Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 255/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Rafał Malarski
SSA del. do SN Dariusz Kala
Protokolant Dorota Szczerbiak
przy udziale Prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie C. B.
skazanego z art.19 § 1 k.k. w zw. z art. 56 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 91 § 1 k.k.
po rozpoznaniu na rozprawie
w dniu 8 stycznia 2014 r.,
kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść
od wyroku Sądu Rejonowego w K.
z dnia 22 sierpnia 2007 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego C. B.
przekazuje Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego
rozpoznania.
UZASADNIENIE
C. B. został oskarżony o to, że:
2
1) W dacie bliżej nie ustalonej w okresie od maja do sierpnia 2003 r., w K.
udzielił pomocy S. B. do wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków
odurzających w postaci 100 gram ziela konopi wartości 1 600 zł., tj. o
przestępstwo z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r.;
2) w dacie bliżej nieustalonej w maju 2003 r. w W., udzielił pomocy S. B. do
wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków psychotropowych w postaci
1000 sztuk tabletek tzw. extasy zawierających amfetaminę lub pochodne
amfetaminy wartości 4 000 zł., tj. o przestępstwo z art. 18 § 3 k.k. w zw. art. 56
ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii;
3) daty bliżej nieustalonej we wrześniu 2003 r. w W. udzielił pomocy S. B. do
wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków odurzających w postaci 1 200
gram ziela konopi wartości 18.000 zł., tj. o przestępstwo z art. 18 § 3 k.k. w zw. z
art. 56 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii;
4) daty bliżej nieustalonej w grudniu 2003 r. w W., udzielił pomocy S. B. do
wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków psychotropowych w postaci
1000 sztuk tabletek tzw. extasy zawierających amfetaminę lub pochodne
amfetaminy wartości 4.000 zł., tj. o przestępstwo z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 56
ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii;
5) daty bliżej nieustalonej w grudniu 2003 r. w miejscowości W. udzielił pomocy
S. B. do wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków odurzających w
postaci 300 gram ziela konopi wartości 4.800 zł. oraz znacznej ilości środków
psychotropowych w postaci 200 sztuk tabletek tzw. extasy zawierających
amfetaminę lub pochodne amfetaminy wartości 800 zł, tj. o przestępstwo z art.
18 § 3 k.k. w zw. z art. 56 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii,
6) daty bliżej nieustalonej w maju 2004 r. w Z. udzielił pomocy S. B. do
wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków psychotropowych w postaci
250 gram amfetaminy wartości 2.500 zł., tj. o przestępstwo z art. 18 § 3 k.k. w zw.
z art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r.;
7) daty bliżej nieustalonej w czerwcu 2004 r. w Z. udzielił pomocy S. B. do
wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków psychotropowych w postaci 20
3
gram amfetaminy wartości 2000 zł oraz znacznej ilości środków
psychotropowych w postaci 300 sztuk tabletek tzw. extasy wartości 1 200 zł., tj. o
przestępstwo z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r.; przy czym czynów tych dopuścić się miał w
rozumieniu art. 91 § 1 k.k.
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 22 sierpnia 2007 r., uznał C. B. winnym
popełnienia wszystkich czynów zarzucanych mu aktem oskarżenia, stanowiących
przestępstwa z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. w zw. z art. 91 § 1 k.k. i za to wymierzył mu karę
2 lat pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wymiarze 250 stawek dziennych,
ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł (k. 73v). Orzeczenie to zapadło po
uwzględnieniu wniosku oskarżonego o skazanie go i wymierzenie uzgodnionej kary
bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Wyrok ten uprawomocnił się w
dniu 26 października 2007 r. (k. 113).
