Pełny tekst orzeczenia

187/5/B/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 25 października 2005 r.
Sygn. akt Ts 120/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:


Marian Zdyb,


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ewy i Marka Chmieleckich w sprawie zgodności:
art. 174 pkt 1 i 2 w zw. z art. 183 § 1 oraz art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej p.p.s.a.) w związku z art. 101 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271 ze zm.) z art. 45 ust. 1 w zw. art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 i art. 184 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej 29 lipca 2005 r. zarzucono, że art. 174 pkt 1 i 2 w zw. z art. 183 § 1 oraz art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) w związku z art. 101 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271 ze zm.) są niezgodne z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 i art. 184 Konstytucji.
Zdaniem skarżących niezgodność ta polega m.in. na tym, że mimo przeprowadzenia postępowania odwoławczego przed NSA i oddalenia przez ten sąd skargi kasacyjnej może pozostać w obrocie prawnym wadliwy wyrok wojewódzkiego sądu administracyjnego. Taka sytuacja jest nie do pogodzenia z podstawowymi celami postępowania sądowoadministracyjnego i zasadą praworządności. Zdaniem skarżących skarga kasacyjna powinna być w postępowaniu sądowoadministracyjnym zwykłym środkiem odwoławczym w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowym, a nie – jak kasacja cywilna – szczególnym środkiem prawnym o cechach nadzwyczajnego środka odwoławczego. Skarżący podkreślają, że praktyka orzecznicza NSA zawęża dodatkowo podstawy kasacyjne, co przesądza o obowiązującym kształcie postępowania sądowoadministracyjnego. Sąd II instancji nie rozpoznaje sprawy sądowoadministracyjnej merytorycznie, ograniczając się jedynie do zbadania wskazanych w skardze podstaw kasacyjnych. Narusza to konstytucyjne prawo do wysłuchania skarżących.
Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny.
Kilkoma decyzjami Inspektor Kontroli Skarbowej w Urzędzie Kontroli Skarbowej w Bydgoszczy określił skarżącym wysokość zaległości podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych. Decyzje te zostały utrzymane w mocy przez Izbę Skarbową w Bydgoszczy. Skargi na powyższe decyzje zostały oddalone wyrokami Naczelnego Sądu Administracyjnego. Na wyroki te skarżący złożyli skargi kasacyjne, które zostały oddalone wyrokami Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 stycznia 2005 r. (sygn. akt FSK 973/04, 974/04 i FSK 1190/04). Oddalając skargi kasacyjne Naczelny Sąd Administracyjny wskazał m.in., że art. 183 § 1 ustawy p.p.s.a. wyłącza możliwość samodzielnego badania przez sąd innych wadliwości wyroku niż wskazanych w skardze kasacyjnej. Ponadto sąd wskazał, że postępowanie dowodowe przed NSA w granicach określonych przez art. 52 ust. 2 ustawy o NSA z 1995 r. służyło ocenie zgodności zaskarżonego aktu z prawem, a nie dokonywaniu ustaleń faktycznych stanowiących podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy załatwionej zaskarżonym aktem.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna przysługuje podmiotowi, którego prawa lub wolności konstytucyjne zostały naruszone na skutek wydania ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, któremu zarzuca się niezgodność z Konstytucją. Doprecyzowując przesłanki wniesienia skargi konstytucyjnej, ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) w art. 47 ust. 1 pkt 2 nakłada na skarżącego obowiązek wskazania, jakie prawa lub wolności konstytucyjne i w jaki sposób zostały naruszone.
W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania wstępnego skarżący powołali się na naruszenie wynikającego z art. 45 i art. 2 Konstytucji prawa do sądu w związku z wynikającym z art. 78 i art. 176 Konstytucji prawem do dwuinstancyjnego postępowania. Ponadto skarżący zarzucili naruszenie art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 184 Konstytucji.
W niniejszej sprawie ocena zasadności sformułowanych zarzutów zależy przede wszystkim od charakteru środka prawnego, za pomocą którego skarżący chcieli wzruszyć prawomocne wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W pierwszej kolejności należy wskazać na specyfikę postępowania przed sądami administracyjnymi znajdującą swoje zakorzenienie w przepisach Konstytucji, która prowadzi do modyfikacji zakresu obowiązywania prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego wynikającego z art. 78 w zw. art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z brzmieniem art. 236 ust. 2 Konstytucji: „Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego”. Treść cytowanego przepisu, rozpatrywana w kontekście ograniczonych możliwości uzyskania rozstrzygnięcia na skutek wystąpienia z rewizją nadzwyczajną (ograniczony krąg podmiotów uprawnionych do jej wniesienia; wniesienie uznaniowe, a nie obligatoryjne itp.), wskazuje jednoznacznie, że do momentu wejścia w życie wskazanych w art. 236 ust. 2 Konstytucji ustaw zawarte w art. 176 ust. 1 Konstytucji prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego było wyłączone w stosunku do spraw toczących się przed sądami administracyjnymi.
Na mocy ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w sprawach zakończonych prawomocnym orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego przed 1 stycznia 2004 r., w których nie upłynął termin do wniesienia rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego, strona może, w terminie do 31 marca 2004 r., wnieść skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 110 ustawy). Skarga kasacyjna w tego typu sprawach zajmuje zatem miejsce rewizji nadzwyczajnej, stanowiąc, w tym przypadku, nadzwyczajny środek odwoławczy umożliwiający podważenie prawomocnego rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego, którego podstawy, co należy podkreślić, nie stanowi art. 45 ust. 1, ani art. 78, czy art. 176 Konstytucji, tylko przepis ustawy. Z tego względu nie można zasadnie twierdzić, iż rozstrzygnięcie sądowe zamykające drogę do rozpatrzenia skargi kasacyjnej, prowadzi do naruszenia konstytucyjnego prawa do dwuinstancyjnego postępowania.
Nie można także zgodzić się z zarzutem naruszenia przez zaskarżony przepis art. 77 ust. 2 Konstytucji zakazującego zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw. Skarżący uzyskali rozstrzygnięcie organu sądowego I instancji.
Reasumując należy stwierdzić, że charakter skargi kasacyjnej wnoszonej od prawomocnego wyroku NSA czyni oczywiście bezzasadnymi zarzuty dotyczące naruszenia prawa do sądu. W szczególności dotyczy to podnoszonych przez skarżących zarzutów odnośnie odpowiedniego ukształtowania skargi kasacyjnej jako środka zaskarżenia w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowoadministracyjnym. Na koniec należy podkreślić, że na etapie postępowania wstępnego prowadzonego w oparciu o art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym inaczej należy ocenić zarzuty formułowane przeciwko przepisom regulującym skargę kasacyjną stanowiącą środek zaskarżenia od orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego. Te zarzuty są obecnie badane merytorycznie przez Trybunał Konstytucyjny m.in. w sprawach o sygn. SK 16/05, SK 34/05 czy w ostatnio przekazanej do merytorycznego rozpoznania skardze konstytucyjnej o sygn. Ts 109/05.

W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł jak w sentencji.