskarżony mjr. rez. D.
G. przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów, wyjaśniając, że znał M. K.
późniejszą żonę jego kolegi – A. G. Osoba ta, prowadziła wspólnie z jego żoną
działalność gospodarczą. Uczestnicząc w postępowaniach o zamówienia publiczne,
jako członek komisji przetargowej zataił fakt tej znajomości i nie złożył oświadczeń
o znajomości z M. K.
Podczas kolejnego przesłuchania oskarżony odwołał swoje wyjaśnienia,
powołując się na zły stan psychiczny związany z chorobą matki, a także podniósł
zarzut wywierania na niego nacisku ze strony osób przesłuchujących. Odnośnie
znajomości z M. K. stwierdził, że osobę tą poznał znacznie później, a mianowicie w
latach 2004- 2005 r., tj. pół roku przed zawarciem przez nią związku małżeńskiego
z A. G.
Sąd pierwszej instancji oceniając wiarygodność wyjaśnień oskarżonego w tej
części, wbrew wskazaniom art. 7 k.p.k. bezkrytycznie uznał je za wiarygodne,
pomimo, że na tle całokształtu okoliczności sprawy, w świetle wskazań
doświadczenia życiowego i zasad prawidłowego rozumowania były one
nieprzekonywające i należało ocenić je w kategoriach przyjętej linii obrony, którą
prezentował podczas toczącego się postępowania karnego.
Wbrew odmiennym twierdzeniom Sądu pierwszej instancji, który niemalże
wszystkim wyjaśnieniom oskarżonego, w których pomniejszał on swój stopień winy
w popełnieniu zarzucanych mu czynów, nadał walor wiarygodności, Sąd ten nie
rozważył szeregu okoliczności, które mogły zupełnie odmiennie rzutować na ocenę
dowodów i ustalenia faktyczne.
9
Oskarżony mjr. rez. D. G. stawił się dobrowolnie na przesłuchanie, bez
stosowania środków przymusu. Z uwagi na stan psychiczny, w którym się
znajdował tego dnia z powodu choroby matki, mógł odmówić składania wyjaśnień.
Przyznając się do popełnienia zarzucanych mu czynów i relacjonując szczegółowo
okoliczności ich popełnienia, własnoręcznie zamieszczoną adnotacją w protokole
przesłuchania, potwierdził ich zgodność i wiarygodność. Powoływanie się w
późniejszym czasie przez oskarżonego, na stan zdrowia oraz stosowane wobec
niego próby nacisku przez przesłuchujące go osoby, aby przyznał się do
popełnienia zarzucanych mu czynów, które to okoliczności zdaniem Sądu meriti
zasługiwały na aprobatę i w tej sytuacji jego przyznanie się podawały w wątpliwość,
zostały ocenione jednostronnie i sprzecznie z zasadami prawidłowego
rozumowania.
Wbrew odmiennym ocenom wyjaśnień oskarżonego przez Sąd pierwszej
instancji, w których przyznał się on do popełnienia zarzucanych mu czynów,
wnikliwa analiza dokumentacji przetargowej, w której uczestniczył oskarżony,
prowadzi do wniosku, iż nie były to wyjaśnienia wymuszone i złożone pod wpływem
jego złego stanu psychicznego. Wszystkie późniejsze relacje oskarżonego po
odwołaniu wyjaśnień z dnia 5 kwietnia 2011 r., zdaniem Sądu Najwyższego,
zmierzały do pomniejszenia stopnia jego winy, bądź też uwolnienia od
odpowiedzialności karnej. Zawarte na s. 10 uzasadnienia zaskarżonego wyroku
Sądu pierwszej instancji argumenty, mające na celu pozbawienie waloru
wiarygodności wyjaśnień oskarżonego złożonych w dniu 5 kwietnia 2011 r. jako
wymuszonych są zupełnie nieuprawnione, bowiem nie mają wiarygodnego
udokumentowania w dowodach lecz oparte są na przypuszczeniach.
Zgodnie z treścią art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o
zamówieniach publicznych (Nr 76, poz. 344) w postępowaniu o udzielenie
zamówienia publicznego nie mogą występować w imieniu zamawiającego, ani też
wykonywać czynności związanych z postępowaniem o zamówienia publiczne, a
także być biegłym osoby które pozostają z dostawcą lub wykonawcą w takim
stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnioną wątpliwość co
do ich bezstronności. Osoby występujące w imieniu zamawiającego w
10
postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, składają oświadczenie
pisemne o braku lub istnieniu okoliczności, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 3
cyt. wyżej ustawy.
W świetle przytoczonych wyżej unormowań prawnych ustawy o
zamówieniach publicznych Sąd pierwszej instancji, w sposób jednostronny nie
uwzględniający całokształtu okoliczności sprawy, ocenił relacje oskarżonego z M. K.
Zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w tym zakresie rozważania i ocena
są li tylko hipotetycznymi dywagacjami pozostającymi w rażącej sprzeczności z
zasadami prawidłowego rozumowania.
