Pełny tekst orzeczenia

5/1B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 22 grudnia 2004 r.

Sygn. akt Tw 30/04





Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Mączyński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Prezesa Krajowej Rady Notarialnej o zbadanie zgodności:

§ 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 września 2001 r. w sprawie określenia wzoru rejestru transakcji, sposobu jego przeprowadzenia oraz trybu dostarczania danych z rejestru Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej (Dz. U. Nr 113, poz. 1210 ze zm.) z:

– art. 13 ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1505 ze zm.) w zw. z art. 92 ust. 1 i art. 7 Konstytucji;

– art. 8 ust. 4 i art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1505 ze zm.) oraz art. 22 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.



UZASADNIENIE:



W dniu 19 lipca 2004 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął podpisany przez Prezesa Krajowej Rady Notarialnej wniosek o zbadanie zgodności § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 września 2001 r. w sprawie określenia wzoru rejestru transakcji, sposobu jego przeprowadzenia oraz trybu dostarczania danych z rejestru Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej (Dz. U. Nr 113, poz. 1210 ze zm.; dalej: rozporządzenie) z art. 8 ust. 4, art. 11 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1505 ze zm.) oraz z art. 7, art. 22 i art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 10 września 2004 r. wezwano pełnomocnika wnioskodawcy do uzupełnienia braków formalnych wniosku m.in. przez doręczenie pięciu egzemplarzy uchwały lub decyzji odpowiedniego organu wnioskodawcy stanowiących podstawę sporządzenia i złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego.

W dniu 20 września 2004 r. doręczono Trybunałowi Konstytucyjnemu pismo, w którym Prezes Krajowej Rady Notarialnej odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych wniosku. Prezes wskazał, że jest umocowanym przedstawicielem Krajowej Rady Notarialnej w postępowaniu przed Trybunałem oraz stwierdził, że wystąpienie z wnioskiem Rady nie było poprzedzone podjęciem stosownej uchwały w tej sprawie, aczkolwiek sprawa dotycząca złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego była omawiana na posiedzeniu Krajowej Rady Notarialnej 19 czerwca 2004 r. Rada uznała za celowe skorzystanie z możliwości zainicjowania postępowania przed Trybunałem i zobowiązała Prezesa do złożenia stosownego wniosku w tym zakresie. W swoim piśmie Prezes Krajowej Rady Notarialnej wskazał także, w jakim stopniu kwestionowane przepisy rozporządzenia naruszają przywołany we wniosku wzorzec art. 7 Konstytucji oraz określił normatywną podstawę działania Krajowej Rady Notarialnej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym może nastąpić tylko wtedy, gdy wniosek, skarga konstytucyjna lub pytanie prawne zostały wniesione przez podmiot, któremu Konstytucja przyznaje uprawnienie do dokonania takiej czynności. Wyliczenie podmiotów, które mogą wystąpić z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji, jest zawarte w art. 191 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji do kręgu podmiotów uprawnionych do inicjowania postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm przed Trybunałem Konstytucyjnym są uprawnione określonego rodzaju zrzeszenia, a mianowicie: związki zawodowe, organizacje pracodawców i organizacje zawodowe.

Samorząd notarialny mieści się w zakresie użytego w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji pojęcia „organizacja zawodowa”. W świetle art. 26 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.; dalej: prawo o notariacie), samorząd notarialny tworzą notariusze, a w jego skład wchodzą izby notarialne oraz Krajowa Rada Notarialna. Żaden przepis tej ustawy nie wskazuje jednak bezpośrednio organu samorządu notarialnego, któremu przysługuje kompetencja do wniesienia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego. Powstaje więc pytanie, który z organów samorządu notarialnego jest kompetentny do wykonania uprawnienia do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm. Uprawnienie to trzeba jednocześnie odróżnić, od uprawnienia do reprezentowania wnioskodawcy w toku postępowania przed Trybunałem, polegającego zwłaszcza na wnoszeniu pism procesowych i uczestnictwie w rozprawie.

Rozstrzygnięcie wskazanej kwestii wymaga konfrontacji treści art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, z przepisami prawa o notariacie, regulującymi kompetencje poszczególnych organów samorządu notarialnego. W świetle sformułowania użytego w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, za organ legitymowany do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału można uznać jedynie taki, który stanowi „ogólnokrajową władzę” organizacji zawodowej, a zatem taki, którego zakres działania obejmuje cały kraj i który w świetle regulacji ustawowej jest wyposażony w kompetencje władcze.

