Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WA 30/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Edward Matwijów (przewodniczący)
SSN Jan Bogdan Rychlicki
SSN Jerzy Steckiewicz (sprawozdawca)
Protokolant Anna Krawiec
przy udziale prokuratora Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w K., del. do
Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Wojciecha Serafina
w sprawie płk. rez. B. K. i ppłk. rez. J. H., uniewinnionych od popełnienia
przestępstw określonych w art. 258 § 1 k.k. i inne po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na rozprawie w dniu 25 lutego 2014 r. apelacji, wniesionej przez
prokuratora od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 18 czerwca
2013 r.
- utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,
- kosztami sądowymi postępowania odwoławczego obciąża
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Wojskowy Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 18 czerwca 2013 r. uniewinnił:
2
I. Ppłk. rez. B. K. od zarzutu popełnienia przestępstw mających polegać na
tym, że:
„1. w okresie od roku 1993 do 2005 roku w […] brał udział w zorganizowanej grupie
przestępczej o ustalonym składzie osobowym mającej na celu popełnienie
przestępstw na szkodę Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] poprzez
zorganizowanie systemu umożliwiającego „wyprowadzanie” pieniędzy
przeznaczonych na inwestycje, zorganizowanie systemu zmów przetargowych
poprzez podmianę dokumentów w procedurach przetargowych, udzielanie
informacji o przedmiocie przygotowywanych postępowań przetargowych oraz ceny
ofertowej, którą należało przedstawić, by wygrać postępowanie o zamówienie
publiczne zainteresowanym firmom, kontrolowanie i ustawianie odbywających się
przetargów oraz wystawianie fałszywych dokumentów mających na celu
zalegalizowanie tych działań,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 258 § 1 k.k.,
2. w 1999 roku w Z., w związku z pełnieniem funkcji publicznej Zastępcy Szefa
Rejonowego Zakładu Infrastruktury w […] przyjął od L. S. właściciela Zakładu
Wielobranżowego „L. S.” korzyść majątkową w postaci wykonania przez ww. firmę
konstrukcji nośnej na prywatnym budynku znajdującym się w Z. przy ulicy M., na
łączną kwotę nie mniej niż 10.000 złotych w zamian za zachowanie stanowiące
naruszenie przepisów prawa art. 16 Ustawy z dnia 10 czerwca 1994 roku „Ustawy o
zamówieniach publicznych” (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 119, poz. 773),
poprzez zorganizowanie zmów przetargowych polegających na udzieleniu L. S.
istotnych informacji odnośnie mających odbyć się w Rejonowym Zarządzie
Infrastruktury w […] w 1999 roku przetargów publicznych umożliwiając tym samym
wygrywanie przez Zakład Wielobranżowy „L. S.” przetargów na wykonywanie robót
ogłaszanych i prowadzonych przez Instytucję, którą kierował,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 228 § 3 k.k.,
3. w miesiącu październiku i listopadzie 2002 roku w Z. pełniąc funkcję Zastępcy
Szefa Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […], działając w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej dla L. S. w kwocie 75. 000 złotych przekroczył swoje
uprawnienia, w ten sposób, że naruszając art. 16 Ustawy z dnia 10 czerwca 1994
roku „Ustawy o zamówieniach publicznych” (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 119
3
poz. 773), wszedł w porozumienie z Szefem Sekcji Zamówień Publicznych (E. G.),
L. S. właścicielem Zakładu Wielobranżowego oraz innymi ustalonym osobami, a
następnie działając na szkodę Szefa Departamentu Infrastruktury MON
doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą wprowadzenia
w błąd w ten sposób, że przy użyciu przygotowanej fikcyjnej dokumentacji
przetargowej na rozbiórkę obiektów i rekultywację terenu w kompleksie B. przy
Jednostce Wojskowej […] (Umowa nr […] z dnia 21.11.2002 roku)
poświadczającej nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne,
udaremnił przetarg publiczny na wykonanie prac przeprowadzając go fikcyjnie na
dokumentach, nie przedkładając sporządzonej dokumentacji przetargowej celem
rozpisania przetargu publicznego i spowodował przyznanie zamówienia
publicznego dla Zakładu Wielobranżowego „L. S.”, który prace wykonał już we
wcześniejszych etapach realizacji zadania i otrzymał za to stosowne
wynagrodzenie, czym spowodował szkodę w imieniu Szefa Departamentu
Infrastruktury MON na kwotę nie mniejszą niż 75.000 złotych (brutto),
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 271 § 3
k.k. w zb. z art. 305 § 1 k.k. w zw. z art. 231 § 2 k.k.,
4. w miesiącu wrześniu 2004 roku w […] pełniąc funkcję Zastępcy Szefa
Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […], działając w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej dla L. S. w kwocie 37.332, 00 zł przekroczył swoje uprawnienia, w ten
sposób, że naruszając art. 7 ust. 1 Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku „prawa o
zamówieniach publicznych” (tekst jednolity; Dz. U z 2007 r. Nr 223 poz. 1655)
wszedł w porozumienie z Szefem Sekcji Zamówień Publicznych E. G. z
Rejonowego Zarządu Infrastruktury, L. S. właścicielem Zakładu Wielobranżowego i
innymi ustalonymi osobami, a następnie działając na szkodę Szefa Departamentu
Infrastruktury MON doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za
pomocą wprowadzenia w błąd w ten sposób, że przy użyciu przygotowanej fikcyjnej
dokumentacji przetargowej na uprzątnięcie gruzu betonowego w kompleksie [...] i
wyrównanie dróg poligonowych w Ś. udaremnił przetarg publiczny na wykonanie
tych prac, przeprowadzając go fikcyjnie na dokumentach nie przekładając
sporządzonej dokumentacji przetargowej celem rozpisania przetargu publicznego,
uniemożliwił przyznanie zamówienia publicznego Zakładowi Wielobranżowemu „L.