Dając bezkrytycznie wiarę wyjaśnieniom oskarżonego, że nie znał M. K. w
latach, kiedy uczestniczyła ona w przetargach, które oskarżony organizował a
następnie uczestniczył w komisjach przetargowych, Sąd pierwszej instancji stanął
na stanowisku, że brak jest dowodów wskazujących na pozostawaniu M. K. w
jakimkolwiek stosunku znajomości z oskarżonym, a gdyby hipotetycznie przyjąć, iż
taka znajomość istniała, to nie da się zasadnie wykazać, że mogła ona budzić
uzasadnione wątpliwości co do bezstronności oskarżonego jako członka komisji
przetargowej.
Z zaprezentowanym poglądem można byłoby się zgodzić gdyby nie uszły
uwadze Sądu meriti takie okoliczności, iż we wszystkich trzech postępowaniach o
udzielenie zamówienia publicznego, w których po stronie dostawcy występowała M.
K., a w składzie komisji przetargowej zasiadał oskarżony, miało miejsce rażące
naruszenie podstawowych przepisów ustawy o zamówieniach publicznych.
Wbrew odmiennym twierdzeniom Sądu pierwszej instancji oskarżony
występując w imieniu zamawiającego zobowiązany był do złożenia pisemnego
oświadczenia nie tylko w sytuacji zaistnienia okoliczności wskazujących na
pozostawanie z dostawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym który
podważałby bezstronność stron, ale również w przypadku braku takich okoliczności.
W żadnym z tych postępowań przetargowych, takiego oświadczenia oskarżony nie
złożył.
11
Pomimo, że w dwóch przetargach wartości zamówienia publicznego
przekraczała 30.000 euro, wbrew art. 15 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych
zastosowany został nieprawidłowo tryb uproszczony poprzez skierowanie do
określonych dostawców zapytania o cenę.
Należy zauważyć, iż prawidłowość ustaleń faktycznych Sądu pierwszej
instancji, że oskarżony nie pozostawał w takim stosunku znajomości z M. K., który
uzasadniał konieczność wyłączenia się z udziału w komisji przetargowej, bowiem
budził uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności, podważają również
dalsze okoliczności, iż we wszystkich trzech przetargach uczestniczyła faktycznie
tylko M. K., która je wygrała. Wszystkie zgłaszające się do przetargu firmy były
bowiem reprezentowane przez tę osobę, przy czym niektóre z nich, jak PPUH S. i E.
w tym okresie czasu już nie istniały, gdyż zostały wykreślone z działalności
gospodarczej.
W sprawie […] zamówienie w trybie zapytania o cenę skierowane zostało
wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 67 cytowanej wyżej ustawy , zamiast do
co najmniej 4 dostawców tylko do 3 firm i to należących do M. K., przy czym jak już
była o tym mowa wyżej, dwie z nich w tym czasie nie istniały.
W żadnym protokole z wyboru oferty zgłoszonej przez M. K., we wszystkich
trzech postępowaniach o zamówienie publiczne na dostawę środków czystości, w
których uczestniczył oskarżony nie zostały załączone podstawowe dokumenty
uprawniające zgłaszającą się stronę do uczestniczenia w przetargu. Uczestnicząca
w przetargu firma . miała swoją siedzibę przy ulicy B., tj. w miejscu zamieszkania A.
G., a M. K. – żona A. G., serdecznego przyjaciela oskarżonego, w latach 1997-
2000, prowadziła działalność gospodarczą wspólnie z E. G. – żoną oskarżonego.
Przytoczone okoliczności, zdaniem Sądu Najwyższego podważają
wiarygodność wyjaśnień oskarżonego, iż przez tyle lat współpracy nie znał on
wspólniczki żony. W świetle wskazań doświadczenia życiowego na tle całokształtu
okoliczności o których mowa wyżej budzą wątpliwości te ustalenia wyrokowe Sądu
pierwszej instancji, który znajomość oskarżonego z M. K. określił jako nie budzącą
12
uzasadnionych wątpliwości co do jego bezstronności podczas wykonywania
obowiązków członka komisji przetargowej.
Należy podkreślić, iż tak rażących naruszeń podstawowych przepisów o
zamówieniach publicznych, do których doszło w postępowaniach przetargowych z
udziałem oskarżonego, jako członka komisji przetargowej, a z drugiej strony M. K.
jako osoby uczestniczącej w przetargu w charakterze dostawcy, nie wykazała
analiza dokumentacji przetargowej w innych sprawach bez udziału tych osób.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, podniesione powyżej okoliczności Sąd
meriti powinien poddać kompleksowej analizie i ocenie na tle całokształtu
okoliczności sprawy, w przeciwieństwie do dotychczasowej, jednostronnej oceny
dowodów, w głównej mierze opartej na budzących wątpliwości wyjaśnieniach
oskarżonego.
Zdaniem Sądu Najwyższego, dotychczasową ocenę prawną czynów
oskarżonego, opartą w głównej mierze na jego wyjaśnieniach Sąd meriti powinien
poddać również weryfikacji.
Można podzielić pogląd Sądu pierwszej instancji, iż brak jest podstaw, aby
czynić oskarżonemu zarzut niedopełnienia szeregu obowiązków wynikających z
rozkazów Dowódcy Brygady Zmechanizowanej z treścią których nie zapoznał się.