Od tego wyroku kasację złożył Rzecznik Praw Obywatelskich. Zaskarżył ten
wyrok w całości na korzyść skazanego C. B. i zarzucając rażące naruszenie prawa
procesowego, to jest art. 387 § 2 k.p.k., polegające na uznaniu, że istnieją
podstawy do uwzględnienia wniosku o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie
kary bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, mimo że niewyjaśnione
zostały:
- okoliczności mające wpływ na prawidłowość orzekania o winie, bowiem z
jednej strony sąd stwierdził, że w okresie od dnia 10 lutego 2003 r., do dnia 13
czerwca 2003 r., C. B. przebywał w Zakładzie Karnym w J., a z drugiej strony uznał
go za winnego popełnienia przestępstw w tym okresie, opisanych w pkt. 1 i 2 aktu
oskarżenia;
- okoliczności mające wpływ na prawidłową kwalifikację prawną, gdyż z
opisu czynów przypisanych oskarżonemu wyłania się możliwość i powinność
uznania ich za czyn ciągły, a zakwalifikowane zostały jako ciąg przestępstw, i
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna.
4
Zgodzić się należy z Rzecznikiem Praw Obywatelskich gdy wskazuje, że
zaskarżony wyrok zapadł z rażącym naruszeniem prawa wskazanym w zarzucie
kasacji.
Rzeczywiście w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż wydanie
wyroku w trybie art. 387 k.p.k. uzależnione jest przede wszystkim od możliwości
kategorycznego stwierdzenia, że okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą
wątpliwości, przy czym wymóg ten odnosi się nie tylko do zasadniczej kwestii
samego sprawstwa oskarżonego w zakresie zarzucanego mu czynu, ale i do
wszelkich okoliczności ważących na kształcie i rozmiarze odpowiedzialności
karnej za ten czyn.
W przedmiotowej sprawie, jak to trafnie podnosi Rzecznik Praw
Obywatelskich, przesłanki te nie zostały spełnione.
Otóż C. B. w okresie od 14 września 2000 r. do 28 stycznia 2002 r. i od 10
lutego 2003 r. do 13 czerwca 2003 r. przebywał w Zakładzie Karnym w J., gdzie
odbywał karę łączną 3 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną wobec
niego wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w S. z dnia 29 września 2001 r. w
sprawie II K 472/00 (k. 3541 t. XVII; k. 105 akt sprawy sygn. akt II K 479/07).
Skazany w okresie od 10 lutego 2003 r. do 13 czerwca 2003 r., gdy został
warunkowo przedterminowo zwolniony, nie opuszczał terenu Zakładu Karnego w
J. (informacja nadesłana z ZK w J.-k. 44, kserokopia karty karnej skazanego - k.
48), a okoliczność ta została też ujawniona przez Sąd Rejonowy w K. W
uzasadnieniu wskazał przecież, iż: „C. B. był wielokrotnie karany, w tym ostatnio
wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w S., sygn. akt II K 472/00, z dnia 29
września 2001, w którym połączono mu kary orzeczone za czyny z art. 279 § 1 k.k.
wyrokami o sygn. akt II K 981/00 i II K 578/00, gdzie orzeczono wobec niego karę
łączną 3 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 14
września 2000 r. do 28 stycznia 2002 r. i od 10 lutego 2003 r. do 13 czerwca
2003 r. (k. 3541 t. XVII)" (k. 105).
Tymczasem oskarżonemu C. B. przypisano w wyroku czyn polegający na
tym, że w dacie bliżej nieustalonej w okresie od maja do sierpnia 2003 r. w K. w
udzielił pomocy S. B. do wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków
odurzających w postaci 100 gram ziela konopi wartości 1.600 zł., tj. przestępstwo
5
z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z
dnia 29 lipca 2005 r., jak też, iż w dacie bliżej nieustalonej w maju 2003 r. w W.,
udzielił pomocy S. B. do wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków
psychotropowych w postaci 1000 sztuk tabletek tzw. extasy zawierających
amfetaminę lub pochodne amfetaminy wartości 4.000 zł., tj. przestępstwo z art. 18
§ 3 k.k. w zw. art. 56 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca
2005 r. (czyny opisane w pkt 1 i 2 aktu oskarżenia). Jak wynika zatem z
powyższego, w realiach sprawy, nie zachodziła przesłanka, w postaci okoliczności
niebudzących wątpliwości, która jest niezbędna do wydania wyroku, w trybie
dobrowolnego poddania się karze, gdyż wątpliwości budziła zasadnicza kwestia
samego sprawstwa oskarżonego w zakresie zarzucanego mu czynu.
