Pełny tekst orzeczenia

208/5/B/2008





POSTANOWIENIE


z dnia 18 sierpnia 2008 r.

Sygn. akt Ts 194/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:


Ewa Łętowska,


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Piotra Gawryluka-Zawadzkiego w sprawie zgodności:
art. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943, ze zm.) z art. 30, art. 32 i art. 65 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 24 sierpnia 2007 r. skarżący zarzucił art. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943, ze zm.) sprzeczność z art. 30, art. 32 i art. 65 Konstytucji.
Uchwałą nr 1717/R-IV/03 Okręgowa Rada Lekarska w Warszawie powołała komisję ds. orzeczenia o właściwym przygotowaniu zawodowym skarżącego. Uchwała ta została utrzymana w mocy uchwałą Naczelnej Rady Adwokackiej z 6 lutego 2004 r. (nr 65/04/IV). Skarga złożona na powyższą uchwałę została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 22 listopada 2005 r. (sygn. akt I SA/Wa 493/04). Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił wniesioną na powyższe orzeczenie skargę kasacyjną wyrokiem z 27 lutego 2007 r. (sygn. akt II OSK 427/06).
Uchwałą nr 2299/R-IV/04 z 25 czerwca 2004 r. Okręgowa Rada Lekarska w Warszawie zobowiązała skarżącego do odbycia uzupełniającego przeszkolenia. Odwołanie skarżącego wniesione od powyższej uchwały zostało pozostawione bez rozpatrzenia uchwałą Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej z 1 października 2004 r. (nr 90/04/IV-P). Po rozpatrzeniu skargi wniesionej od powyższej uchwały Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z 15 listopada 2005 r. uchylił kwestionowane rozstrzygnięcie. Uchwałą nr 1/06/V/O Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej uchyliło uchwałę Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie nr 2299/R-IV/04 i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia.
Niezgodności zakwestionowanej regulacji z Konstytucją upatruje skarżący w naruszeniu zasady godności wynikającej z art. 30, zasady równości (art. 32 Konstytucji), wolności wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Do naruszenia godności miało dojść poprzez nałożenie na skarżącego obowiązku odbycia przeszkolenia uzupełniającego; zakwestionowano tym samym wiarygodność zawodową skarżącego. Skarżący wskazuje także na uznaniowy charakter przyznanych samorządowi kompetencji, który może prowadzić do naruszenia zasady równości. Zaznacza także, iż tylko w przypadku samorządów medycznych istnieją takie uznaniowe przepisy dopuszczające możliwość skierowania na obowiązkowe odbycie przeszkolenia. Nie ma takich regulacji np. w przypadku samorządu architektów, komorników czy radców prawnych. W jego ocenie nie jest przekonujący argument, iż zawody medyczne są szczególnymi ze względu na to, iż bezpośrednio dotyczą zdrowia i życia pacjentów. Naruszenia wolności wykonywania zawodu upatruje skarżący w nakazie odbywania szkoleń „w miejsce” zajmowania się pacjentami. Wskazuje on także na uznaniowość w określeniu zakresu przeszkolenia, czasu jego trwania oraz osoby przeprowadzającej szkolenie. Ograniczenie wyboru lekarza w tym ostatnim przypadku jest o tyle znamienne, że lekarz sam ponosi koszty szkolenia. Paradoks sytuacji skarżącego – w jego opinii – polega także na tym, że nieprzerwanie wykonuje on swój zawód i zajmuje się pacjentami, a przy tym cieszy się doskonałą opinią w aktualnym miejscu pracy.
Zarządzeniem z 9 października 2007 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej poprzez m.in.: dokładne określenie, sprecyzowanie, które paragrafy zaskarżonego art. 11 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty czyni skarżący przedmiotem skargi konstytucyjnej oraz wykazanie, iż stanowiły one podstawę wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia; określenie, w jaki sposób przepisy, o których mowa w pkt 1, stanowiąc podstawę uchwały Okręgowej Rady Lekarskiej z 5 września 2003 r. (nr 1717/R-IV/03), powołującej komisję do spraw orzeczenia o właściwym przygotowaniu zawodowym lekarza, naruszyły wskazane w skardze konstytucyjne prawa i wolności.