Całkowicie natomiast chybione są te rozważania Sądu pierwszej instancji, iż
przepisy ustawy o zamówieniach publicznych naruszył on nieumyślnie.
W żadnej mierze nie zasługiwały na wiarygodność te wyjaśnienia
oskarżonego, że w zasadzie to nie znał on swoich obowiązków, a w szczególności
jego wiedza z zakresu znajomości przepisów o zamówieniach publicznych była
powierzchowna. Pełniąc obowiązki kierownika WAK-u i będąc odpowiedzialnym
między innymi za sprawną organizację dostaw na rzecz wojska, oskarżony G. jako
podmiot zamawiający powinien posiadać podstawową wiedzę o zamówieniach
publicznych i systematycznie ją pogłębiać. Zasłanianie się nieznajomością
przepisów ustawy o zamówieniach publicznych nie może go ekskulpować. Zawarte
w ustawie o zamówieniach publicznych unormowania we wszystkich trzech
13
postępowaniach przetargowych, w których uczestniczył oskarżony jako członek
komisji, naruszył on w sposób umyślny. Ilość naruszonych przepisów tej ustawy, ich
nieskomplikowany w interpretacji charakter, wbrew odmiennemu twierdzeniu Sądu
pierwszej instancji, przemawia przeciwko nieumyślnemu naruszeniu tych przepisów
ustawy.
Przy ponownej ocenie prawnej czynów oskarżonego, Sąd pierwszej instancji,
gdyby doszedł do przekonania, że oskarżony nieumyślnie przekroczył swoje
uprawnienia, powinien wykazać, w czym wyrażało się wystąpienie istotnej szkody
jako wyniku zachowania się sprawcy. Ponadto jak trafnie zauważa apelacja, z
uwagi na czas popełnienia czynów, Sąd powinien mieć na uwadze, czy nie
zachodzą okoliczności wyłączające ściganie z powodu przedawnienia karalności
czynów.
Z przytoczonych wyżej względów Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Błuś (przewodniczący)
SSN Marian Buliński
SSN Edward Matwijów (sprawozdawca)
Protokolant : Ewa Śliwa
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Zbigniewa
Badelskiego
w sprawie mjr. rez. D. G. oskarżonego z art. 231 § 2 k.k., po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na rozprawie w dniu 16 października 2013 r., apelacji wniesionej przez
prokuratora na niekorzyść oskarżonego od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego
w P. z dnia 28 czerwca 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazuje
Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego
rozpoznania.
UZASADNIENIE
Prokurator Wojskowej Prokuratury Okręgowej oskarżył mjr. rez. D. G. o to,
że:
2
I.„ w okresie od nieustalonego dnia lutego 2000 r. do dnia 1 kwietnia 2000 r., w S.
jako funkcjonariusz publiczny – żołnierz pełniący zawodową służbę wojskową na
stanowisku Kierownika Wojskowej Administracji Koszar nr […] przy Brygadzie
Zmechanizowanej […] nie dopełnił swoich obowiązków przewidzianych w punkcie
13 podpunkt 5 Rozkazu Dowódcy Brygady Zmechanizowanej nr PF-1 z dnia
28.12.1999 r. w sprawie funkcjonowania i szkolenia wojsk w 2000 roku oraz w
przepisach ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach publicznych” (Dz.
U. nr 76 poz. 344 z późn. zm.), a to w art. 15 ust. 1 i w art. 20 w ten sposób, że jako
Członek Komisji Przetargowej w sprawie RWD […] i zarazem kierownik jednostki
nadzorującej postępowanie o zamówienie publiczne, pozostając z dostawcą w
takim stosunku faktycznym, który mógł budzić uzasadnione wątpliwości co do jego
bezstronności wykonywał czynności członka Komisji Przetargowej stosując
nieprawidłowy w omawianym przypadku, uproszczony tryb dotyczący zamówień o
wartości niższej niż 30 tys. Euro, czym doprowadził do wyłonienia dostawcy
środków do utrzymania czystości w postaci firmy E. S.C. reprezentowanej przez M.
K., z którą pozostawał w stosunku znajomości, czym działał na szkodę interesu
publicznego doprowadzając do zawarcia umowy nieważnej z mocy prawa w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej przez M. K. w postaci uzyskania zamówienia
publicznego o wartości nie większej niż 150 000 złotych”,
tj. o przestępstwo określone w art. 231 § 2 k.k.
