Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 52/13
POSTANOWIENIE
Dnia 7 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa P. D.
przeciwko D. Ś.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 listopada 2013 r.,
zażalenia pozwanego na wyrok Sądu Okręgowego w W.
z dnia 15 maja 2013 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo wobec przyjęcia, że powód nie
miał legitymacji czynnej do występowania z powództwem o zapłatę, wobec braku
samodzielnej legitymacji do dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład
majątku wspólnego spółki cywilnej. Uznał, że powodami powinni być wszyscy
wspólnicy tejże spółki cywilnej.
Apelację powoda uwzględnił Sąd drugiej instancji wyrokiem z dnia 15 maja
2013 r., w którym uznał, że powód posiadał legitymację procesową czynną do
dochodzenia roszczenia na swoją rzecz w części odpowiadającej jego udziałowi,
a to wobec przyjęcia, że doszło do rozwiązania spółki cywilnej w jej pierwotnym
składzie osobowym. Uzasadniając swój wyrok uchylający wyrok Sądu pierwszej
instancji i przekazujący mu sprawę do ponownego rozpoznania, Sąd odwoławczy
stwierdził, że zaskarżone rozstrzygnięcie oparte jedynie na braku legitymacji
procesowej spowodowało nierozpoznanie przez Sąd Rejonowy istoty sprawy, który
to Sąd nie dokonał oceny prawnej i faktycznej dochodzonego roszczenia, a więc
nie ocenił zasadności żądania objętego pozwem. W tej sytuacji uchylił zaskarżony
wyrok na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył pozwany zażaleniem wniesionym do
Sądu Najwyższego na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c.
Żalący zarzucił bezpodstawność zastosowania przez Sąd odwoławczy art.
386 § 4 k.p.c., ponieważ oddalenie powództwa z uwagi na brak legitymacji
procesowej stanowiło rozstrzygnięcie materialnego aspektu sporu, a więc powinno
być uznane za rozstrzygnięcie merytoryczne, a tym samym za rozpoznanie istoty
sprawy.
Żalący zgłosił również zarzuty merytoryczne do zaskarżonego orzeczenia,
sprzeciwiając się stanowisku Sądu drugiej instancji, że zmiana składu osobowego
spółki cywilnej, polegająca na przystąpieniu do niej nowego wspólnika i wystąpieniu
z niej dotychczasowego, doprowadziła do rozwiązania tej spółki cywilnej
i zawiązania nowej spółki cywilnej w odmiennym składzie osobowym.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.
Rozpoznając zażalenie wniesione na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c., Sąd
Najwyższy bada wyłącznie prawidłowość oceny Sądu drugiej instancji odnośnie do
wystąpienia przesłanek uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy
sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a wynikających z art. 386
§ 4 k.p.c.
Wbrew stanowisku żalącego, zasadnie uznał Sąd odwoławczy, że Sąd
Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, oddalając powództwo wyłącznie wobec
przyjęcia braku legitymacji procesowej po stronie powoda.
Skorzystanie ze sposobu rozstrzygnięcia określonego w art. 386 § 4 k.p.c.
pozostawił ustawodawca uznaniu sądu odwoławczego w razie uznania apelacji za
zasadną merytorycznie i zarazem stwierdzenia braku podstaw do wydania
orzeczenia reformatoryjnego.
Nierozpoznaniem istoty sprawy jest nierozpoznanie istoty roszczenia
będącego podstawą powództwa, co występuje zwłaszcza wówczas, gdy sąd
pierwszej instancji stwierdza istnienie przesłanki unicestwiającej roszczenie
w postaci braku legitymacji procesowej i nie rozpoznaje merytorycznie podstaw
powództwa. Taka sytuacja wystąpiła właśnie w niniejszej sprawie, w której Sąd
pierwszej instancji uchylił się od zbadania podstawy merytorycznej dochodzonego
przez powoda roszczenia o zapłatę, a to wobec uznania braku po stronie powoda
legitymacji czynnej.
W judykaturze jednoznacznie przyjmuje się, że nierozpoznanie istoty sprawy
w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. oznacza niewyjaśnienie i pozostawienie poza
oceną Sądu okoliczności faktycznych stanowiących przesłanki zastosowania normy
prawa materialnego, będącego podstawą roszczenia (wyrok SN z dnia 11 marca
1998 r„ III CKN 411/97, niepubl.).
W niniejszej sprawie Sąd I instancji zaniechał zbadania materialnej podstawy
żądania zapłaty oraz merytorycznych zarzutów strony pozwanej, a to wobec
4
przyjęcia istnienia przesłanki unicestwiającej roszczenie powoda, której
wystąpienia nie podziela zresztą żalący w pkt. III uzasadnienia swego zażalenia.
Jednakże ocena merytorycznego zarzutu żalącego, kwestionującego
stanowisko Sądu odwoławczego, że doszło do rozwiązania spółki cywilnej w
okolicznościach stanu faktycznego tej sprawy, co w ocenie Sądu odwoławczego
przesądziło o istnieniu czynnej legitymacji procesowej powoda, pozostaje już poza
zakresem kontroli Sądu Najwyższego w postępowaniu zażaleniowym wszczętym
na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c.
Pozytywny wynik dopuszczalnej w tym postępowaniu zażaleniowym kontroli
wystąpienia jednej z alternatywnych przesłanek spośród określonych w art. 386 § 4
k.p.c. przesądził o uznaniu za prawidłowy zaskarżonego wyroku, co skutkowało
oddaleniem zażalenia na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.