Pełny tekst orzeczenia

59



POSTANOWIENIE

z dnia 12 grudnia 2000 r.

Sygn. Ts 105/00




Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zdzisław Czeszejko-Sochacki

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Leszka Krupanka w sprawie zgodności:
paragrafu 54 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 1995 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 154, poz. 797 ze zm.) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej


p o s t a n a w i a :

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


Uzasadnienie:

W skierowanej 4 sierpnia 2000 r. do Trybunału Konstytucyjnego skardze konstytucyjnej, pełnomocnik skarżącego zakwestionował zgodność  54 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 1995 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 154, poz. 643 ze zm.) – dalej jako rozporządzenie – z art. 2 Konstytucji RP.
Istoty niezgodności zaskarżonego przepisu upatruje pełnomocnik skarżącego w tym, iż ustanowiono w nim mechanizm zbiorowej odpowiedzialności. Polega ona w tym przypadku na ponoszeniu przez nabywcę negatywnych konsekwencji nieuczciwego lub wręcz przestępnego zachowania się sprzedawcy. Pełnomocnik skarżącego podkreśla przy tym, iż jest to odpowiedzialność bezwzględna, której nie można uniknąć nawet przez wykazanie braku winy po stronie nabywcy.
Skarżący, jako płatnik VAT, ujął w deklaracji tego podatku za luty 1997 r. fakturę wystawioną przez kontrahenta, który nie prowadził żadnej ewidencji zakupu i sprzedaży, nie posiadał kopii wystawionej faktury, nie odprowadził również należnego podatku z tytułu transakcji przeprowadzonej ze skarżącym. Decyzjami Inspektora Kontroli Skarbowej w B.-B. z 7 września 1998 r. (Nr 07980471/2139/1, 1a, 2, 2a) określone zostały wobec skarżącego kwoty zobowiązań oraz zaległości podatkowych w podatku VAT i na tej podstawie kwoty odsetek za zwłokę od zaległości podatkowej w podatku od towarów i usług za luty i marzec 1997 r. Rozstrzygnięcia te utrzymane zostały w mocy decyzjami Izby Skarbowej w B.-B. z 12 listopada 1998 r. (Nr PP-II-732/1/442-445/98). Skargi na powyższe decyzje Izby Skarbowej zostały oddalone na mocy wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 czerwca 2000 r. (sygn. akt I SA/Ka 2292-2295/98). Jako podstawę prawną niedopuszczalności odliczenia podatku od towarów i usług przez skarżącego wskazano w podjętych w sprawie rozstrzygnięciach kwestionowany w skardze  54 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia.
Zarządzeniami sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 września i z 24 października 2000 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, w szczególności przez wskazanie, jakie konstytucyjne podmiotowe prawa skarżącego, wyrażone w treści art. 2 Konstytucji zostały naruszone przez zakwestionowany przepis rozporządzenia.
W wykonaniu powyższych zarządzeń, pełnomocnik skarżącego w piśmie z 31 października 2000 r. wskazał, iż kwestionowany przepis jest niezgodny z prawami obywatelskimi wynikającymi z zasad: demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej. Precyzując treść tych praw, pełnomocnik skarżącego odwołał się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (przede wszystkim wyroku z 29 kwietnia 1998 r., sygn. K. 17/97), stwierdzając, że wiążą się one z zakazem nadmiernego fiskalizmu państwa. Wskazał również na – wywodzony z zasady demokratycznego państwa prawnego – zakaz nadmiernej ingerencji.

Trybunał Konstytucyjne zważył, co następuje:

Podstawową przesłanką dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wskazanie w niej konstytucyjnego prawa bądź wolności, przysługującego skarżącemu a naruszonego ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd bądź organ administracji publicznej na podstawie zakwestionowanego w skardze przepisu ustawy albo innego aktu normatywnego. Formalną konsekwencją takiej przesłanki jest obowiązek wskazania w skardze konstytucyjnej, jakie konstytucyjne prawa bądź wolności i w jaki sposób zostały – zdaniem skarżącego – naruszone przez zakwestionowane przepisy (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego powyższa przesłanka nie została w niniejszej sprawie spełniona. Pełnomocnik skarżącego wskazał na art. 2 Konstytucji i wyrażoną w nim zasadę sprawiedliwości społecznej, jako na konstytucyjny wzorzec adekwatny dla kontroli zakwestionowanego przepisu rozporządzenia. Trybunał Konstytucyjny nie wyklucza możliwości przyjęcia art. 2 Konstytucji i dekodowanych z jego treści zasad (demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej), za samodzielny konstytucyjny wzorzec dla kontroli przepisów kwestionowanych w drodze skargi konstytucyjnej. Może to jednak nastąpić w sytuacji, gdy skarżący podnosi zarzut naruszenia praw bądź wolności nie wysłowionych w treści innych przepisów konstytucyjnych (por. np.: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 listopada 1998 r., sygn. SK 7/98, OTK ZU Nr 7/1998, poz. 114).
Należy jednak zauważyć, że szeroki katalog “konstytucyjnych wolności i praw” wymienionych w rozdziale II Konstytucji zasadniczo wyczerpuje pojęcie “konstytucyjnych wolności lub praw”, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Za przejaw woli ustrojodawcy skoncentrowania zakresu skargi konstytucyjnej na prawach i wolnościach wyrażonych expressis verbis w konkretnych postanowieniach konstytucyjnych, uznać można m.in. zamieszczenie właśnie w rozdziale II Konstytucji przepisów wprowadzających przedmiotowe ograniczenie skargi (art. 79 ust. 2), czy też ograniczenie dochodzenia niektórych praw “w granicach określonych w ustawie” (art. 81; por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 listopada 1998 r., sygn. SK 7/98, OTK ZU Nr 7/1998, poz. 114, s. 629). W konsekwencji powyższego, możliwość odwoływania się przez skarżącego do treści klauzul generalnych, wyrażonych w przepisach rozdziału I Konstytucji (na czele z tymi, statuowanymi w art. 2) siłą rzeczy traktować należy jako wyjątkową i subsydiarną. Oparcie skargi konstytucyjnej na samoistnym zarzucie naruszenia art. 2 Konstytucji zobowiązuje więc skarżącego do precyzyjnego określenia praw bądź wolności wywodzonych z treści tego przepisu, których naruszenie podnoszone jest w skardze. Chodzi przy tym o wskazanie konstytucyjnych praw bądź wolności przyjmujących normatywną postać praw podmiotowych, w tym znaczeniu, że ich adresatem jest obywatel (bądź inny podmiot prawa), kształtują one jego sytuację prawną, zaś adresat ten ma możność wyboru zachowania się, tzn. spełnienia lub niespełnienia normy (por. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 159). Powyższego wymogu nie spełnia natomiast wskazanie tych jedynie norm prawnych, które przyjmując postać zasad ustroju, adresowane są w pierwszym rzędzie do prawodawcy, wyznaczając sposób wykorzystywania przez niego kompetencji do normowania określonych dziedzin życia publicznego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w niniejszej sprawie nie doszło do wskazania przez pełnomocnika skarżącego podmiotowych praw bądź wolności, których źródła można upatrywać w treści art. 2 Konstytucji, a które stanowić mogłyby samoistną podstawę skargi konstytucyjnej. W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej pełnomocnik precyzuje zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji w ten sposób, iż wskazuje na naruszenie prawa skarżącego związanego z “nie ponoszeniem odpowiedzialności za cudze czyny”. Z kolei w piśmie z 31 października 2000 r., pełnomocnik skarżącego podnosi zarzut naruszenia przez zakwestionowany w skardze przepis “zakazu nadmiernego fiskalizmu”. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego odwołanie się do powyższych zasad nie wyczerpuje ustawowej przesłanki wskazania takich unormowań, które mogłyby być uznane za dające podstawę do konstruowania konkretnych, przysługujących skarżącemu, praw podmiotowych. Należy podkreślić, iż problem weryfikacji zarzutu naruszenia powyższych zasad przez zakwestionowany przepis rozporządzenia wykraczałby poza zakres niniejszego postępowania, którego przedmiotem winna być jedynie ocena spełnienia przez skarżącego prawnych przesłanek warunkujących dopuszczalność nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Pełnomocnik skarżącego w piśmie z 31 października 2000 r. odwołał się również do tzw. zakazu nadmiernej ingerencji. Uwzględniając zamieszczoną w tym piśmie bliższą charakterystykę powyższego zakazu, uznać można, iż uzasadnienie skargi nawiązuje w tym miejscu do tzw. zasady proporcjonalności ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych praw i wolności. Zasada ta, w okresie poprzedzającym wejście w życie Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., wywodzona była (przede wszystkim w orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego) z treści zasady demokratycznego państwa prawnego, obecnie zaś normatywną jej podstawę stanowi art. 31 ust. 3 Konstytucji. Stwierdzić należy jednak, iż uczynienie z tej zasady normatywnego wzorca dla kontroli przepisów kwestionowanych w drodze skargi konstytucyjnej możliwe jest tylko wówczas, gdy zostanie ona odniesiona do konkretnego podmiotowego prawa skarżącego, wyrażonego w normach konstytucyjnych. Biorąc pod uwagę omówione powyżej okoliczności, uznać należy, iż w treści niniejszej skargi konstytucyjnej takich podmiotowych praw bądź wolności skarżącego nie wskazano. W konsekwencji wyklucza to również dopuszczalność samoistnego weryfikowania przez Trybunał Konstytucyjny  54 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia co do jego zgodności z zasadą proporcjonalności ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych praw i wolności.

Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), Trybunał postanowił jak na wstępie.