II. „w okresie 17 kwietnia 2001 r. do dnia 25 maja 2001 r., jako funkcjonariusz
publiczny – żołnierz w czynnej służbie wojskowej pełniący zawodową służbę
wojskową na stanowisku Kierownika Wojskowej Administracji Koszar […] nie
dopełnił obowiązków określonych w pkt 9.2.6. Rozkazu Dowódcy Brygady
Zmechanizowanej nr Z-10 z dnia 16.01.2001 roku dotyczącego funkcjonowania i
szkolenia pododdziałów brygady w 2001 roku oraz w przepisach ustawy z dnia 10
czerwca 1994 roku „O zamówieniach publicznych” (Dz. U. nr 76, poz. 344 z późn.
zm.) określonych w art. 15 ust. 1, art. 16, art. 20 i art. 67 w ten sposób, że jako
Członek Komisji Przetargowej w sprawie o nr. […] i zarazem kierownik jednostki
nadzorującej postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego pozostając z
dostawcą w takim stosunku faktycznym, który mógł budzić uzasadnione wątpliwości
3
co do jego bezstronności wykonywał czynności członka Komisji Przetargowej
stosując, nieprawidłowy w omawianym przypadku, uproszczony tryb dotyczący
zamówień o wartości niższej niż 30 tys. Euro, a nadto nie uzyskał wymaganych
czterech ofert kierując zaproszenia do składania ofert jedynie do trzech oferentów –
firm powiązanych z M. K. rażąco naruszając art. 16 i 67 wymienionej ustawy, czym
doprowadził do wyłonienia dostawcy środków do utrzymania czystości w postaci
firmy P. reprezentowaną przez M. K., z którą pozostawał w stosunku znajomości, i
tym samym działał na szkodę interesu publicznego doprowadzając do zawarcia
umowy nieważnej z mocy prawa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez M. K.
w postaci uzyskania zamówienia publicznego o wartości nie większej niż 150 000
złotych”,
tj. o przestępstwo określone w art. 231 § 2 k.k.
III. „w okresie od 28 czerwca 2002 r. do dnia 29 lipca 2002 roku, pełniąc zawodową
służbę wojskową na stanowisku Kierownika Wojskowej Administracji Koszar […]
nie dopełnił obowiązków określonych w pkt. 1 ppkt f Rozkazu Dowódcy Brygady
Zmechanizowanej nr Z-7 z dnia 15.01.2002 roku w sprawie funkcjonowania i
szkolenia pododdziałów brygady w 2002 roku oraz w przepisie ustawy z dnia 10
czerwca 1994 roku „O zamówieniach publicznych” (Dz. U. nr 76, poz. 344 z późn.
zm.), określonych w art. 20 ust. 2 i 3 w ten sposób, że jako Członek Komisji
Przetargowej w sprawie o nr. […] i zarazem kierownik jednostki nadzorującej
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego pozostając z dostawcą w takim
stosunku faktycznym, który mógł budzić uzasadnione wątpliwości co do jego
bezstronności a nadto nie wyłączył się z udziału w postępowaniu o udzielenie
zamówienia publicznego, co spowodowało wyłonienie dostawcy środków na
utrzymanie czystości w postaci firmy P. reprezentowaną przez M. K., z którą
pozostawał w stosunku znajomości, czym działał na szkodę interesu publicznego
doprowadzając do zawarcia umowy nieważnej z mocy prawa w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej przez M. K. w postaci uzyskania zamówienia publicznego o
wartości nie większej niż 20 tys. Euro”,
tj. o przestępstwo określone w art. 231 § 2 k.k.”
4
Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2013 r., Wojskowy Sąd Okręgowy uznał mjr.
rez. D.G. za winnego tego, że:
I. „w okresie od 3.03.2000r. do 23.03.2000r. w S. jako funkcjonariusz publiczny -
żołnierz pełniący zawodową służbę wojskową na stanowisku Kierownika
Wojskowej Administracji Koszar […], działając jako kierownik jednostki
nadzorującej postępowanie o zamówienie publiczne, a następnie w dniu
31.03.2000r., gdy formalnie przebywał na zwolnieniu lekarskim, biorąc udział w
pracach Komisji Przetargowej w sprawie o nr […] jako jej członek
współuczestniczył w wyborze oferty firmy E. S.C. reprezentowanej przez M. K. i
podpisał protokół z wyboru tejże oferty, czym nieumyślnie nie dopełnił swoich
obowiązków’ naruszając przepisy ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O
zamówieniach publicznych" (Dz. U nr 76, poz. 344 z późn. zm.), a to:
- art. 15 ust. 1 poprzez zastosowanie nieprawidłowego w omawianym przypadku,
uproszczonego trybu dotyczącego zamówień o wartości niższej niż 30 tys. EURO,
- art. 26 ust. 1 w zw. z art. 25 ust. 1 pkt. 4,5 i 9 poprzez nie wskazanie w protokole
z wyboru oferty: ceny oraz innych istotnych elementów każdej z ofert, streszczenia
oceny i porównania złożonych ofert oraz powodów zastosowania przez
zamawiającego trybu dokonywania zamówienia innego niż przetarg nieograniczony,
czym działał na szkodę interesu publicznego doprowadzając do zawarcia umowy
nieważnej z mocy prawa i wyrządził Brygadzie Zmechanizowanej […] istotną
szkodę poprzez nieprawidłowe uzyskanie przez firmę E. S.C. zamówienia
publicznego o wartości nie większej niż 150 000 złotych, które następnie zostało
zrealizowane”,
tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 3 k.k.
