Pełny tekst orzeczenia

162

POSTANOWIENIE
z dnia 28 lipca 2004 r.
Sygn. akt Tw 24/03


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wiesław Johann – przewodniczący
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – sprawozdawca
Bohdan Zdziennicki,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 grudnia 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Rady Miejskiej w Reczu,

p o s t a n a w i a:

1) nie uwzględnić zażalenia w zakresie stwierdzenia zgodności art. 1 pkt 1 lit. a oraz art. 9 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806) z art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) umorzyć postępowanie w zakresie stwierdzenia zgodności art. 1 pkt 1 lit. a oraz art. 9 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806) z art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.


UZASADNIENIE:

1. W dniu 30 czerwca 2003 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Rady Miejskiej w Reczu o stwierdzenie zgodności art. 24f ust. 1a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806) i art. 9 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806; dalej: ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym) z art. 20 i art. 22 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 10 października 2003 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia tego zarządzenia, braków formalnych wniosku, poprzez: powołanie przepisu prawa wskazującego, że kwestionowane przepisy dotyczą spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy; wskazanie, w jaki sposób – w stosunku do Rady Miejskiej w Reczu jako wnioskodawcy – zaskarżone przepisy naruszają zasadę społecznej gospodarki rynkowej, określoną w art. 20 Konstytucji, w szczególności wskazanie, na czym polega naruszenie zasady wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych; wskazanie, w jaki sposób – w stosunku do Rady Miejskiej w Reczu jako wnioskodawcy – zaskarżone przepisy naruszają zasadę ograniczania wolności działalności gospodarczej, określoną w art. 22 Konstytucji oraz wskazanie umocowanego przedstawiciela do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.
W wykonaniu powyższego zarządzenia 22 października 2003 r. zostało dostarczone Trybunałowi Konstytucyjnemu pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.

2. Postanowieniem z 8 grudnia 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi Rady Miejskiej w Reczu.
Trybunał stwierdził, że uzupełniając braki formalne wniosku, Rada Miejska w Reczu nie wyjaśniła ostatecznie, w jaki sposób zaskarżone przepisy – w stosunku do niej, jako wnioskodawcy – naruszyły art. 20 i art. 22 Konstytucji. Rada Miejska w Reczu, co istotne w niniejszej sprawie, nie wykazała zatem, że powołane wzorce konstytucyjne mieszczą się w jej zakresie działania. Poprzestała bowiem na uzasadnieniu naruszenia zasady społecznej gospodarki rynkowej, w tym wolności działalności gospodarczej, z punktu widzenia radnego, którego utożsamiła z adresatem przywołanych przepisów konstytucyjnych. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, Rada Miejska w Reczu mogłaby skutecznie postawić zarzut wobec art. 20 i art. 22 Konstytucji tylko wtedy, gdyby uprawdopodobniła, że przepisy te są adresowane bezpośrednio do niej jako organu, a ich naruszenie legitymuje Radę do działania w charakterze wnioskodawcy. Założenie takie obligowało do wykazania istnienia związku między podstawą kontroli a zakresem działania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, traktowanego in gremio.
Mając na uwadze powyższe Trybunał Konstytucyjny uznał, że wniosek Rady Miejskiej w Reczu o stwierdzenie zgodności art. 1 pkt 1 lit. a oraz art. 9 ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, wskazuje jako podstawę kontroli art. 20 i art. 22 Konstytucji, a więc wzorce nieadekwatne, bowiem nie mieszczące się w zakresie działania wnioskodawcy jako podmiotu inicjującego postępowanie w niniejszej sprawie.