4
S.”, który prac nigdy nie zrealizował – czym spowodował szkodę w mieniu Szefa
departamentu Infrastruktury MON na kwotę 37.332,00 złotych (brutto),
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 271 § 3
k.k. w zb. z art. 305 § 1 k.k. w zw. z art. 231 § 2 k.k.,
5. w miesiącu sierpniu 2005 roku w […], w związku z pełnieniem funkcji publicznej
Szefa Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej dla L. S. w kwocie nie mniejszej niż 289.580,48 złotych przekroczył
swoje uprawnienia, wszedł w porozumienie z L. S. i innymi ustalonymi osobami,
naruszając art. 7 ust. 1 Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku „prawa o
zamówieniach publicznych” (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 223 poz. 1655) i
zorganizował zmowę przetargową polegającą na przekazaniu istotnych informacji
właścicielowi Zakładu Wielobranżowego L. S., dotyczących okoliczności mających
znaczenie dla zawarcia umowy będącej przedmiotem przygotowywanego
przetargu, na remonty budynków nr 1,4,13,20 w Jednostce Wojskowej […] i tym
samym umożliwił wygranie wyżej wymienionego przetargu publicznego na
wykonanie remontu tych budynków, czym działał na szkodę Szefa Departamentu
Infrastruktury MON,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 305 § 1 k.k. w zb. z art. 231 § 2
k.k.,
6. w miesiącu grudniu 2005 roku w […],będąc funkcjonariuszem publicznym
Szefem Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej dla L. S. w kwocie nie mniejszej niż 49.430,59 zł przekroczył swoje
uprawnienia, w ten sposób, że wszedł w porozumienie z inspektorem budowlanym
J. K., L. S. właścicielem Zakładu Wielobranżowego i innymi ustalonymi osobami a
następnie, działając na szkodę Szefa Departamentu Infrastruktury MON
doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą wprowadzenia
w błąd w ten sposób, że naruszając art. 7 ust. 1 Ustawy z dnia 29 stycznia 2004
roku „prawo o zamówieniach publicznych” (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 223
poz. 1655) poinformował L. S. o istotnych warunkach zamówienia na remont połaci
dachowej w budynku nr […] w Jednostce Wojskowej w […], przygotował następnie
dokumentację przetargową już w trakcie wykonywania tego remontu przez firmę L.
S., tym samym poświadczył nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie
5
prawne, w konsekwencji udaremnił przetarg publiczny na wykonanie tych prac
przeprowadzając go fikcyjnie na dokumentach nie przedkładając sporządzonej
dokumentacji przetargowej celem rozpisania przetargu publicznego, spowodował
przyznanie zamówienia publicznego Zakładowi Wielobranżowemu „L. S.” i wypłatę
wynagrodzenia bez wykonania prac w sposób prawidłowy i w całości przez Zakład
Wielobranżowy L. S. czym spowodował szkodę w imieniu Szefa Departamentu
Infrastruktury MON na kwotę nie mniejszą niż 49.430,59 złotych,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 271 § 3
k.k. w zb. z art. 305 § 1 k.k. w zb. z art. 231 § 2 k.k.,
7. w dniu 3 listopada 2003 roku w […], będąc funkcjonariuszem publicznym Szefem
Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
dla W. P. w kwocie 918.351, 77 złotych przekroczył swoje uprawnienia w ten
sposób, że zawarł w wyniku przeprowadzonego postępowania przetargowego
umowę nr […] z właścicielem Przedsiębiorstwa Inżynieryjno – Budowlanego S. w Z.
na modernizację hali napraw sprzętu technicznego w Jednostce Wojskowej […] - I
etap na kwotę 201.708, 23 zł (brutto), a następnie w tym samym dniu na podstawie
tego samego postępowania przetargowego zawarł kolejną umowę o tym samym
numerze (143/2003) na to samo zadanie zwiększając wartość zamówienia do
kwoty 1.126.060,00 złotych czym działał na szkodę interesu publicznego – Szefa
Infrastruktury Wsparcia Sił Zbrojnych w […],
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k.,
8. w dniu 23 października 2006 roku w […], będąc funkcjonariuszem publicznym
Szefem Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] uprawnionym do wystawienia
dokumentu zawarł z właścicielem Zakładu Instalatorstwa i Budownictwa Ogólnego
„R.” z Z. „Aneks nr 1” do umowy nr […] z dnia 28.08.2006 roku na remont węzła
cieplnego w budynku przedszkola […] zmieniający warunki umowy dotyczące
zakończenia terminu jej realizacji z 23 października 2006 roku na 15 grudnia 2006
roku, a tym samym poświadczył nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie
prawne, gdyż wniosek wykonawczy Zakładu Instalatorstwa i Budownictwa
Ogólnego „R.” o przesunięcie terminu umownego wpłynął do Rejonowego Zarządu
Infrastruktury w […] dopiero w dniu 13 listopada 2006 roku za pismem
wychodzącym nr […],
6
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 271 § 1 k.k.,
9. w okresie od 25 czerwca 2007 roku do 10 sierpnia 2007 roku w […], działając w
krótkich odstępach czasu z góry powziętym zamiarem, będąc funkcjonariuszem
publicznym Szefem Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […], działając na szkodę
interesu publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej dla T. Ś. w kwocie nie
mniejszej niż 70.839,23 zł przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że wbrew
przepisom określonym w art. 144 ust. 1 Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku
„Prawo Zamówień Publicznych” (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 223 poz. 1655),
zawarł z współwłaścicielem Zakładu Instalatorstwa i Budownictwa Ogólnego „R.” T.
Ś. aneks nr 1 do Umowy nr […] z dnia 11 grudnia 2006 r. wydłużający do dnia 30
września 2007 roku czyli o 92 dni, termin realizacji zadania w postaci remontu
akumulatorowni i pomieszczeń socjalnych w warsztatach budynku nr […], wskutek
czego wykonawca uniknął płacenia kar umownych za przekroczenie terminu
realizacji robót w kwocie 37.554 złotych, a następnie w dniu 10 sierpnia 2007 r.
naruszając postanowienia art. 17 ust. 6 „Ustawy o odpowiedzialności za naruszenie
dyscypliny finansów publicznych” (Dz. U. z 2005 r. Nr 14 poz. 114 z późn.zm.)
zawarł z ww. przedsiębiorcą aneks nr 2 do umowy nr 771/2006, zwiększający
wartość wynagrodzenia za realizację postanowień umowy głównej do kwoty 237.