II. „w okresie 3 maja 2001 r. do dnia 21 maja 2001 r., jako funkcjonariusz
publiczny - żołnierz pełniący zawodową służbę wojskową na stanowisku
Kierownika Wojskowej Administracji Koszar […], działając jako kierownik jednostki
nadzorującej postępowanie o zamówienie publiczne, a następnie biorąc udział w
pracach Komisji Przetargowej w sprawie o nr […] jako jej członek
współuczestniczył w wyborze oferty firmy P. reprezentowanej przez M. K. i
5
podpisał protokół z wyboru tejże oferty czym nieumyślnie nie dopełnił swoich
obowiązków naruszając przepisy ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O
zamówieniach publicznych" (Dz. U nr 76 poz. 344 z późn. zm.), a to:
- art. 15 ust. 1 poprzez zastosowanie nieprawidłowego w omawianym przypadku,
uproszczonego trybu dotyczącego zamówień o wartości niższej niż 30 tys. EURO,
- art. 67 poprzez nie skierowanie pytań o cenę dostaw rzeczy do co najmniej
czterech dostawców, a skierowanie zaproszenia do składania ofert jedynie do
trzech oferentów, co nie zapewniło możliwości wyboru najkorzystniejszej oferty,
warunków konkurencji, przy zachowaniu sprawnego przebiegu postępowania,
- art. 26 ust. 1 w zw. z art. 25 ust. 1 pkt. 4,5 i 9 poprzez nie wskazanie w protokole
z wyboru oferty: ceny oraz innych istotnych elementów każdej z ofert, streszczenia
oceny i porównania złożonych ofert oraz powodów zastosowania przez
zamawiającego trybu dokonywania zamówienia innego niż przetarg nieograniczony,
czym działał na szkodę interesu publicznego doprowadzając do zawarcia umowy
nieważnej z mocy prawa i wyrządził Brygadzie Zmechanizowanej istotną szkodę
poprzez nieprawidłowe uzyskanie przez firmę P. reprezentowaną przez M. K.
zamówienia publicznego o wartości nie większej niż 150 000 złotych, które
następnie zostało zrealizowane”,
tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 3 k.k.
Na podstawie art. 414 § 1 k.p.k. Sąd uniewinnił oskarżonego od popełnienia
czynu z art. 231 § 2 k.k. zarzucanego mu w pkt 3 aktu oskarżenia. Na podstawie art.
66 i art. 67 § 1 k.k. warunkowo umorzył postępowanie karne wobec mjr. rez. D. G. o
przypisane mu w pkt II wyroku dwa czyny określone w art. 231 § 3 k.k. i wyznaczył
roczny okres próby. Powyższy wyrok zaskarżył apelacją na niekorzyść
oskarżonego prokurator, który zarzucił:
1. „Na podstawie przepisu art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania
mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k.
poprzez dokonanie wadliwej, bo jednostronnej i dowolnej oceny materiału
dowodowego, przyjęcie za podstawę wyroku dowodów przemawiających wyłącznie
na korzyść oskarżonego, a w konsekwencji na bezzasadnym uznaniu, iż mjr. rez.
6
D. G. pomimo niedopełnienia szeregu obowiązków wynikających z pkt.l ppkt f
Rozkazu Dowódcy Brygady Zmechanizowanej nr Z-7 z dnia 15.01.2002 roku w
sprawie funkcjonowania i szkolenia poddziałów brygady w 2002 roku oraz w
przepisach art. 20 ust.2 i 3 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach
publicznych" (Dz.U.nr 76, poz. 344 z późn. zmianami) przepisów ustawy z dnia 29
stycznia 2004 r.- Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr
113, poz. 759), oraz pomimo pozostawania z dostawcą M. K. w stosunku
znajomości i działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez wyżej
wymienioną kobietę, nie wyczerpał ustawowych znamion czynu określonego w art.
231 § 2 kk w postaci niedopełnienia obowiązków służbowych oraz działania w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej przez prywatną firmę, co skutkowało
uniewinnieniem mjr. rez. D. G. od popełnienia zarzucanego mu czynu określonego
we wskazanym przepisie i ujętym w punkcie Ill aktu oskarżenia, podczas gdy
zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie przemawia za uznaniem, iż
oskarżony swoim działaniem naruszył obowiązki wynikające z pkt.l ppkt f Rozkazu
Dowódcy Brygady Zmechanizowanej nr Z-7 z dnia 15.01.2002 roku w sprawie
funkcjonowania i szkolenia poddziałów brygady w 2002 roku oraz w. przepisach art.
20 ust.2 i 3 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach publicznych"
(Dz.U.nr 76, poz. 344 z późn. zmianami) przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004
r.- Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr. 113, poz. 759)
działając tym samym na szkodę interesu publicznego w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej przez M. K.”
2. „Na podstawie przepisu art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania
mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k.
poprzez dokonanie wadliwej, bo jednostronnej i dowolnej oceny materiału
dowodowego, przyjęcie za podstawę wyroku dowodów przemawiających wyłącznie
na korzyść oskarżonego, a w konsekwencji na bezzasadnym uznaniu, iż mjr.rez. D.
