Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 197/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa T. K.
przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 15 stycznia 2014 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 11 października 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną i nie obciąża powoda kosztami
postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego zapadł w następującym stanie
faktycznym.
Sąd Apelacyjny w […] wyrokiem z dnia 25 stycznia 2001 r. zmienił wyrok
Sądu Okręgowego w R. z dnia 27 czerwca 2000 r. w części uwzględniającej
powództwo i zasądził od T. K. na rzecz Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa
(dalej jako „Agencja") kwotę 700.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18
czerwca 1991 r. Postanowieniem z dnia 9 marca 2001 r. wyrokowi nadano klauzulę
wykonalności. Prowadzone na podstawie tego tytułu wykonawczego postępowania
egzekucyjne zostały umorzone kolejno postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2002 r. -
na żądanie wierzyciela na podstawie art. 825 pkt 1 i postanowieniem z dnia 10
lutego 2004 r. - wobec bezskuteczności egzekucji. W dniu 27 czerwca 2008 r.
Agencja złożyła kolejny wniosek egzekucyjny odnośnie do kwoty 700.000 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia 18 czerwca 1991 r. do dnia zapłaty. Na jego
podstawie Komornik przy Sądzie Rejonowym w W. prowadzi obecnie przeciwko T.
K. egzekucję.
W pozwie skierowanym przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych T. K.
domagał się pozbawienia wykonalności wyroków Sądu Apelacyjnego z dnia 25
stycznia 2011 r. i Sądu Okręgowego w części zasądzającej należność główną z
odsetkami, ewentualnie pozbawienia wykonalności wskazanego wyroku Sądu
Apelacyjnego w części dotyczącej odsetek od dnia 18 czerwca 1991 r. do dnia
wniesienia przez stronę pozwaną wniosku o wszczęcie egzekucji tj. do 27 czerwca
2008 r.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 3 listopada 2011 r. pozbawił
wykonalności wyrok Sądu Apelacyjnego w części dotyczącej ustawowych odsetek
liczonych od dnia 18 czerwca 1991 r. do dnia 27 czerwca 2005 r. a w pozostałej
części powództwo oddalił.
Uwzględniając częściowo powództwo w oparciu o wyżej przytoczone
ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy wskazał, że roszczenie o zapłatę odsetek
ustawowych powstaje z chwilą opóźnienia się dłużnika ze spełnieniem świadczenia,
3
a same odsetki ustawowe są świadczeniem akcesoryjnym w stosunku do długu
głównego i na podstawie art. 118 k.c. przedawniają się - odrębnie od niego –
z upływem trzech lat, przy czym przedawnienie następuje za każdy dzień z osobna.
Zgodnie z art. 125 k.c., z upływem trzech lat przedawniają się również stwierdzone
prawomocnym orzeczeniem sądowym odsetki ustawowe należne w przyszłości.
Na tej podstawie przyjął, że skoro pozwana Agencja wystąpiła z wnioskiem
o wszczęcie egzekucji w dniu 27 czerwca 2008 r., to zasądzone odsetki
przysługują jej tylko za okres nieprzedawniony obejmujący trzy lata wstecz
od złożenia wniosku tj. od 27 czerwca 2005 r.
Sąd Apelacyjny rozpoznając sprawę na skutek apelacji pozwanego, w
częściowym uwzględnieniu zarzutu naruszenia art. 125 § 1 k.c., zmienił wyrok
Sądu Okręgowego w ten sposób, że pozbawił wykonalności wyrok Sądu
Apelacyjnego w części dotyczącej odsetek za okres od 26 stycznia 2001 r. do 26
czerwca 2005 r.; oddalił apelację w pozostałym zakresie. W motywach prawnych
rozstrzygnięcia podniósł, że na podstawie art. 125 § 1 k.c. roszczenia stwierdzone
prawomocnym orzeczeniem sądu przedawniają się zawsze z upływem dziesięciu
lat, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy, a trzyletni
termin przedawnienia dotyczy jedynie należnych w przyszłości roszczeń
obejmujących świadczenia okresowe. Jeżeli więc roszczenie o wymagalne
świadczenia okresowe zostały stwierdzone prawomocnym orzeczeniem, to
przedawniają się z upływem dziesięciu lat nie zaś upływem trzech lat, jak
przewiduje to art. 118 k.c. W okolicznościach sprawy dziesięcioletni okres
przedawnienia ustawowych odsetek zasądzonych wyrokiem Sądu Apelacyjnego
nie upłynął, gdyż pozwana trzykrotnie wszczynała egzekucję przerywając bieg
terminu przedawnienia (art. 124 § 1 k.c.), zaś po przerwie termin przedawnienia
rozpoczął bieg on nowa. Obecnie, z uwagi na toczącą się egzekucję,
przedawnienie nie biegnie. Trzyletniemu przedawnieniu mogły więc ulec jedynie te
odsetki ustawowe, które powstały po wydaniu wyroku przez Sąd Apelacyjny.