3. W dniu 22 grudnia 2003 r. Rada Miejska w Reczu wniosła zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 8 grudnia 2003 r., wnioskując o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Trybunał Konstytucyjny rozpoznając zażalenie, koncentruje się na badaniu zarzutów w nim podniesionych i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego. Zobowiązany jest na podstawie art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) do badania legitymacji podmiotów określonych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, domagających się wszczęcia abstrakcyjnej kontroli norm. Tylko wnikliwa kontrola każdego wniosku casu ad casum już w stadium rozpoznania wstępnego, prowadzić może do ujednolicania praktyki orzeczniczej w tych sprawach, zapobiegając zarówno bezpodstawnemu nadawaniu biegu wnioskom nieuprawnionych podmiotów, jak też bezpodstawnej odmowie nadania dalszego biegu takim wnioskom.
Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że „w każdym stadium postępowania (a tym bardziej w trakcie wstępnego rozpoznania – przyp. TK) należy badać, czy zachodzą ujemne przesłanki postępowania, w tym brak legitymacji wnioskodawcy, których zaistnienie skutkuje obligatoryjnym umorzeniem postępowania” (S.J. Jaworski, Uprawnienia podmiotów legitymowanych warunkowo do wszczynania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Wybrane problemy) [w:] Trybunał Konstytucyjny, Księga XV-lecia, Warszawa 2001, s. 132 i n.).
Na podmiotach, którym Konstytucja przyznała szczególną legitymację do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm, ciąży obowiązek wykazania, że taką legitymację rzeczywiście posiadają w konkretnej sprawie. Obowiązek ten musi być zrealizowany przez wnioskodawcę już w momencie składania wniosku, a z pewnością nie później, niż do momentu wydania postanowienia w sprawie odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. Nie jest natomiast możliwa konwalidacja wniosku poprzez wykazanie legitymacji do jego złożenia po wydaniu postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi. Rozpatrując zażalenie, Trybunał nie bada ponownie wniosku od strony spełnienia wymogów formalnych, a jedynie stwierdza, czy zaszły rzeczywiste przesłanki odmowy nadania biegu wnioskowi w momencie wydawania postanowienia.

2. Na wstępie Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że 13 lipca 2004 r. Trybunał rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich o stwierdzenie konstytucyjności niektórych przepisów ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym (sygn. K 20/03). W odniesieniu do art. 1 pkt 1 lit. a oraz art. 9 tejże ustawy, które stanowią przedmiot wniosku Rady Miejskiej w Reczu w niniejszej sprawie, Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż są one zgodne, m.in. z art. 22 Konstytucji, a więc wzorcem kontroli powołanym również przez Radę Miejską w Reczu.
Z tego względu wydanie orzeczenia w zakresie stwierdzenia zgodności art. 1 pkt 1 lit. a oraz art. 9 ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym z art. 22 Konstytucji należy uznać za zbędne, co zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK stanowi przesłankę umorzenia postępowania.

3. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że stanowisko wnioskodawcy przedstawione w zażaleniu nie odnosi się do przesłanek, które Trybunał uznał za podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi Rady Miejskiej w Reczu.
Pełnomocnik wnioskodawcy uzasadnia natomiast zaskarżenie, formułując nowy zarzut materialny. Twierdzi, że kwestionowane przepisy ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, będące podstawą wygaśnięcia mandatu radnego w trakcie kadencji, doprowadziły do „dezintegracji wnioskodawcy, zachwiały jego stabilność” i spowodowały, że „wnioskodawca musiał działać w pomniejszonym składzie przez co został narażony na konsekwencje finansowe, związane z wyborem nowych radnych”.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nie ulga wątpliwości, że powyższy argument pozostaje bez związku z zarzutem naruszenia przywołanego we wniosku konstytucyjnego wzorca kontroli, tzn. art. 20. Co istotne, przedstawienie w zażaleniu nowej przesłanki, która w ocenie wnioskodawcy świadczy o niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów, oznacza tym samym wskazanie – implicite – nowej podstawy kontroli (np. zasady kadencyjności organów stanowiących samorządu terytorialnego, wyrażonej w art. 169 ust. 2 Konstytucji). Trybunał stwierdza zatem, iż pełnomocnik wnioskodawcy opierając zaskarżenie na nowym zarzucie materialnym, odniesionym do nowych konstytucyjnych wzorców kontroli, wykroczył poza upoważnienie, udzielone przez Radę Miejską w Reczu w uchwale z 29 maja 2003 r. w sprawie złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego (Nr VIII/47/03).

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny uznając, że zażalenie nie podważyło zasadności stanowiska zajętego w zaskarżonym postanowieniu, oraz zważywszy na wyrok wydany w sprawie o sygn. K 20/03, orzekł jak w sentencji.


3