G. pomimo niedopełnienia szeregu obowiązków wynikających z pkt.13 ppkt 5
Rozkazu Dowódcy Brygady Zmechanizowanej nr PF-1 z dnia 28.12.1999 roku w
sprawie funkcjonowania i szkolenia wojsk w 2000 roku oraz w przepisach art. 15
ust. 1 i w art. 20 ust.2 i 3 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach
publicznych" (Dz.U.nr 76, poz. 344 z późn. zmianami) oraz pomimo niedopełnienia
7
szeregu obowiązków wynikających z pkt. 9.2.6. Rozkazu Dowódcy Brygady
Zmechanizowanej nr Z-10 z dnia 16.01.2001 roku w sprawie funkcjonowania i
szkolenia pododdziałów brygady w 2001 roku oraz w przepisach art. 15 ust. 1, w
art. 16, art. 20 i w 67 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „O zamówieniach
publicznych" (Dz.U.nr 76, poz. 344 z późn. zmianami) nie działał umyślnie na
szkodę interesu publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez M. K.,
co skutkowało zmianą opisu czynu zarzuconego mjr. rez. D.G. i warunkowym
umorzeniu postępowania wobec wymienionego oskarżonego o czyny opisane w
pkt. II i III wyroku”.
W apelacji prokurator wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie w tym zakresie sprawy Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Apelacja jest zasadna.
Należy jednak zauważyć, że sposób sformułowania zarzutów apelacyjnych
nie jest właściwy, bowiem nie uwypukla wszystkich uchybień zaistniałych w
niniejszej sprawie, które mogły mieć wpływ na treść wyroku (art. 410, art. 438 pkt 3
k.p.k.) Pomimo tych mankamentów, apelacja prokuratora odczytywana w oparciu o
treść zarzutu pozwala stwierdzić, że skarżący kwestionuje nieprzestrzeganie przez
Sąd pierwszej instancji reguł swobodnej oceny dowodów, a mianowicie reguł
logicznego rozumowania przez wyprowadzenie niewłaściwych wniosków z
prawidłowo ustalonych faktów. Z treści uzasadnienia apelacji wynika, że uchybienia
Sądu pierwszej instancji w ocenie dowodów, w świetle wskazań wiedzy i
doświadczenia życiowego oraz zasad prawidłowego rozumowania, doprowadziły do
błędnych ustaleń faktycznych, a w konsekwencji wadliwej oceny prawnej
zarzucanych oskarżonemu czynów oraz uniewinnienia go od popełnienia czynu z
pkt. 3 aktu oskarżenia. Należy zgodzić się ze stanowiskiem prokuratora, że analiza
materiału dowodowego sprawy, w kontekście uzasadnienia zaskarżonego wyroku
prowadzi do wniosku, iż Sąd pierwszej instancji nie dokonał wszechstronnej oceny,
uwzględniającej wskazania wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego, materiału
8
dowodowego sprawy i w następstwie dokonanej wadliwie oceny poczynił błędne
ustalenia faktyczne.
Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd pierwszej instancji w
sposób jednostronny i bezkrytyczny ocenił wyjaśnienia oskarżonego, który w toku
całego postępowania dowodowego starał się ekskulpować od winy, zasłaniając się
nieznajomością przepisów bądź też przerzucając ciężar odpowiedzialności na
podległych pracowników.
W wyjaśnieniach złożonych w dniu 5 kwietnia 2011 r., oskarżony mjr. rez. D.
G. przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów, wyjaśniając, że znał M. K.
późniejszą żonę jego kolegi – A. G. Osoba ta, prowadziła wspólnie z jego żoną
działalność gospodarczą. Uczestnicząc w postępowaniach o zamówienia publiczne,
jako członek komisji przetargowej zataił fakt tej znajomości i nie złożył oświadczeń
o znajomości z M. K.
Podczas kolejnego przesłuchania oskarżony odwołał swoje wyjaśnienia,
powołując się na zły stan psychiczny związany z chorobą matki, a także podniósł
zarzut wywierania na niego nacisku ze strony osób przesłuchujących. Odnośnie
znajomości z M. K. stwierdził, że osobę tą poznał znacznie później, a mianowicie w
latach 2004- 2005 r., tj. pół roku przed zawarciem przez nią związku małżeńskiego
z A. G.
Sąd pierwszej instancji oceniając wiarygodność wyjaśnień oskarżonego w tej
części, wbrew wskazaniom art. 7 k.p.k. bezkrytycznie uznał je za wiarygodne,
pomimo, że na tle całokształtu okoliczności sprawy, w świetle wskazań
doświadczenia życiowego i zasad prawidłowego rozumowania były one
nieprzekonywające i należało ocenić je w kategoriach przyjętej linii obrony, którą
prezentował podczas toczącego się postępowania karnego.
Wbrew odmiennym twierdzeniom Sądu pierwszej instancji, który niemalże
wszystkim wyjaśnieniom oskarżonego, w których pomniejszał on swój stopień winy
w popełnieniu zarzucanych mu czynów, nadał walor wiarygodności, Sąd ten nie
rozważył szeregu okoliczności, które mogły zupełnie odmiennie rzutować na ocenę
dowodów i ustalenia faktyczne.
9
Oskarżony mjr. rez. D. G. stawił się dobrowolnie na przesłuchanie, bez
stosowania środków przymusu. Z uwagi na stan psychiczny, w którym się
znajdował tego dnia z powodu choroby matki, mógł odmówić składania wyjaśnień.