W piśmie procesowym z 30 października 2007 r. skarżący doprecyzowuje, iż przedmiotem skargi czyni art. 11 ust. 1 zaskarżonej ustawy, który zezwala okręgowej radzie lekarskiej w sytuacji, w której stwierdzi, iż istnieje uzasadnione podejrzenie niedostatecznego przygotowania zawodowego lekarza, na powołanie komisji złożonej z lekarzy o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych, która wyda opinię o przygotowaniu zawodowym lekarza. Naruszenia godności upatruje skarżący w fakcie przyznania organowi samorządu zawodowego możliwości poddawania w wątpliwość wiarygodności zawodowej lekarza poprzez powołanie – „w sposób dowolny, uznaniowy i nieoparty na faktach, tylko pomówieniach” – komisji wydającej opinię o jego przygotowaniu zawodowym. Skarżący podnosi, iż powołanie komisji uwarunkowane być musi istnieniem uzasadnionego podejrzenia niedostatecznego przygotowania lekarza do wykonywania zawodu, co oznacza konieczność wstępnego zbadania wiarygodności zarzutów (stosowanie prawa). Naruszenia zasady równości upatruje skarżący w możliwości wszczęcia postępowania w sprawie niedostatecznego przygotowania zawodowego wobec przedstawicieli zawodów medycznych i braku takiej możliwości w przypadku innych zawodów np. architektów. Skarżący wskazuje także na ograniczenie wolności wykonywania zawodu poprzez konieczność uczestniczenia w prowadzonych postępowaniach i stawiania się przed komisją. Uniemożliwia to tym samym skarżącemu wykonywanie w tym czasie jego obowiązków względem pacjentów.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem służącym ochronie konstytucyjnych praw i wolności. Uprawnionym do jej wniesienia jest wyłącznie podmiot, którego konstytucyjne prawo lub wolność konstytucyjna doznały uszczerbku na skutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie niekonstytucyjnego przepisu. Podkreślić należy, iż naruszenie prawa legitymujące do wniesienia skargi stanowić ma efekt nieprawidłowej aplikacji treści przepisów konstytucyjnych, nie zaś konsekwencję ich nieprawidłowego zastosowania przez orzekające w sprawie organy.
Skarżący we wniesionej skardze domaga się ochrony jego godności naruszonej poprzez powołanie komisji, której zadaniem jest wydanie opinii o przygotowaniu zawodowym lekarza (art. 30 Konstytucji) oraz ochrony wolności wykonywania zawodu (art. 65 ust. 1), ograniczonej poprzez konieczność uczestniczenia w prowadzonych postępowaniach oraz stawiania się przed komisją, mającą wydać opinie w sprawie jego przygotowania zawodowego. Podkreślić należy, iż wprawdzie naruszenie wskazanych powyżej wolności łączy skarżący z wydaniem uchwały nr 1717/R-IV/03, mocą której Okręgowa Rada Lekarska w Warszawie powołała komisję ds. orzeczenia o jego właściwym przygotowaniu zawodowym, jednakże przedstawione w skardze uzasadnienie naruszenia przysługujących skarżącemu praw prowadzi do wniosku, iż źródłem tego naruszenia jest także uchwała nr 2299/R-IV/04 z 25 czerwca 2004 r., mocą której Okręgowa Rada Lekarska w Warszawie zobowiązała skarżącego do odbycia uzupełniającego przeszkolenia.
W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż ochrony praw i wolności konstytucyjnych, których naruszenia upatruje skarżący w wydaniu uchwały ORL nr 2299/R-IV/04 z 25 czerwca 2004 r. nie można dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej. Uchwała powyższa nakładająca na skarżącego zobowiązanie do odbycia przeszkolenia zawodowego została bowiem uchylona uchwałą nr 1/06/V/O Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej z 3 lutego 2006 r., mocą której jednocześnie przekazano sprawę do ponownego rozpoznania. Fakt uchylenia uchwały, z wydaniem której skarżący faktycznie wiąże naruszenie przysługujących mu praw oznacza, iż nie została spełniona przesłanka skargi konstytucyjnej warunkująca jej merytoryczne rozpoznanie, tj. istnienie ostatecznego rozstrzygnięcia o przysługujących skarżącemu konstytucyjnych prawach i wolnościach. W tym zakresie zatem wniesioną skargę należy uznać za przedwczesną.
Przedmiotem drugiego ze wskazanych w skardze rozstrzygnięć, tj. uchwały ORL nr 1717/R-IV/03, było powołanie komisji ds. orzeczenia o właściwym przygotowaniu zawodowym skarżącego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego skarżący ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi nie uprawdopodobnił, iż wydanie wskazanego rozstrzygnięcia doprowadziło do naruszenia jego konstytucyjnych praw i wolności.
W pierwszej kolejności podkreślić należy, iż z samego faktu powołania komisji oceniającej przygotowanie zawodowe skarżącego nie można jeszcze wywodzić tezy o naruszeniu godności skarżącego. Także sam skarżący nie wyjaśnił, w jaki sposób poprzez samo powołanie takiej komisji jego godność doznała uszczerbku. Tym bardziej, że zaskarżony przepis – na co wskazuje także sam skarżący – uzależnia powołanie takiej komisji od istnienia uzasadnionego podejrzenia niedostatecznego przygotowania zawodowego. Oznacza to, iż jeżeli – jak twierdzi skarżący – w jego sprawie powołanie tej komisji dokonało się sposób dowolny, uznaniowy i nie oparty na faktach, a jedynie na pomówieniach, to ewentualne naruszenie godności byłoby efektem nieprawidłowego zastosowania prawa. Tego typu naruszenia – na gruncie polskiej ustawy zasadniczej – nie uzasadniają domagania się kontroli konstytucyjności przepisu będącego podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w trybie skargi konstytucyjnej.