385,23 złotych (brutto) co było niekorzystne dla zamawiającego, gdyż wartość
wynagrodzenia dla wykonawczy została tym samym zwiększona o kwotę 33.285,23
złotych, powodując tym samym szkodę w mieniu Szefa Departamentu Infrastruktury
MON na łączną kwotę 70.839,23 zł.,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
10. w okresie od 12 czerwca 2007 roku do 31 lipca 2007 roku w […], działając w
krótkich odstępach czasu z góry powziętym zamiarem będąc funkcjonariuszem
publicznym Szefem Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] działając na szkodę
interesu publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej dla T. Ś. w kwocie nie
mniejszej niż 90.899,15 zł, przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że wbrew
przepisom określonym w art. 144 ust. 1 Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku
„Prawo Zamówień Publicznych” (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 223 poz. 1655),
oraz naruszając postanowienia art. 17 ust. 6 „Ustawy o odpowiedzialności za
naruszenie dyscypliny finansów publicznych” (Dz. U. z 2005 r. Nr 14 poz. 114 z
7
późn. zm.), w dniu 12 czerwca 2007 r. zawarł z współwłaścicielem Zakładu
Instalatorstwa i Budownictwa Ogólnego „R.” T. Ś. aneks nr 1 do Umowy nr […] z
dnia 20 kwietnia 2007 r. wydłużający do dnia 31 lipca 2007 r. termin realizacji
zadania w postaci remontu dachu na budynku garażowym nr […], a następnie w
dniu 31 lipca 2007 roku zawarł z wymienionym powyżej przedsiębiorcą kolejny
aneks oznaczony jako nr 2 wydłużający termin realizacji przedmiotu umowy do dnia
20 sierpnia 2007 r. co w rezultacie wydłużyło termin realizacji zadania o 61 dni, a
tym samym wykonawca uniknął płacenia kar umownych za przekroczenie terminu
realizacji terminu robót w kwocie 90.899,15 złotych,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
11. w dniu 20 października 2005 roku w […] , będąc funkcjonariuszem publicznym
Szefem Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] działając na szkodę interesu
publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej dla W. P. w kwocie nie
mniejszej niż 60.930,00 zł przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że wbrew
przepisom określonym w art. 144 ust. 1 Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku
„Prawo Zamówień Publicznych” (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 223 poz. 1655),
oraz naruszając postanowienia art. 17 ust. 6 „Ustawy o odpowiedzialności za
naruszenie dyscypliny finansów publicznych” (Dz. U. z 2005 r. Nr 14 poz. 114 z
późn. zm.),zwarł z właścicielem Przedsiębiorstwa Inżynieryjno Budowlanego „S.” w
Z. - W. P. aneks nr 4 do Umowy nr […] z dnia 2 sierpnia 2004 r. wydłużający
termin umowny realizacji zadania przewidzianego do wykonania w 2005 roku
„modernizacji kuchni – stołówki nr […]” z dnia 30 października 2005 roku do dnia 20
grudnia 2005 roku czyli o 50 dni, wskutek czego wykonawca uniknął płacenia kar
umownych za przekroczenie terminu realizacji robót w kwocie 60.930,00 złotych,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k.
II. Ppłk. rez. J. H., któremu zarzucono, że:
1. w okresie od roku 1993 do 2005 roku w […] brał udział w zorganizowanej grupie
przestępczej o ustalonym składzie osobowym mającej na celu popełnienie
przestępstw na szkodę Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] poprzez
zorganizowanie systemu umożliwiającemu „wyprowadzanie” pieniędzy
przeznaczonych na inwestycje, zorganizowanie systemu zmów przetargowych
poprzez podmianę dokumentów w procedurach przetargowych, udzielanie
8
informacji o przedmiocie przygotowywanych postępowań przetargowych oraz ceny
ofertowej, którą należało przedstawić by wygrać postępowanie o zamówienie
publiczne zainteresowanym firmom, kontrolowanie i ustawianie odbywających się
przetargów oraz wystawianie fałszywych dokumentów mających na celu
zalegalizowanie tych działań,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 258 § 1 k.k.,
2. w miesiącu grudniu 2000 roku w […] będąc funkcjonariuszem publicznym
Głównym Księgowym Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […], działając w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że
wszedł w porozumienie z Szefem Sekcji Zamówień Publicznych Rejonowego
Zarządu Infrastruktury E. G. i L. S. właścicielem Zakładu Wielobranżowego, a
następnie działając na szkodę Szefa Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […]
doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą wprowadzenia
go w błąd w ten sposób, że przygotował sfałszowaną dokumentację przetargową
na wykonanie robót w postaci naprawy drogi dojazdowej do kotłowni nr […], a tym
samym poświadczył nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne,
udaremnił następnie przetarg publiczny na wykonanie tych prac nie przedkładając
sporządzonej dokumentacji przetargowej celem rozpisania przetargu publicznego
spowodował przyznanie realizacji zamówienia Zakładowi Wielobranżowemu „L. S.”,
po czym sporządził sfałszowaną dokumentację powykonawczą i przyjął od L. S.
podrobioną fakturę VAT za wykonanie zleconych robót, które faktycznie nie miały
miejsca, czym spowodował szkodę w mieniu Rejonowego Zarządu Infrastruktury w
[…] na kwotę 7597,57 złotych,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 271 § 3
k.k. w zw. z art. 305 § 1 k.k. w zw. z art. 231 § 2 k.k.,
3. w miesiącu październiku 2000 roku w […], w związku z pełnieniem funkcji
publicznej Głównego Księgowego Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] przyjął
od L. S. właściciela Zakładu Wielobranżowego „L.S.” korzyść majątkową w postaci
wybudowania mu w domu jednorodzinnym w […], kotłowni o wartości nie mniejszej
niż 12.000 zł w zamian za terminowe i rzetelne wypłacanie należności L. S.
związanych z realizacją przez niego zamówień na rzecz Rejonowego Zarządu
Infrastruktury w […],
9
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 228 § 1 k.k.