Podmiotem pełniącym rolę „ogólnokrajowej władzy”, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji w świetle prawa o notariacie jest Krajowa Rada Notarialna. Natomiast Prezes Krajowej Rady Notarialnej, w myśl art. 40 § 3 i art. 34 § 2 prawa o notariacie, jest uprawniony do przewodniczenia organowi wieloosobowemu, jakim jest Rada, kierowania jej pracami, reprezentowania jej na zewnątrz oraz wykonywania uchwał Rady, przy czym przysługująca Prezesowi kompetencja do składania oświadczeń woli w sprawach majątkowych doznaje ograniczenia wskutek obowiązywania zasady dwuosobowej reprezentacji (art. 34 § 2 ustawy). Tym samym, brak podstaw prawnych do przypisania Prezesowi KRN kompetencji do samodzielnego zajmowania stanowiska w imieniu Rady w sprawach należących do określonego ustawowo zakresu jej działania, a w szczególności do samodzielnego wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Prowadzi to do wniosku, że jedynie Krajowa Rada Notarialna jest legitymowana do podjęcia decyzji w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.

Skoro władza organizacji zawodowej, legitymowana do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, jest organem wieloosobowym (kolegialnym), to podjęta przez taki organ decyzja o wystąpieniu z wnioskiem musi znaleźć wyraz w podjętej przez ten organ stosownej uchwale. Wymagania formalne, przewidziane w art. 32 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), nie odnoszą się do samej uchwały, konieczne jest jednak, aby treść takiej uchwały była zbieżna z treścią wniosku i aby uchwała podjęta została przed wystąpieniem z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Minimalna zbieżność obejmować ma określenie przedmiotu wniosku (wskazanie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części) oraz przynajmniej ogólne wskazanie wzorca kontroli, którym może być Konstytucja, ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. W przypadku niepodjęcia uchwały przed wystąpieniem z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego postępowanie nie może zostać wszczęte. Występuje wówczas brak legitymacji czynnej po stronie wnioskodawcy, który nie mieści się w grupie podmiotów objętych zakresem art. 191 Konstytucji. Sporządzone w tej sytuacji pismo nazwane „wnioskiem Krajowej Rady Notarialnej” nie może wywołać skutku w postaci wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (por. m.in. postanowienia TK z: 16 stycznia 2001 r., T 55/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 29; 10 października 2001 r., T 41/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 51; 31 marca 2003 r., sygn. Tw 3/03, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 83).

Wniosek poddany wstępnemu rozpoznaniu w niniejszej sprawie został w jego tekście oznaczony jako pochodzący od Krajowej Rady Notarialnej i podpisany przez jej Prezesa. We wniosku brak powołania się na uchwałę Krajowej Rady Notarialnej. Co więcej, w piśmie z 20 września 2004 r. Prezes KRN wyraźnie i kategorycznie stwierdził, że uchwała taka nie została podjęta. Stanowisko takie jest konsekwencją zapatrywania, iż kompetencja do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego przysługuje samodzielnie Prezesowi, a nie Krajowej Radzie Notarialnej, jako organowi reprezentującemu notariat. W świetle przedstawionych wyżej argumentów Trybunał nie może podzielić zapatrywania prezentowanego przez Prezesa KRN.

Wprawdzie z dołączonego do pisma z 20 września 2004 r. protokołu z posiedzenia Krajowej Rady Notarialnej wynika, że sprawa niezgodności z konstytucją przepisu § 7 rozporządzenia była omawiana przez Krajową Radę Notarialną, jednakże jednoznaczne i stanowcze stanowisko Prezesa KRN w kwestii braku uchwały zwalnia Trybunał Konstytucyjny od potrzeby rozważenia, czy doszło wówczas do podjęcia uchwały i czy jest ona w wymaganym stopniu zgodna z wnioskiem.

Należy zatem stwierdzić, iż wniosek z dnia 19 lipca 2004 r. nie pochodzi od podmiotu uprawnionego do żądania wszczęcia abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności przepisów prawa w myśl art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, a zatem zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, nie może mu zostać nadany dalszy bieg (por. m.in. postanowienia TK z: 20 stycznia 2003 r., Tw 58/02, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 159; 4 marca 2003 r., Tw 65/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 74).

Sprawa zgodności zakwestionowanych przepisów z przepisami ustawy bądź Konstytucji będzie mogła zostać rozpatrzona, po podjęciu przez Krajową Radę Notarialną stosownej uchwały w tym zakresie i wniesieniu do Trybunału Konstytucyjnego opartego na niej wniosku.



Zważywszy powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.