Skarżący uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje także w naruszeniu wolności wykonywania zawodu (art. 65 Konstytucji). W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie uprawdopodobnił jednak, iż wydanie uchwały o powołaniu komisji ds. orzeczenia o właściwym przygotowaniu zawodowym skarżącego doprowadziło do naruszenia wolności, o której mowa w art. 65 ust. 1 Konstytucji.
Zgodnie z powołanym powyżej przepisem, każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy, przy czym – jak wskazuje zd. 2 art. 65 ust. 1 – dopuszczalne jest wprowadzenie w ustawie wyjątków od tej zasady. Także z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego jednoznacznie wynika, iż wolność wykonywania zawodu nie ma charakteru absolutnego. W wyroku z 19 października 1999 r. (SK 4/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 119) Trybunał Konstytucyjny, wyjaśniając znaczenie art. 65 ust. 1 Konstytucji dla tzw. wolnych zawodów, uznał za oczywiste, iż wolność wykonywania zawodu „nie może mieć charakteru absolutnego i musi być poddana reglamentacji prawnej, w szczególności gdy chodzi o uzyskanie prawa wykonywania określonego zawodu, wyznaczenie sposobów i metod (ram) wykonywania zawodu, a także określenie powinności wobec państwa czy samorządu zawodowego”. Komentując powyższe orzeczenie, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 27 lipca 2006 r. (SK 43/04, OTK ZU nr 7/A/2006, poz. 89) stwierdził: „konstytucyjna gwarancja wolności wykonywania zawodu nie tylko nie kłóci się z regulowaniem przez państwo wielu kwestii związanych z samym wykonywaniem zawodu, jak i statusem osób go wykonujących, ale wręcz zakłada potrzebę istnienia pewnej reglamentacji (…). Wolność statuowana w art. 65 ust. 1 Konstytucji oznacza, że każdy ma prawo wybrać zawód i – jeśli spełnia wymagania – wykonywać go, jednak zawsze tylko w ramach obowiązujących przepisów. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że Konstytucja nie determinuje granic działalności zawodowej, lecz pozostawia to zadanie ustawom”.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie wykazał, że zaskarżona regulacja wykracza poza dopuszczalne ograniczenie wolności z art. 65 ust. 1. Uzasadnienie przedstawione w piśmie procesowym odwołujące się do konieczności uczestniczenia skarżącego w prowadzonym postępowaniu w czasie, w którym mógłby zajmować się pacjentami, wskazuje, iż to potencjalne ograniczenie wolności wykonywania zawodu łączy on nie z samym faktem powołania komisji, tylko z zasadami jej funkcjonowania. Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż skarżący nie wykazał, w jaki sposób prowadzone w jego sprawie przez komisję postępowanie doprowadziło do naruszenia tak rozumianej swobody wykonywania zawodu. Nie budzi wątpliwości Trybunału, iż sama konieczność stawienia się przed komisją prowadzącą postępowanie w sprawie skarżącego w trakcie godzin pracy takiego ograniczenia w wolności wykonywania zawodu nie stanowi.
Skarżący odwołuje się także do naruszenia zasady równości, do którego doszło poprzez nierówne traktowanie wszystkich grup zawodowych; tylko w zakresie niektórych z nich istnieje możliwość wszczęcia postępowania w sprawie niedostatecznego przygotowania zawodowego. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem TK, naruszenie zasady równości wymaga wykazania, że mamy do czynienia z podmiotami podobnymi, czyli posiadającymi istotną cechę wspólną uzasadniającą jednakowe traktowanie. We wniesionej skardze skarżący nie wykazał, iż przesłanka ta została spełniona.
Konkludując, stwierdzić należy, iż ani we wniesionej skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia jej braków skarżący nie wykazał, iż doszło do naruszenia przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych, którego źródłem byłaby treść zaskarżonych przepisów stanowiących jednocześnie podstawę wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia, co uzasadnia tym samym odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak na wstępie.