Apelację od tego orzeczenia wniósł prokurator i zarzucając
„ 1. obrazę przepisów prawa materialnego, to jest przepisu art. 231 § 1 i § 2 k.k.,
poprzez jego błędną wykładnię i niesłuszne uznanie, przy pełnym ustaleniu stanu
faktycznego, iż podpisanie przez płk. rez. B. K. umowy nr […] z dnia 11 grudnia
2006 r. na wykonanie remontu akumulatorowni i pomieszczeń socjalnych w
warsztatach budynku nr […] z ceną niższą niż cena oferty oraz podpisanie bez
protokołów konieczności aneksów nr 1 i 2 do tej umowy przesuwających termin
wykonania prac i zwiększających cenę umowy bez zmiany zakresu prac (zarzut z
pkt 9 wobec wymienionego oskarżonego), aczkolwiek sprzeczne z przepisami
normującymi zasady udzielania zamówień publicznych i stanowiące obejście zasad
kontraktowania zadań oraz służące ominięciu obowiązujących w wojsku zasad
finansowania planowanych zadań, a do tego stanowiące przekroczenie przez
oskarżonego uprawnień poprzez podpisanie umowy na wykonanie zadania w cenie,
która nie została ustalona w przetargu, nie stanowiło przestępstwa z uwagi na brak
znamion czynu zabronionego w postaci działania na szkodę interesu publicznego
lub prywatnego oraz działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej;
2. obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść orzeczenia, to
jest przepisu art. 201 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k., poprzez dowolną ocenę
przeprowadzonych dowodów w postaci opinii biegłego rewidenta M. C. i biegłego z
zakresu zamówień publicznych mgr. P. F., co polegało na niezasadnym uznaniu ich
opinii za niepełne i niejasne i tym samym skutkowało niezasadnym odrzuceniem
całości tych opinii, w sytuacji, gdy Sąd powinien zasięgnąć opinii uzupełniających
tych biegłych w zakresach przez siebie zakwestionowanych - to jest z
wykorzystaniem całości dokumentacji zgromadzonej w sprawie i wyjaśnień
oskarżonych oraz z uwzględnieniem przepisów normujących zasady udzielania
zamówień publicznych w Wojsku Polskim ( w tym wewnętrznej instrukcji
Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […]) lub ewentualnie powołać innych biegłych;
3. obrazę przepisu prawa procesowego, która mogła mieć wpływ na treść
orzeczenia, to jest przepisu art. 410 k.p.k., poprzez oparcie wyroku na
nieujawnionym w toku rozprawy głównej materiale w postaci rozmów telefonicznych
przewodniczącego składu orzekającego z osobą podającą się za L. S., z których to
10
rozmów miało wynikać, iż świadek ten składał zeznania mając obietnicę
Prokuratury o przyznaniu statusu świadka koronnego i innych udogodnień, co
mogło być jedną z przyczyn uznaniem zeznań tego świadka złożonych w toku
postępowania przygotowawczego za niewiarygodne;
4. obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść orzeczenia, to
jest przepisu art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. oraz art. 391 § 1 k.p.k.,
poprzez zaniechanie przeprowadzenia dowodów zmierzających do ustalenia
miejsca przebywania świadka L. S. w postaci ustalenia danych teleadresowych i
miejsca nawiązania połączenia telefonicznego z przewodniczącym składu
orzekającego, co skutkowało ujawnieniem bez odczytania zeznań tego świadka i w
efekcie odmową przyznania tym zeznaniom waloru wiarygodności w związku z
nieprzesłuchaniem świadka w sposób bezpośredni;
5. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający
wpływ na jego treść, poprzez dowolną ocenę ujawnionych dowodów i niewłaściwe
wnioskowanie o faktach, co doprowadziło do wadliwego i niesłusznego uznania, że:
- zeznania świadka L. S. nie są wiarygodne z uwagi na wyolbrzymianie roli płk. rez.
B. K. i brak wskazania konkretnych działań wyżej wymienionego oskarżonego
pomagających w wygraniu przetargów, ogólność tych zeznań oraz występujące w
nich rzekomo rozbieżności, niedopowiedzenia i sprzeczności, a także możliwość
składania tych zeznań z zemsty za brak zleceń ze strony Rejonowego Zarządu
Infrastruktury w […], podczas gdy zeznania te należało uznać za wiarygodne;
- wiarygodne są wyjaśnienia płk. rez. B. K., w których w toku postępowania
sądowego zaprzecza on popełnieniu przez siebie zarzuconych mu przestępstw i to
pomimo przyznania się wyżej wymienionego w toku postępowania
przygotowawczego (k.42-85-4292) wprost do popełnienia czynów polegających na
zmowie przetargowej dotyczącej zamówienia na uprzątnięcie gruzu betonowego w
kompleksie […] i wyrównanie dróg poligonowych w […] (zarzut z pkt nr 4 wobec
wymienionego oskarżonego) oraz zmowie przetargowej dotyczącej remontu połaci
dachowej budynku nr […] (zarzut z pkt nr 6 wobec wymienionego oskarżonego), a
także potwierdzenia przez oskarżonego, iż stworzono i dorobiono fikcyjną
dokumentację do trzeciego etapu zadania rozbiórki i rekultywacji terenów w
11
kompleksie […] (zarzut z pkt nr 3 wobec wymienionego oskarżonego) w sytuacji,
kiedy brak było podstaw do takiego wnioskowania;
- wiarygodne są wyjaśnienia ppłk. rez. J. H., w których w toku postępowania
sądowego zaprzecza on popełnieniu przez siebie zarzuconych mu przestępstw i to
pomimo przyznania się wyżej wymienionego w toku postępowania
przygotowawczego (k. 4225-4227) wprost do popełnienia czynów polegających na
zmowie przetargowej dotyczącej zamówienia na naprawę drogi dojazdowej do
kotłowni nr […] (zarzut z pkt nr 2 wobec wymienionego oskarżonego) w sytuacji,
kiedy brak jest podstaw do takiego wnioskowania;
- przesunięcie terminu wykonania umowy nr […] z dnia 28 sierpnia 2006 r. na
wykonanie remontu węzła cieplnego w budynku przedszkola […], wynikające z
aneksu nr 1 z dnia 23 października 2006 podpisanego przez płk. rez. B. K. (zarzut z
pkt nr 8 wobec wymienionego oskarżonego) było uzasadnione obiektywną
przeszkoda nie powstałą z winy wykonawczy i której nie mógł on przewidzieć, w
postaci problemów ze sprowadzeniem części przewidzianej do zamontowania w
trakcie modernizacji węzła w sytuacji, kiedy brak było podstaw do takiego
wnioskowania;
6. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający
wpływ na jego treść, poprzez poczynienie ustaleń w oderwaniu od ujawnionych
dowodów i niewłaściwe wnioskowanie o faktach, co doprowadziło do wadliwego i
niesłusznego uznania, że:
- zeznania świadka L. S. są jedynym dowodem mającym wskazywać na udział płk.
rez. B. K. i ppłk. rez. J. H. w zorganizowanej grupie przestępczej mającej na celu
m.in. „wyprowadzanie” pieniędzy z Rejonowego Zarządu Infrastruktury w
[…] ,udzielanie informacji o przedmiocie przygotowywanych przetargów i tworzenie
fałszywych dokumentów służących zalegalizowaniu działań (zarzuty z pkt 1 wobec
wymienionych oskarżonych) pomimo tego, że w sprawie przeprowadzono dowód z
zeznań świadka T. M. (k.12255) – Zastępcy Głównego Księgowego Rejonowego
Zarządu Infrastruktury w […], z których wynikało, że płk rez. B. K. podjął decyzję o
wypłacie środków za wykonanie zadań pomimo braku protokołów odbiorów robót,
zaś ppłk. rez. J. H. zatwierdził wypłatę tych środków, a także zeznania świadka A. P.