Po wtóre, należy podkreślić, iż w orzecznictwie prezentowane jest
stanowisko, zgodnie z którym: „W odniesieniu do "czynu ciągłego" ustawodawca
przyjął jednoczynową koncepcję tego przestępstwa, a zatem jednego czynu
zabronionego. Obejmuje on wielość zachowań podjętych w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru. Konieczna jest więc spójność strony podmiotowej i sprawca,
przystępując do realizacji pierwszego składającego się na ciągłość zachowania,
powinien działać w zamiarze obejmującym wszystkie zachowania objęte
znamieniem ciągłości, a kompleks zachowań traktowany jest jako jedna integralna
i nierozerwalna całość" (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2009 r., V
KK 290/09, Lex nr 553738). Podnosi się, że „zachowania podjęte w wykonaniu z
góry powziętego zamiaru w rozumieniu art. 12 k.k., to działania w zamiarze
obejmującym całość akcji przestępczej w takim znaczeniu, że sprawca wyraża
gotowość do wykorzystania powtarzającej się sposobności do popełnienia
przestępstwa i tę sposobność wykorzystuje” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w
Szczecinie z dnia 22 lipca 2010 r., II AKa 118/10, OSASz 2011/3/30, KZS 2011/7-
8/84, Lex nr 842815).
Do przypisania popełnienia czynu ciągłego konieczne jest zatem łączne
spełnienie następujących warunków: 1) dopuszczenie się co najmniej dwóch
zachowań, 2) z góry powzięty zamiar sprawcy, 3) krótkie odstępy czasu pomiędzy
poszczególnymi zachowaniami. Dopiero łączne spełnienie wyżej wymienionych
przesłanek sprawia, że zachowanie sprawcy stanowi jednolitą całość, traktowaną
6
jako jedna podstawa kwalifikacji prawnej mimo, że wchodzą w jej skład różnorakie
zachowania. Podkreśla się, iż instytucja czynu ciągłego jest instytucją
obligatoryjną prawa karnego materialnego. Znaczy to tyle, że jeżeli sąd ustali, że
zachodzą przesłanki do zastosowania tej instytucji, to nie ma żadnej
fakultatywności w tym zakresie, lecz musi w wyroku przypisać czyn kwalifikowany
z art. 12 k.k.
Z góry powzięty zamiar należy rozumieć jako zamiar objęty umyślnością (w
postaci zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego). Jednocześnie musi być to
zamiar powzięty najpóźniej w chwili popełnienia pierwszego zachowania
wchodzącego w skład czynu ciągłego. Z kolei krótkie odstępy czasu jako
następny warunek konieczny do skorzystania z instytucji czynu ciągłego oznacza,
zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, odstępy nieprzekraczające kilku miesięcy
(por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 lipca 2010 r., II AKa 55/10,
KZS 2010/12/53, Lex nr 783409).
Tezy te znajdują w pełni zastosowanie w realiach przedmiotowej sprawy.
Już z samego opisu czynów wynika, że sprawca podjął w krótkich odstępach
czasu w podobny sposób szereg zachowań, polegających na udzieleniu pomocy
S. B. do wprowadzenia do obrotu znacznej ilości środków psychotropowych (s. 7
uzasadnienia zaskarżonego wyroku).
Zgodzić się należy z poglądem Rzecznika Praw Obywatelskich, że trudno
uznać, aby okoliczności popełnienia przestępstwa w niniejszej sprawie nie budziły
wątpliwości, skoro zachodziła potrzeba jednoznacznego wyjaśnienia okoliczności
mających decydujący wpływ na możliwość przypisania oskarżonemu sprawstwa
określonych zachowań, jak i prawidłowej ich kwalifikacji prawnej. Brak było zatem
przesłanek do wydania orzeczenia w określonym w art. 387 k.p.k.
Kierując się przedstawionymi wyżej względami, Sąd Najwyższy z mocy
art. 537 § 2 k.p.k. orzekł jak w wyroku.