Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 322/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy (przewodniczący)
SSN Krzysztof Cesarz
SSN Waldemar Płóciennik (sprawozdawca)
Protokolant Marta Brylińska
w sprawie P. A.
w przedmiocie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu bez udziału stron w trybie art. 535 §
5 kpk
w dniu 12 grudnia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 3 lipca 2013 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w P. z dnia 25 stycznia 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok w części utrzymującej w mocy
rozstrzygnięcia zawarte w pkt III i IV wyroku Sądu Rejonowego w
P. i sprawę w tym zakresie przekazuje Sądowi Okręgowemu w P.
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z dnia 25 stycznia 2013 r., sygn. akt … 722/12
ustalił, że P. A. został skazany prawomocnymi wyrokami tego Sądu:
1. z dnia 22 listopada 2010 r., sygn. akt … 786/10, za przestępstwo z art. 62
ust. 1 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, popełnione w
dniu 19 sierpnia 2010 r., na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 3 (trzech) lat próby oraz na karę grzywny w
wymiarze 120 stawek dziennych przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę
10 złotych (na podstawie art. 71 § 1 k.k.); na poczet orzeczonej kary grzywny
zaliczono skazanemu okres zatrzymania od dnia 19.08.2010 r. do dnia 20.08.2010
r. i uznano grzywnę za wykonaną do wysokości 4 stawek dziennych grzywny, przy
czym prawomocnym postanowieniem z dnia 21 marca 2012 r., sygn. … 107/12,
Sąd Rejonowy w P. zarządził wykonanie orzeczonej tym wyrokiem kary
pozbawienia wolności;
2. z dnia 29 listopada 2010 r., sygn. akt … 808/10, za przestępstwo z art. 62
ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, popełnione w
dniu 26 września 2010 r., na karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 (trzech) lat próby, przy czym
prawomocnym postanowieniem z dnia 21 marca 2012 r., sygn. … 106/12,
zarządzono wykonanie orzeczonej tym wyrokiem kary pozbawienia wolności;
3. z dnia 4 maja 2011 r., sygn. akt … 57/11, za przestępstwo z art. 207 § 1
k.k., popełnione w okresie od 30 czerwca 2010 r. do 18 listopada 2010 r., na karę
roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5
(pięciu) lat próby, przy czym prawomocnym postanowieniem z dnia 17 kwietnia
2012 r., sygn. … 57/11, Sąd Rejonowy zarządził wykonanie orzeczonej tym
wyrokiem kary pozbawienia wolności;
4. z dnia 3 czerwca 2011 r., sygn. akt … 233/11, za przestępstwo z art. 278
§ 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 8 lutego 2011 r., na karę 8
(ośmiu) miesięcy, przy czym wyrok ten został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu
Okręgowego w P. z dnia 25 listopada 2011 r., sygn. akt … 631/11;
5. z dnia 2 września 2011 roku, sygn. akt … 434/11, za przestępstwo z art.
279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k., popełnione w dniu 6 lutego 2011 roku, na karę
roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;
3
6. z dnia 11 października 2011 r., sygn. akt … 651/11, za przestępstwo z art.
288 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 30 maja 2011 r., na karę 10
(dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności; na poczet kary pozbawienia wolności
zaliczono okres tymczasowego aresztowania skazanego od dnia 30 maja 2011 r.
do dnia 31 maja 2011 r.;
7. z dnia 19 grudnia 2011 r., sygn. akt … 837/11, za przestępstwo z art. 280
§ 1 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k., popełnione w dniu 16 lipca 2011 r., na karę 2
(dwóch) lat i 11 (jedenastu) miesięcy pozbawienia wolności; na poczet kary
pozbawienia wolności zaliczono okres tymczasowego aresztowania skazanego od
dnia 28 lipca 2011 r. do dnia 19 grudnia 2011 r.,
a następnie:
I. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. oraz art. 569 § 1 k.p.k.
wymienione w punktach 1, 2 i 3 wyroki jednostkowe Sądu Rejonowego w P.: z dnia
22 listopada 2010 r., sygn. akt … 786/10, z dnia 29 listopada 2010 r., sygn. akt …
808/10 oraz z dnia 4 maja 2011 r., sygn. akt … 57/11, połączył i orzekł wobec P. A.
karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze 2 (dwóch) lat i 4 (czterech) miesięcy;
II. na poczet orzeczonej w punkcie I kary łącznej pozbawienia wolności
zaliczył skazanemu okresy pozbawienia wolności odbyte w sprawach
jednostkowych;
III. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. oraz art. 569 § 1 k.p.k.
wymienione w punktach 4, 5 i 6 wyroki jednostkowe Sądu Rejonowego w P.: z dnia
3 czerwca 2011 r., sygn. akt … 233/11, z dnia 2 września 2011 r., sygn. akt …
434/11, oraz z dnia 11 października 2011 r., sygn. akt … 651/11 połączył i orzekł
wobec P. A. karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze 2 (dwóch) lat i 10
(dziesięciu) miesięcy;
IV. na poczet orzeczonej w punkcie III kary łącznej pozbawienia wolności
zaliczył skazanemu okres pozbawienia wolności od dnia 27 września 2010 r. do
dnia 12 października 2010 r., odbyty w sprawie … 247/10 oraz od dnia 30 grudnia
2011 r. do dnia 30 sierpnia 2012 r. w sprawie … 233/11 oraz od dnia 30 sierpnia
2012 r. do dnia 25 stycznia 2013 r. w sprawie … 434/11;
V. ustalił, iż w pozostałej części połączone wyroki podlegają odrębnemu
wykonaniu;
4
VI. na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie co do objęcia
wyrokiem łącznym wyroku z punktu 7;
VII. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. F. kwotę 120 złotych
oraz 23 % od powyższej kwoty podatku od towarów i usług tytułem wynagrodzenia
za nieopłaconą pomoc prawną świadczoną z urzędu;
VIII. kosztami wyroku łącznego obciążył Skarb Państwa (k. 95-96 akta …
722/12).
Apelację od tego wyroku wywiódł obrońca skazanego. Zaskarżył on
orzeczenie w części dotyczącej rozstrzygnięcia w pkt I i III, zarzucając w obu
przypadkach obrazę prawa materialnego art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k., poprzez
błędną ocenę zebranego materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że
odnośnie do każdej z orzeczonych kar łącznych brak jest podstaw do przyjęcia
zasady pełnej absorpcji (k. 121-122).
Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku łącznego i zastosowanie w
pkt I i III zaskarżonego wyroku zasady absorpcji.
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 3 lipca 2013 r., sygn. … 337/13, po
rozpoznaniu apelacji obrońcy skazanego utrzymał w mocy w zaskarżonej części
wyrok Sądu Rejonowego w P., uznając wywiedzioną apelację za oczywiście
bezzasadną.
Kasację w sprawie wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżył wyrok Sądu
Okręgowego w P. na korzyść skazanego P. A. w zakresie utrzymującym w mocy
wyrok Sądu Rejonowego w P. w części dotyczącej rozstrzygnięcia w pkt III o
połączeniu kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego w
P. o sygn. … 233/11, … 434/11 i … 651/11. Na zasadzie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526
§ 1 k.p.k. i art. 537 § 1 i 2 k.p.k. zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść
orzeczenia naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, tj. art. 433 § 1 k.p.k.
w zw. z art. 440 k.p.k., polegające na przeprowadzeniu nienależytej kontroli
odwoławczej i utrzymaniu w mocy rażąco niesprawiedliwego orzeczenia, wydanego
bowiem z naruszeniem przepisów prawa karnego procesowego i materialnego, a
mianowicie art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k., polegającym na
niewyjaśnieniu wszystkich istotnych okoliczności sprawy w przedmiocie wydania
wyroku łącznego, co skutkowało przy połączeniu jednostkowych kar pozbawienia
5
wolności orzeczonych wobec P. A. wyrokami Sądu Rejonowego w P.: z dnia 3
czerwca 2011 r., sygn. … 233/11, z dnia 2 września 2011 r., sygn. … 434/11 i z
dnia 11 października 2011 r., sygn. … 651/11 - orzeczeniem kary łącznej w
wymiarze 2 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności w sytuacji, gdy prawidłowo
ukształtowana kara łączna pozbawienia wolności możliwa była do orzeczenia w
wymiarze 2 lat i 5 miesięcy. W konkluzji Prokurator wniósł o uchylenie wyroku Sądu
Okręgowego w P. z dnia 3 lipca 2013 r., sygn. … 337/13 w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy w tym zakresie temu Sądowi do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna, ponieważ wyrok Sądu
Okręgowego w P. zapadł z rażącym naruszeniem prawa.