– kierownika kontraktu firmy S. S.A. (k.13572-13573), z których wynikało, iż L. S. w
12
rozmowach powoływał się na informacje uzyskiwane m.in. od B. K. i były to
informacje istotne oraz bardzo potrzebne do wykonania dobrej wyceny oferty oraz
w dużym stopniu pomocne w dobrym przygotowaniu konkurencyjnej oferty;
- zeznania świadka L. S. są jedynym dowodem na zaistnienie zmowy przetargowej
polegającej na udostępnieniu wyżej wymienionemu przez płk. rez. B. K. informacji o
planowanych przetargach na remonty dachów budynków nr […] (zarzut z pkt 5
wobec wymienionego oskarżonego) pomimo tego, że oskarżony B. K. w swoich
wyjaśnieniach nie neguje faktu spotkania z L. S., podczas którego odczytano mu
informacje o mających się odbyć przetargach –planowanych zadaniach z rocznego
planu konserwacji i remontów;
- udostępnienie L. S. na spotkaniu z udziałem płk. rez. B. K. informacji o
planowanych przetargach na remonty dachów budynków nr 1,4,13 i 20 w S. (zarzut
z pkt 5 wobec wymienionego oskarżonego) nie było przejawem zmowy
przetargowej, albowiem informacje te były jawne i dostępne dla każdego oferenta,
który by się o nie zwrócił, pomimo przeprowadzenia w sprawie dowodu z zeznań
świadka ppłk. K. Ś. z Rejonowego Zarządu Infrastruktury w […] (k.29 519), z
których wynikało, iż nie przeprowadzono rozmów z wykonawcami o przetargach i
generalnie odsyłano ich zawsze do informacji na tablicy ogłoszeń a zainteresowani
mogli kupić lub uzyskać Specyfikacje Istotnych Warunków Zamówienia;
- podpisanie przez płk. rez. B. K., bez protokołów konieczności, aneksów nr 1 i 2 do
umowy nr […] z dnia 20 kwietnia 2007 r. wydłużających termin wykonania prac z
dwóch do czterech miesięcy (do 20 sierpnia 2007 r.), aczkolwiek sprzeczne z
przepisami normującymi zasady udzielania zamówień publicznych (zarzut z pkt 10
wobec wymienionego oskarżonego), było uzasadnione warunkami pogodowymi
(opady deszczu) uniemożliwiającymi prowadzenie prac na zawilgoconym dachu,
podczas gdy danych meteorologicznych (k.28 546 -29 550) włączonych przez Sąd
w poczet materiału dowodowego jasno wynika, iż w maju 2007 roku było 15 dni bez
opadów i 8 dni ze śladem opadów, pomimo czego Sąd nie odniósł się do
możliwości wykonania prac w terminie umownym w dniach bez opadów lub ze
śladem opadów w sytuacji, gdy termin wykonania prac został wyraźnie wskazany
już w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia i ofertach na 8 tygodni, a Sąd w
uzasadnieniu wyroku jednoznacznie wskazał, że w polskich warunkach
13
klimatycznych można było przewidzieć występowanie opadów deszczu i ich wpływ
na prace wykonywane na zewnątrz budynku;
- podpisanie przez płk. rez. B. K. aneksu nr 4 do umowy […] z dnia 2 sierpnia 2004
r. na wykonanie modernizacji kuchni - stołówki nr […] przedłużającego termin
wykonania tej umowy (zarzut z pkt 11 wobec wymienionego oskarżonego) było
uzasadnione sporządzeniem protokołu konieczności na roboty dodatkowe do tego
zadania i podpisaniem odrębnej umowy na te roboty pomimo tego, że termin
zakończenia prac dodatkowych był późniejszy niż (nawet przedłużony) termin
wykonania robót podstawowych, co podważa wersję o niezbędności robót
dodatkowych dla zakończenia robót podstawowych i do czego Sąd w uzasadnieniu
wyroku w żaden sposób się nie odniósł;
- zeznania świadka L. S. są jedynym dowodem zaistnienia zmowy przetargowej
pomiędzy tym świadkiem a ppłk. rez. J. H., dotyczącej zamówienia na wykonanie
naprawy drogi dojazdowej do kotłowni nr […] (zarzut z pkt. 2 wobec tego
oskarżonego) pomimo tego, że w sprawie przeprowadzono dowód z zeznań
świadka E. G. (k.13650), z których wynikało, iż został on poproszony do gabinetu
ppłk. rez. J. H. (u którego był już L. S.) i poinformowany o środkach w kwocie 7 500
zł pozostałych do zagospodarowania do końca 2000 r. oraz zapytany o możliwość
wydatkowania tych środków a także poproszony o przygotowanie dokumentacji na
naprawę drogi dojazdowej do kotłowni nr […], a przy tym odniósł wrażenie, że
wymieniony oskarżony wraz z L. S. ustalili na co pieniądze te wydać, zaś on był im
potrzebny do sporządzenia dokumentacji związanej z wydatkowaniem” – wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej
instancji do ponownego rozpoznania.
Obrońcy oskarżonych złożyli pisemne odpowiedzi na apelację, wnosząc o
utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy.
Sąd Najwyższy uznając apelację za nieuzasadnioną zważył, co następuje.
Co do obrazy przepisów postępowania karnego.
1. Art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. oraz art. 391 § 1 k.p.k. – dotyczy
nieprzesłuchania przez Sąd świadka L. S.
Autor apelacji czyni Sądowi zarzut, że „zaniechał przeprowadzenia dowodów
zmierzających do ustalenia miejsca przebywania świadka, a to z kolei „skutkowało
14
ujawnieniem bez odczytania zeznań tego świadka i w efekcie odmową przyznania
tym zeznaniom waloru wiarygodności”.
Twierdzenie pierwsze nie jest trafne.
Otóż, jak wynika z akt sprawy Wojskowy Sąd Okręgowy w P. podjął na
szeroką skalę poszukiwania świadka L. S. Po bezskutecznej, dwukrotnej próbie
doręczenia mu wezwania na rozprawę za pomocą poczty, czynność tę zlecił
Żandarmerii Wojskowej. W jej wyniku ustalono, że świadek od dłuższego czasu nie
przebywa w miejscu zameldowania. Jego córka przestała chodzić do szkoły,
zabierając z niej wszystkie dokumenty.
Należy dodać, że próby wezwania L. S. podejmował równolegle także Sąd
Rejonowy w [...], gdzie przeciwko wymienionemu również toczyło się postępowanie
karne. W oparciu o wywiad policyjny ustalono, że L. S. „nie przebywa w miejscu
zamieszkania i prawdopodobnie wyjechał do Kanady” (k. 29680).
Zwracano się też o informacje dotyczące św. S. do Ambasady i Konsulatu
Generalnego w Kanadzie, jednak żadnych konkretów nie uzyskano.