Przyznając się do popełnienia zarzucanych mu czynów i relacjonując szczegółowo
okoliczności ich popełnienia, własnoręcznie zamieszczoną adnotacją w protokole
przesłuchania, potwierdził ich zgodność i wiarygodność. Powoływanie się w
późniejszym czasie przez oskarżonego, na stan zdrowia oraz stosowane wobec
niego próby nacisku przez przesłuchujące go osoby, aby przyznał się do
popełnienia zarzucanych mu czynów, które to okoliczności zdaniem Sądu meriti
zasługiwały na aprobatę i w tej sytuacji jego przyznanie się podawały w wątpliwość,
zostały ocenione jednostronnie i sprzecznie z zasadami prawidłowego
rozumowania.
Wbrew odmiennym ocenom wyjaśnień oskarżonego przez Sąd pierwszej
instancji, w których przyznał się on do popełnienia zarzucanych mu czynów,
wnikliwa analiza dokumentacji przetargowej, w której uczestniczył oskarżony,
prowadzi do wniosku, iż nie były to wyjaśnienia wymuszone i złożone pod wpływem
jego złego stanu psychicznego. Wszystkie późniejsze relacje oskarżonego po
odwołaniu wyjaśnień z dnia 5 kwietnia 2011 r., zdaniem Sądu Najwyższego,
zmierzały do pomniejszenia stopnia jego winy, bądź też uwolnienia od
odpowiedzialności karnej. Zawarte na s. 10 uzasadnienia zaskarżonego wyroku
Sądu pierwszej instancji argumenty, mające na celu pozbawienie waloru
wiarygodności wyjaśnień oskarżonego złożonych w dniu 5 kwietnia 2011 r. jako
wymuszonych są zupełnie nieuprawnione, bowiem nie mają wiarygodnego
udokumentowania w dowodach lecz oparte są na przypuszczeniach.
Zgodnie z treścią art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o
zamówieniach publicznych (Nr 76, poz. 344) w postępowaniu o udzielenie
zamówienia publicznego nie mogą występować w imieniu zamawiającego, ani też
wykonywać czynności związanych z postępowaniem o zamówienia publiczne, a
także być biegłym osoby które pozostają z dostawcą lub wykonawcą w takim
stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnioną wątpliwość co
do ich bezstronności. Osoby występujące w imieniu zamawiającego w
10
postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, składają oświadczenie
pisemne o braku lub istnieniu okoliczności, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 3
cyt. wyżej ustawy.
W świetle przytoczonych wyżej unormowań prawnych ustawy o
zamówieniach publicznych Sąd pierwszej instancji, w sposób jednostronny nie
uwzględniający całokształtu okoliczności sprawy, ocenił relacje oskarżonego z M. K.
Zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w tym zakresie rozważania i ocena
są li tylko hipotetycznymi dywagacjami pozostającymi w rażącej sprzeczności z
zasadami prawidłowego rozumowania.
Dając bezkrytycznie wiarę wyjaśnieniom oskarżonego, że nie znał M. K. w
latach, kiedy uczestniczyła ona w przetargach, które oskarżony organizował a
następnie uczestniczył w komisjach przetargowych, Sąd pierwszej instancji stanął
na stanowisku, że brak jest dowodów wskazujących na pozostawaniu M. K. w
jakimkolwiek stosunku znajomości z oskarżonym, a gdyby hipotetycznie przyjąć, iż
taka znajomość istniała, to nie da się zasadnie wykazać, że mogła ona budzić
uzasadnione wątpliwości co do bezstronności oskarżonego jako członka komisji
przetargowej.
Z zaprezentowanym poglądem można byłoby się zgodzić gdyby nie uszły
uwadze Sądu meriti takie okoliczności, iż we wszystkich trzech postępowaniach o
udzielenie zamówienia publicznego, w których po stronie dostawcy występowała M.
K., a w składzie komisji przetargowej zasiadał oskarżony, miało miejsce rażące
naruszenie podstawowych przepisów ustawy o zamówieniach publicznych.
Wbrew odmiennym twierdzeniom Sądu pierwszej instancji oskarżony
występując w imieniu zamawiającego zobowiązany był do złożenia pisemnego
oświadczenia nie tylko w sytuacji zaistnienia okoliczności wskazujących na
pozostawanie z dostawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym który
podważałby bezstronność stron, ale również w przypadku braku takich okoliczności.
W żadnym z tych postępowań przetargowych, takiego oświadczenia oskarżony nie
złożył.
11
Pomimo, że w dwóch przetargach wartości zamówienia publicznego
przekraczała 30.000 euro, wbrew art. 15 ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych
zastosowany został nieprawidłowo tryb uproszczony poprzez skierowanie do
określonych dostawców zapytania o cenę.