Zgodnie z treścią art. 433 § 1 k.p.k., sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w
granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa to
przewiduje. Konieczność szerszego rozpoznania sprawy przewiduje m. in. art. 440
k.p.k., zgodnie z którym, orzeczenie podlega zmianie na korzyść oskarżonego albo
uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, jeżeli jego
utrzymanie w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe.
Sąd Okręgowy w P. rozpoznał apelację wniesioną przez obrońcę skazanego
jedynie w granicach postawionych zarzutów, przez co nie dostrzegł, że wyrok
łączny Sądu Rejonowego w P. został wydany z rażącym naruszeniem przepisów
wskazanych w kasacji.
Sąd Rejonowy w P., łącząc w wydanym w dniu 25 stycznia 2013 r.
wyroku kary pozbawienia wolności wymierzone wyrokami wymienionymi w pkt III
tego orzeczenia, oparł się na błędnym ustaleniu, co do wyroku zaocznego
wydanego w sprawie … 434/11 oraz wyroku w sprawie … 651/11.
Z akt sprawy … 434/11 wynika, że wyrok zaoczny z dnia 2 września 2011 r.
orzekający wobec P. A. karę roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności nie
pozostał w obrocie prawnym, wobec złożenia przez oskarżonego sprzeciwu, w
związku z czym wyrok ten utracił moc (postanowienie o uwzględnieniu sprzeciwu k.
137 akt … 434/11). Efektem ponownego rozpoznania sprawy, było wydanie przez
Sąd Rejonowy w P. w dniu 3 listopada 2011 r. wyroku skazującego P. A., za czyn z
6
art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k., na karę roku i 3 (trzech) miesięcy
pozbawienia wolności, z orzeczeniem wobec oskarżonego obowiązku naprawienia
szkody wyrządzonej przestępstwem, poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej D. O.
kwoty 2 000 zł i przepadku dowodów rzeczowych (k. 171-172).
Od wyroku Sądu Rejonowego w P. z dnia 11 października 2011 r. w
sprawie … 651/11, którym orzeczono wobec oskarżonego P. A. karę 10 (dziesięciu)
miesięcy pozbawienia wolności apelację wniósł jego obrońca. Sąd Okręgowy w P.
uznał, że apelacja ta zasługiwała na uwzględnienie w zakresie rozstrzygnięcia o
karze pozbawienia wolności i wyrokiem z dnia 17 lutego 2012 r. (… 774/11) zmienił
wyrok Sądu Rejonowego w P. w ten sposób, że orzekł wobec oskarżonego karę 6
(sześciu) miesięcy pozbawienia wolności (k. 156 akt … 651/11).
Sąd Rejonowy, wydając zaskarżony wyrok łączny, dopuścił się zatem
rażącego i mającego istotny wpływ na treść tego wyroku naruszenia prawa
materialnego, a postępowanie poprzedzające wydanie zaskarżonego wyroku
przeprowadzone zostało bez zachowania wymogów prawa procesowego.
Postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego jest szczególnym
rodzajem postępowania, a jego przebieg regulują przepisy rozdziału 60 Kodeksu
postępowania karnego, w tym art. 574 k.p.k. zgodnie z którym w kwestiach nie
uregulowanych w tym rozdziale stosuje się odpowiednio przepisy o postepowaniu
zwyczajnym przed sądem pierwszej instancji.