Ustalono również, w wyniku zapytania skierowanego do Centrum Personalizacji
MSW i A, że L. S. w dniu 14 grudnia 2009 r. wymeldował się z miejsca stałego
zamieszkania i nie dopełnił obowiązku meldunkowego w innym miejscu (k. 29882 ).
W świetle tych faktów Wojskowy Sąd Okręgowy w P. miał pełne podstawy
postąpienia w myśl art. 391 § 1 k.p.k. i uznawszy, że świadkowi S. nie można było
doręczyć wezwania na rozprawę, odstąpić od przeprowadzenia tego dowodu
bezpośrednio. Na zgodny wniosek stron (podkreślenie SN) Sąd uznał zeznania
świadka z postępowania przygotowawczego przeprowadzonego w rozpoznawanej
sprawie za ujawnione.
W ocenie Sądu Najwyższego nie doszło do obrazy wskazanych w apelacji
przepisów.
2. Art. 410 k.p.k. – dotyczy „oparcia wyroku na nieujawnionym w toku rozprawy
głównej materiale w postaci rozmów przewodniczącego składu orzekającego z
osobą podającą się za L. S”.
Aczkolwiek może budzić zdziwienie fakt, że przewodniczący rozprawy
porozumiewał się elektronicznie i telefonicznie ze świadkiem, ale całkowicie
15
dowolne jest stwierdzenie zamieszczone w apelacji, że owe rozmowy miały wpływ
na treść orzeczenia.
Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wyłącznym celem tych
rozmów (podejmowanych z inicjatywy L. S.) była chęć skłonienia świadka do
stawiennictwa w Sądzie i złożenie przez niego zeznań. W wyroku przytoczono
twierdzenie L. S., że nie chce on stawić się na przesłuchanie, gdyż prokurator
prowadzący postępowanie przygotowawcze okazał się nielojalny, bowiem nie
dotrzymał obietnicy, że w zamian za współpracę w śledztwie będzie „miał rozliczne
udogodnienia w dalszym życiu” (chodziło o uzyskanie statusu świadka koronnego –
dop. SN ), ale okoliczność ta nie została uznana za prawdziwą i nie powołano jej
jako dowodu mającego jakikolwiek wpływ na treść zapadłego orzeczenia.
3. Art. 201 k.p.k. – dotyczy niezasięgnięcia opinii uzupełniających lub
zaniechania powołania innych biegłych.
Zarzut odnosi się do dwóch biegłych, P. F. i M. C. - specjalistów od
zamówień publicznych.
Przed szczegółowym odniesieniem się do zarzutów apelacji, niezbędne jest
zwrócenie uwagi na następujące okoliczności sprawy.
Postępowanie karne w rozpoznawanej sprawie rozpoczęło się na skutek
złożenia w dniu 27 lipca 2007 r. w Wojskowej Prokuraturze Okręgowej w P.
zawiadomienia o popełnieniu w ramach zorganizowanej grupy, w latach 1999 –
2005 szeregu przestępstw przez żołnierzy zawodowych Rejonowego Zarządu
Infrastruktury w […] w porozumieniu z właścicielami firm zewnętrznych.
Zawiadamiającym był L. S., właściciel firmy, która przez lata była głównym
dostawcą różnego rodzaju artykułów i usług dla wymienionej instytucji wojskowej. L.
S., jak już wspomniano wcześniej nigdy nie stanął przed sądem, bowiem nie udało
się mu dostarczyć wezwania na rozprawę.
Opinie wymienionych biegłych złożone w śledztwie były niekorzystne dla
oskarżonych i zasadniczo różniły się od tych, które zaprezentowali przed Sądem.
Powody ich zmiany wyjaśnili, po wezwaniu ich na rozprawę, na której zeznali m.in.,
co następuje.
P. F. (k 29627 i dalsze) „Opinię (w postępowaniu przygotowawczym – uwaga
SN ) sporządziłem w oparciu o przedstawione mi dokumenty w postaci
16
dokumentacji źródłowej do przeprowadzanych postępowań o zamówienia
publicznych, jak również protokoły z przesłuchania świadka (L. S. – dop. SN). „…
nie przedstawiono mi faktury, a zatem sformułowanie w opinii jest jedynie pewną
tezą wynikającą z protokołu przesłuchania świadka”. I dalej „… ustalenia w opinii w
tym zakresie były czynione przy założeniu, że dane zeznania uznaje się za
wiarygodne”.
Biegły przesłuchiwany przez Sąd, wielokrotnie pytany o szczegóły dotyczące
przebiegu przetargów odpowiadał, że „Niniejsze stwierdzenie wynika z zeznań
świadka S. W szczególności finansowe, które potwierdzałyby ten fakt”.
Z kolei biegły M. C. (k 29645 i dalsze), odnosząc się do swojej ekspertyzy z
postępowania przygotowawczego zeznawał.
W swojej opinii „opierałem się na zeznaniach świadka S. i w celu
wnioskowania nie wykorzystywałem żadnych innych dokumentów” (dotyczy
sfingowanych przetargów). W innej kwestii „wnioski te zostały sformułowane na
podstawie przesłuchaniu św. S. i dalej „… jeżeli w opinii jest zawarte stwierdzenie,
że na daną okoliczność wskazuje świadek S., a nie są podane inne dowody, to
znaczy, że dany fragment opinii opiera się w zakresie zgromadzonego materiału
dowodowego tylko na zeznaniach świadka S”.
To, że biegłemu w postępowaniu przygotowawczym nie udostępniono całej
dokumentacji, potwierdził prokurator biorący udział w rozprawie przed Sądem
pierwszej instancji, stwierdzając „dokumentacją z tej teczki na roboty dodatkowe
zajmowali się analitycy z CBA – Zarząd Postępowań Kontrolnych, a nie biegły C.
Stwierdzenie to biegły potwierdził mówiąc, że „ okazanej mu (na rozprawie)
dokumentacji nie widział i w swojej opinii do niej się nie odnosił”.
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. wielokrotnie przesłuchiwał wymienionych
biegłych, konfrontując ich opinie pisemne z tymi, które złożyli na rozprawie. Czynił
tak w obecności stron, które czynnie, poprzez zadawanie pytań, w nich
uczestniczyli.
W świetle tych faktów zarzut apelacji, że doszło do naruszenia art.201 k.p.k.
przez niewyjaśnienie sprzeczności w opiniach jest nietrafny. Zauważyć tylko należy,
że w razie zaistnienia sytuacji, o której mowa w art. 201 k.p.k., o tym jak na nią
17
należy zareagować decyduje sąd, co uczynił wzywając biegłych na rozprawę. Sąd
nie był zatem zobligowany do powoływania innych biegłych.