Początkowo odsetki te nie uległy przedawnieniu, gdyż pozwana w trakcie biegu
trzyletniego terminu przedawnienia wszczynała egzekucje wnioskami z dnia 14
marca 2001 r. i 2 września 2002 r. W ocenie Sądu Apelacyjnego okres
przedawnienia upłynął natomiast w stosunku do odsetek ustawowych za czas od
4
26 stycznia 2001 r. do 26 czerwca 2005 r., z uwagi na niepodjęcie przez pozwaną
Agencję czynności egzekucyjnych w czasie gdy okres przedawnienia w odniesieniu
do tych świadczeń okresowych jeszcze nie upłynął. Drugie postępowanie
egzekucyjne zakończyło się bowiem wydaniem w dniu 10 lutego 2004 r.
postanowienia o jego umorzeniu, a kolejny wniosek o wszczęcie egzekucji Agencja
złożyła dopiero w dniu 27 czerwca 2008 r.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył powód, zarzucając w skardze
kasacyjnej naruszenie art. 125 § 1 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i uznanie,
że roszczenie w zakresie odsetek zasądzone od kwoty pieniężnej objętej wyrokiem,
które nie stanowiły samodzielnej podstawy dochodzonego roszczenia, przedawnia
się z upływem lat dziesięciu, podczas gdy odsetki te nie tracą charakteru
roszczenia okresowego i ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat. Wnosił
o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji strony
pozwanej zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego lub uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania
z uwzględnieniem kosztów postępowania, w tym kosztów postępowania
kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuję:
Odsetki za opóźnienie mają charakter świadczenia okresowego, które jak
podnosi się w piśmiennictwie i judykaturze (uchwała składu siedmiu sędziów SN
z dnia 26 stycznia 2005 r., III CZP 42/2004 r., OSNC 2005, nr 9, poz.149)
charakteryzuje zależność rozmiaru należności od upływu czasu oraz układanie się
świadczeń w szereg kolejno po sobie wymagalnych świadczeń, przy czym mają
one występować w równych odstępach czasu. Pogląd o okresowym charakterze
odsetek za opóźnienie wywodzony był początkowo przez Sąd Najwyższy (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 1976 r., III CRN 181/76, OSNCP 1977, nr 4,
poz. 78, poz. 33) z treści 360 k.c., który jednakże nie dotyczy odsetek ustawowych,
a więc odsetek za opóźnienie lecz odsetek umownych tzw. zwykłych, należnych za
korzystanie z cudzego kapitału. Odstępując od tej argumentacji w późniejszym
orzecznictwie przyjęto, że okresowy charakter odsetek za opóźnienie przejawia się
w tym, że z każdym dniem opóźnienia powstaje wobec dłużnika odrębne
roszczenie o odsetki, które jest także od tego dnia wymagalne i od tego dnia
5
zaczyna się przedawniać (m.in. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia
1991 r., III CZP 21/91, OSNC 1991, nr 10-12, poz. 121, z dnia 9 listopada 1994 r.,
III CZP 141/94 M. Prawn. 1995, nr 3, s.83, uchwała składu siedmiu sędziów z dnia
26 stycznia 2005 r., OSNC 2005, nr 9, poz. 149).
Zgodnie z ogólną zasadą, którą wyraża art. 118 k.c., termin przedawnienia
dla roszczeń o świadczenia okresowe wynosi trzy lata. Według tej reguły,
niezależnie od charakteru długu głównego, ulega przedawnieniu roszczenie
o odsetki za opóźnienie. Przepisem szczególnym w stosunku do art. 118 k.c. jest
art. 125 § 1 k.c. przewidujący dla roszczeń stwierdzonych prawomocnym
orzeczeniem sądu, bez względu na ich charakter, dziesięcioletni termin
przedawnienia, z wyłączeniem jednak (zdanie drugie) roszczeń obejmujących
świadczenia okresowe należne w przyszłości, które ulegają przedawnieniu
trzyletniemu. W tym stanie rzeczy uzasadnione jest stanowisko zaskarżonego
wyroku, że określony w art. 125 § 1 k.c. dziesięcioletni termin przedawnienia ma
zastosowanie do stwierdzonych wyrokiem roszczeń o odsetki za opóźnienie
wymagalnych w dacie uprawomocnienia się wyroku. Trzyletniemu przedawnieniu
ulegają natomiast stwierdzone wyrokiem roszczenia o odsetki za opóźnienie
należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się wyroku.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
oddalił skargę
kasacyjną oraz orzekł o kosztach postępowania kasacyjnego stosownie do art.102
w zw. z art. 391§ 1 i art. 39821
k.p.c.
db