Należy zauważyć, iż prawidłowość ustaleń faktycznych Sądu pierwszej
instancji, że oskarżony nie pozostawał w takim stosunku znajomości z M. K., który
uzasadniał konieczność wyłączenia się z udziału w komisji przetargowej, bowiem
budził uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności, podważają również
dalsze okoliczności, iż we wszystkich trzech przetargach uczestniczyła faktycznie
tylko M. K., która je wygrała. Wszystkie zgłaszające się do przetargu firmy były
bowiem reprezentowane przez tę osobę, przy czym niektóre z nich, jak PPUH S. i E.
w tym okresie czasu już nie istniały, gdyż zostały wykreślone z działalności
gospodarczej.
W sprawie […] zamówienie w trybie zapytania o cenę skierowane zostało
wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 67 cytowanej wyżej ustawy , zamiast do
co najmniej 4 dostawców tylko do 3 firm i to należących do M. K., przy czym jak już
była o tym mowa wyżej, dwie z nich w tym czasie nie istniały.
W żadnym protokole z wyboru oferty zgłoszonej przez M. K., we wszystkich
trzech postępowaniach o zamówienie publiczne na dostawę środków czystości, w
których uczestniczył oskarżony nie zostały załączone podstawowe dokumenty
uprawniające zgłaszającą się stronę do uczestniczenia w przetargu. Uczestnicząca
w przetargu firma . miała swoją siedzibę przy ulicy B., tj. w miejscu zamieszkania A.
G., a M. K. – żona A. G., serdecznego przyjaciela oskarżonego, w latach 1997-
2000, prowadziła działalność gospodarczą wspólnie z E. G. – żoną oskarżonego.
Przytoczone okoliczności, zdaniem Sądu Najwyższego podważają
wiarygodność wyjaśnień oskarżonego, iż przez tyle lat współpracy nie znał on
wspólniczki żony. W świetle wskazań doświadczenia życiowego na tle całokształtu
okoliczności o których mowa wyżej budzą wątpliwości te ustalenia wyrokowe Sądu
pierwszej instancji, który znajomość oskarżonego z M. K. określił jako nie budzącą
12
uzasadnionych wątpliwości co do jego bezstronności podczas wykonywania
obowiązków członka komisji przetargowej.
Należy podkreślić, iż tak rażących naruszeń podstawowych przepisów o
zamówieniach publicznych, do których doszło w postępowaniach przetargowych z
udziałem oskarżonego, jako członka komisji przetargowej, a z drugiej strony M. K.
jako osoby uczestniczącej w przetargu w charakterze dostawcy, nie wykazała
analiza dokumentacji przetargowej w innych sprawach bez udziału tych osób.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, podniesione powyżej okoliczności Sąd
meriti powinien poddać kompleksowej analizie i ocenie na tle całokształtu
okoliczności sprawy, w przeciwieństwie do dotychczasowej, jednostronnej oceny
dowodów, w głównej mierze opartej na budzących wątpliwości wyjaśnieniach
oskarżonego.
Zdaniem Sądu Najwyższego, dotychczasową ocenę prawną czynów
oskarżonego, opartą w głównej mierze na jego wyjaśnieniach Sąd meriti powinien
poddać również weryfikacji.
Można podzielić pogląd Sądu pierwszej instancji, iż brak jest podstaw, aby
czynić oskarżonemu zarzut niedopełnienia szeregu obowiązków wynikających z
rozkazów Dowódcy Brygady Zmechanizowanej z treścią których nie zapoznał się.
Całkowicie natomiast chybione są te rozważania Sądu pierwszej instancji, iż
przepisy ustawy o zamówieniach publicznych naruszył on nieumyślnie.
W żadnej mierze nie zasługiwały na wiarygodność te wyjaśnienia
oskarżonego, że w zasadzie to nie znał on swoich obowiązków, a w szczególności
jego wiedza z zakresu znajomości przepisów o zamówieniach publicznych była
powierzchowna. Pełniąc obowiązki kierownika WAK-u i będąc odpowiedzialnym
między innymi za sprawną organizację dostaw na rzecz wojska, oskarżony G. jako
podmiot zamawiający powinien posiadać podstawową wiedzę o zamówieniach
publicznych i systematycznie ją pogłębiać. Zasłanianie się nieznajomością
przepisów ustawy o zamówieniach publicznych nie może go ekskulpować. Zawarte
w ustawie o zamówieniach publicznych unormowania we wszystkich trzech
13
postępowaniach przetargowych, w których uczestniczył oskarżony jako członek
komisji, naruszył on w sposób umyślny. Ilość naruszonych przepisów tej ustawy, ich
nieskomplikowany w interpretacji charakter, wbrew odmiennemu twierdzeniu Sądu
pierwszej instancji, przemawia przeciwko nieumyślnemu naruszeniu tych przepisów
ustawy.
Przy ponownej ocenie prawnej czynów oskarżonego, Sąd pierwszej instancji,
gdyby doszedł do przekonania, że oskarżony nieumyślnie przekroczył swoje
uprawnienia, powinien wykazać, w czym wyrażało się wystąpienie istotnej szkody
jako wyniku zachowania się sprawcy. Ponadto jak trafnie zauważa apelacja, z
uwagi na czas popełnienia czynów, Sąd powinien mieć na uwadze, czy nie
zachodzą okoliczności wyłączające ściganie z powodu przedawnienia karalności
czynów.
Z przytoczonych wyżej względów Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.