W wyniku przesłuchania na rozprawie Sąd obie opinie z postępowania
przygotowawczego uznał za nietrafne, po stwierdzeniu, że były nieobiektywne, co
biegli przyznali przed Sądem, a czego ilustracją są powołane wcześniej ich
wypowiedzi, niepełne (na rozprawie udostępniono im dokumenty, których wcześniej
nie znali) oraz wykraczające poza ich kompetencje (ocena prawna zachowań
oskarżonych). Uznał natomiast za przekonujące to, co biegli wyjawili na rozprawie i
w oparciu o te wypowiedzi samodzielnie dokonał oceny dowodów. Postępowanie
Sądu pierwszej instancji, w opinii Sądu Najwyższego było prawidłowe, a konkluzja
wysnuta z tej oceny trafna, przekonująco i wszechstronnie uzasadniona. Szersze
wywody na ten temat w dalszej części wyroku.
Należy zwrócić uwagę, że w apelacji nie kwestionowano innych opinii
wydanych w sprawie, które Wojskowy Sąd Okręgowy w P. wziął pod uwagę przy
wyrokowaniu.
Zdaniem Sądu Najwyższego należy na marginesie zauważyć, że w
postanowieniu z dnia 24 sierpnia 2008 r., sygn. akt Pn. Śl. II WPZ …/07
powołującym biegłych większość pytań dotyczyła naruszeń prawa i winy
uczestników postępowania przetargowego, a więc dziedzin zastrzeżonych dla sądu.
Co do obrazy przepisów prawa karnego materialnego – ustalenia faktyczne.
Nie ma potrzeby odnoszenia się szczegółowo i z osobna do każdego z
zarzucanych oskarżonym czynów, jak uczynił to Sąd w zaskarżonym wyroku, a
należy wyodrębnić zagadnienia węzłowe i zbiorczo je omówić w sposób obejmujący
wszystkie wątki sprawy.
W ocenie Sądu Najwyższego wydzielić można cztery takie wątki: kwestia
istnienia, lub nie zorganizowanej grupy przestępczej (czyny zarzucane obu
oskarżonym), złamania, lub nie zasad zachowania uczciwej konkurencji i równego
traktowania w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego,
skonkretyzowane w czynach 2 – 8 zarzucanych B. K. , złamanie lub nie zakazu
zmian w umowie zawartej z wykonawcą ( czyny 9 – 11 zarzucane B. K. oraz czyny
zarzucane J. H.
18
Przed odniesieniem się do wymienionych kwestii niezbędne będzie
przypomnienie pewnych faktów.
Podstawą oskarżenia były zeznania L. S. i opinie biegłych M. C. i P. F.
wydane w postępowaniu przygotowawczym.
Co do opinii Sąd Najwyższy wyraził już swój pogląd całkowicie akceptując w
tym względzie wywody i wnioski Wojskowego Sądu Okręgowego w P.
Podziela również dokonaną przez ten Sąd ocenę zeznań zarówno świadka L.
S., jak i innych dowodów w sprawie.
Niejako tytułem wstępu do rozważań nad zasadnością apelacji, należy
zauważyć, że Sąd w zaskarżonym wyroku bardzo obszernie uzasadnił swoje
stanowisko (na 38 stronach), nie pomijając żadnego wątku sprawy (nie ma też
takiego zarzutu), a jego wywód obejmuje z osobna każdy z zarzutów przedstawiony
oskarżonym.
Badaniu w toku instancji będzie zatem podlegać to, czy Wojskowy Sąd
Okręgowy w P. swoje przekonanie ukształtował na podstawie wszystkich
przeprowadzonych dowodów, uwzględniając zasady prawidłowego rozumowania i
zasadność argumentacji.
W takim też aspekcie Sąd Najwyższy będzie odnosił się do zarzutów apelacji,
w świetle wywodów Sądu pierwszej instancji, uwzględniając przy tym zasadę
przynależną każdemu organowi postępowania, a mianowicie swobodnej oceny
dowodów ( art. 7 k.p.k. ) oraz reguły in dubio pro reo (art. 5 § 2 k.p.k.), która odnosi
się przede wszystkim do zagadnień faktycznych.
I tak, Wojskowy Sąd Okręgowy w P. trafnie wywodzi, że nie przedstawiono
żadnego przekonującego dowodu, że oskarżeni działali w zorganizowanej grupie i
tym samym wyczerpali przesłanki właściwe tej formie popełniania przestępstw.
Oskarżenie opierało się o relacje świadka L. S., który składając zeznania w
Wojskowej Prokuraturze Okręgowej w P. użył takiego pojęcia nie wyjawiając ponad
to żadnych szczegółów. Sąd uznał te i inne zeznania tego świadka za
nieprzekonywające (szczegóły rozważań k. 38 – 41).
Obszernym wywodom Sądu apelacja przeciwstawia zeznania dwóch
świadków (T.M. i A. P.), z których wynika jedynie to, że „B. K. podjął decyzję o
19
wypłacie środków za wykonanie zadań (nie napisano jakich), zaś J. H. zatwierdził
wypłatę tych środków”.
Łamanie zasad zachowania uczciwej konkurencji miało polegać na
przyjmowaniu korzyści majątkowych, fałszowaniu dokumentów, zakłócaniu
przetargów, ujawnianiu okoliczności mających znaczenie dla zawarcia umów i
przekraczaniu uprawnień.
Jak już wspomniano na wstępie odnosząc się do tych zarzutów Wojskowy
Sąd Okręgowy w P. w bardzo obszernym wywodzie (k. 38 – 73) wykazał, że były
one nietrafne, bowiem opierały się na dwóch podstawach, głównie zeznaniach L. S.
oraz w pewnym stopniu na opiniach biegłych, które to dowody Sąd zdyskwalifikował.
Autor apelacji, na kilku zaledwie stronach, wywody te podważa, przy czym
nie odnosi się do wszystkich aspektów sprawy i – dosyć przypadkowo – omawia
tylko niektóre czyny zarzucane oskarżonym, na dodatek posługując się w swoich
wywodach ogólnikami. Przykładem może być następujący fragment uzasadnienia
(s.26) „… zeznania L. S. znajdowały potwierdzenie w innym materiale dowodowym,
w szczególności zeznaniach innych świadków…” Wbrew zapowiedzi autor apelacji
nie wskazał żadnych konkretów. Ten sposób argumentacji nie może być
przeciwwagą do rozważań Sądu, a jedynie nieudolną polemiką ze stanowiskiem
Sądu pierwszej instancji.