Mając powyższe na uwadze, oczywistym jest, że w postępowaniu o wydanie
wyroku łącznego obowiązuje przepis art. 366 § 1 k.p.k. obligujący
przewodniczącego do takiego kierowania przebiegiem rozprawy, aby wyjaśnione
zostały wszystkie istotne okoliczności sprawy. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w
wyroku z dnia 25 kwietnia 2007 r., sygn. III KK 83/07 (LEX nr 277247) w
postępowaniu w przedmiocie wydania wyroku łącznego obowiązuje przepis art. 366
§ 1 k.p.k. obligujący przewodniczącego rozprawy do takiego kierowania jej
przebiegiem, aby wyjaśnione zostały wszystkie okoliczności sprawy. Te
okoliczności winny być wyjaśnione w sposób pozwalający na dokładne ustalenie,
czy zachodzą warunki do wydania wyroku łącznego, przy czym nie jest
wystarczające ograniczenie się do zbadania przesłanek z art. 85 k.k., to jest
ustalenie, że przypisane skazanemu prawomocnymi wyrokami przestępstwa,
7
pozostające w zbiegu realnym, popełnione zostały przed wydaniem pierwszego,
choćby nieprawomocnego wyroku. Konieczne jest nadto dokładne ustalenie treści
prawomocnych wyroków na podstawie akt spraw jednostkowych, z uwzględnieniem
rozstrzygnięć sądów odwoławczych, a także ich modyfikacji w toku postępowania
wykonawczego poprzez decyzje o warunkowym przedterminowym zwolnieniu,
warunkowym zawieszeniu wykonania kary orzeczonej w wymiarze bezwzględnym,
zarządzeniu wykonania kary warunkowo zawieszonej itp., (…) .
Z protokołu rozprawy głównej z dnia 25 stycznia 2013 r. wynika, że wobec
braku sprzeciwu stron Sąd, na podstawie art. 394 § 1 k.p.k., uznał za ujawnione
bez odczytywania i zaliczył w poczet materiału dowodowego dokumenty z szeregu
kart, w tym z karty 48 i 51, na których znajdują się odpowiednio odpisy: wyroku
zaocznego z dnia 2 września 2011 r., sygn. … 434/11, wymierzającego karę roku i
6 miesięcy pozbawienia wolności oraz wyroku z dnia 11 października 2011 r.
sygn. … 651/11, wymierzającego karę 10 miesięcy pozbawienia wolności (k. 87).
Sąd, wobec niezapoznania się z aktami spraw … 434/11 i … 651/11, nie wziął pod
uwagę, że po uwzględnieniu sprzeciwu i ponownym rozpoznaniu sprawy został
wydany w dniu 3 listopada 2011 r. wyrok o sygn. … 434/11 wymierzający karę roku
i 3 miesięcy pozbawienia wolności, zaś w sprawie … 651/11 wskutek zaskarżenia
wyroku Sądu I instancji został on zmieniony w postępowaniu odwoławczym przez
obniżenie orzeczonej kary pozbawienia wolności do 6 miesięcy. Sąd Rejonowy w P.
nie dysponował w związku z powyższym wszystkimi istotnymi dowodami dla
prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy i w związku z tym nie był w stanie dokonać
pełnej oceny całokształtu materiału dowodowego przy wydaniu wyroku łącznego.
Sąd Okręgowy w P., nie dostrzegając powyższych uchybień, rażąco naruszył
dyspozycję art. 433 § 1 k.p.k. i art. 440 k.p.k., bowiem powinien był wyjść poza
granice wniesionego środka odwoławczego i uchylić wyrok Sądu Rejonowego w tej
części, nie czyniąc zaś tego, doprowadził do przeniknięcia błędu do orzeczenia
odwoławczego, co spowodowało, że jest ono rażąco niesprawiedliwe.
Wskazane wyżej nieprawidłowości są rażące i mają istotny wpływ na treść
wyroku łącznego. Sąd bowiem w tym wyroku, w rozstrzygnięciu w pkt III połączył
kary jednostkowe pozbawienia wolności orzeczone wymienionymi w tym punkcie
wyrokami, których suma - wskutek błędnego ustalenia treści tych prawomocnych
8
orzeczeń - wyniosła 3 lata, tymczasem suma tych kar, przy prawidłowym ustaleniu
treści tych wyroków, wynosi 2 lata i 5 miesięcy. Stąd też Sąd Najwyższy uznał
kasację za oczywiście zasadną, uchylił wyrok w zaskarżonej części i sprawę
przekazał w tym zakresie do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym Sądowi Okręgowemu w P. (rozstrzygnięcie z pkt IV wyroku Sądu
Rejonowego, miało charakter akcesoryjny w stosunku do rozstrzygnięcia z pkt III,
co pociągało za sobą konieczność uchylenia wyroku Sądu odwoławczego w części
odnoszącej się do obu tych punktów). W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd
odwoławczy będzie zobowiązany do respektowania powyższych uwag oraz
omówionych przepisów prawa procesowego i materialnego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.