Zasadniczym motywem wywodów zawartych w apelacji jest „obrona”
wiarygodności zeznań świadka L. S., pomimo przyznania, że nie są one spójne,
konsekwentne, a w wielu aspektach są wręcz nieprawdziwe. Dlatego też domagano
się w apelacji (również przed Sądem Najwyższym, wnioskując o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania) ustalenia
miejsca pobytu tego świadka i przesłuchania go przez Sąd po to, by móc te
wątpliwości wyjaśnić. Ponieważ niemożliwe było ustalenie miejsca pobytu świadka i
tym samym przesłuchanie go na rozprawie, płk. rez. B. K. nie przyznawał się do
przedstawionych mu zarzutów, a ponadto nie było innych, jednoznacznych
dowodów winy oskarżonego, Wojskowy Sąd Okręgowy w P. postąpił zgodnie z
regułą wyrażoną w art. 5 § 2 k.p.k., co należy w pełni zaaprobować.
Odnosząc się do zarzutów zmian w umowach zawieranych przez
oskarżonego B. K. z firmami zewnętrznymi, to wywody zawarte w zaskarżonym
20
wyroku (s. 61 – 70) Sąd Najwyższy aprobuje. Zmiany tych umów w formie aneksów
spowodowane były okolicznościami, których wcześniej, w chwili zawierania umów,
nie można było przewidzieć np. złymi warunkami atmosferycznymi, czy potrzebą
wykonania dodatkowych prac. Wojskowy Sąd Okręgowy w P., chociaż przyznaje,
że nie zawsze przestrzegano ustawy – Prawo zamówień publicznych, to jednak nie
miało to charakteru przestępczego, bowiem nie udało się wykazać, że sprawca,
któremu przedstawiono trzy zarzuty popełnienia przestępstwa określonego w art.
231 § 2 k.p.k., działał na szkodę interesu publicznego, a zamawiający poniósł
stratę.
Przy okazji oceny tego wątku sprawy należy zwrócić uwagę na następującą
kwestię.
Zarzucane oskarżonemu czyny (9 – 11) miały mieć miejsce w latach 2005 i
2007, a więc wówczas, gdy zgodnie z ustawą – Prawo zamówień publicznych,
można było dokonać zmian postanowień zawartej umowy m. in. wówczas, gdy
wprowadzenie ich było konieczne i wynikało z okoliczności, których nie można było
przewidzieć w chwili zawierania umowy. Dopiero nowela do tej ustawy z dnia 4
września 2008 r. zasadniczo zmieniła możliwości wprowadzenia zmian w umowie i
gdyby obowiązywała ona w czasie, gdy działał oskarżony, dokonanie takich zmian
byłoby rzeczywiście niemożliwe.
W apelacji odnosząc się do tego aspektu sprawy inaczej interpretuje się
zebrane w sprawie dowody, twierdząc, że pomimo złej pogody prace mogły być
kontynuowane, a modernizacja kuchni i stołówki nie wymagały dodatkowych prac.
W ocenie Sądu Najwyższego, wywód Sądu pierwszej instancji na ten temat jest nie
tylko o wiele szerszy, ale również bardziej przekonujący i dlatego powinien
pozostać pod ochroną art. 7 k.p.k.
Uniewinniając ppłk. rez. L. H. Wojskowy Sąd Okręgowy w P. powołał się na
regułę, że „nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść
oskarżonego”.
Wątpliwości zrodziły się z tego, że jeżeli chodzi o czyn drugi –
nieprawidłowości przy budowie drogi – to zarzut został „sformułowany wyłącznie o
zeznania świadka L. S., które Sąd uznaje za kompletnie niewiarygodne, gdyż nie
21
znajdują one choćby częściowego potwierdzenia w innych zgromadzonych w
sprawie dowodach”.
Drugą przesłanką, na którą powoływało się oskarżenie, to przyznanie się
ppłk. rez. J. H. do popełnienia tego przestępstwa.
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. szczegółowo zajął się oceną faktyczną tego
czynu. Przede wszystkim uznał za przekonujące wyjaśnienia oskarżonego, że jego
przyznanie się do czynu (tylko przy pierwszym przesłuchaniu – uwaga SN) było
wynikiem nieporozumienia.
Autor apelacji, kwestionując to ustalenie wyraża pogląd, powołując się na
doświadczenie zawodowe, iż bardziej przekonujące są wyjaśnienia składane „na
gorąco”, kiedy to podejrzani spontanicznie przyznają się do przedstawionych im
zarzutów „a później po przemyśleniu próbują w jakiś sposób odwołać to przyznanie
się”.
Wyrażony pogląd jest bardzo ogólny, teoretyczny oraz dowolny i z tych
względów nie może być brany pod uwagę.
Sąd wskazał też, że poza zeznaniami L. S., którym oskarżony
konsekwentnie zaprzeczał, w sprawie nie było innych przekonujących dowodów
(miały być nimi zeznania dwóch świadków omówionych w wyroku).
Sąd zwraca też uwagę, że prace zostały wykonane i odebrane przez
wykonawcę.
Argumentów wskazujących, że przedstawienie ppłk. rez. J. H. zarzutu
popełnienia przestępstwa opisanego w pkt. 2 było nie tylko gołosłowne, ale wręcz
niezrozumiałe wskazuje, nie bez racji, obrońca tego oskarżonego. Z zarzutu
wynikać ma, że oskarżony „przygotował sfałszowaną dokumentację przetargową”,
tymczasem żadnego przetargu nie ogłaszano. Zgodnie z obowiązującą wówczas
Ustawą o zamówieniach publicznych, nie było takiego obowiązku z uwagi na
niewielką wartość inwestycji (7597,57 zł). Wykonanie prac odbyło się w oparciu o
umowę nr […] z dnia 6 listopada 2000 r.
Uniewinniając oskarżonego od zarzutu popełnienia czynu opisanego w pkt. 3
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. ustalił, że w sprawie występują dwa przeciwstawne
dowody, zeznania św. L. S. (niekonsekwentne) i wyjaśnienia osk. J. H. Relacji tych
nie można zweryfikować żadnym innym dowodem. Nie ma bowiem świadków
22
rozmowy o wykonanie przez L. S. usługi, nie ma też dowodów materialnych w
postaci dokumentów, że wykonane prace zostały opłacone, lub nieopłacone. W tej
sytuacji Sąd postąpił zgodnie w art. 5 § 2 k.p.k.
Nie zgadzając się z tym rozstrzygnięciem autor apelacji twierdzi, że należało
dać wiarę zeznaniom L. S.
Mając powyższe okoliczności na uwadze, orzeczono jak na wstępie.