Pełny tekst orzeczenia

141/4/B/2008

POSTANOWIENIE
z dnia 16 lipca 2008 r.
Sygn. akt Ts 232/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:


Janusz Niemcewicz – przewodniczący


Marian Grzybowski – sprawozdawca


Zbigniew Cieślak,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 lutego 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Zbigniewa Morawskiego,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W sporządzonej przez pełnomocnika skarżącego skardze konstytucyjnej zakwestionowana została zgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej następujących przepisów:
– art. 33 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) w zw. z art. 98 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, ze zm.; dalej: u.s.g.), którym skarżący zarzucił niezgodność z art. 45 Konstytucji;
– art. 98 ust. 3 u.s.g., któremu skarżący także zarzucił niezgodność z art. 45 Konstytucji;
– art. 16 w zw. z art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2002 r. Nr 214, poz. 1806, ze zm.; dalej: ustawa nowelizująca), którym skarżący zarzucił niezgodność z art. 2 oraz art. 60 Konstytucji;
– art. 96 ust. 2 w zw. z art. 24h u.s.g., którym skarżący zarzucił niezgodność z art. 2 oraz art. 60 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 lutego 2008 r. odmówiono nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego postanowienia Trybunał stwierdził, że skarga nie spełnia prawnych przesłanek korzystania z tego środka ochrony konstytucyjnych wolności i praw. W odniesieniu do unormowań regulujących sądową kontrolę rozstrzygnięć nadzorczych podejmowanych przez Prezesa Rady Ministrów, w zaskarżonym postanowieniu Trybunału podkreślono, że wskazane przez skarżącego rozstrzygnięcie nie spełnia przesłanek ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Ponadto, nie może być uznany za adekwatny zarzut naruszenia konstytucyjnego prawa skarżącego do sądu. Trybunał zdyskwalifikował także uznanie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 kwietnia 2006 r. (sygn. akt II OSK 142/06), wydanego w związku ze skargą o wznowienie postępowania, za ostateczne orzeczenie, którego podstawą były zakwestionowane w skardze przepisy materialne, dotyczące zastosowania wobec skarżącego sankcji w postaci odwołania z funkcji wójta, w związku naruszeniem obowiązków przewidzianych w art. 24h u.s.g. Zdaniem Trybunału, samo powołanie przez Naczelny Sąd Administracyjny w postępowaniu zainicjowanym skargą o wznowienie przepisów stanowiących podstawę prawną prawomocnego wyroku sądu administracyjnego, którego wzruszenie stanowi cel tego postępowania, nie może być uznane za spełniające wymóg, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skierował pełnomocnik skarżącego. Obok zaakcentowania długiego okresu wstępnej kontroli wniesionej skargi konstytucyjnej podkreślił, że skarga nie realizowała żadnej z ustawowych przesłanek skutkujących odmową nadania jej dalszego biegu. Do takich zaliczył wyłącznie oczywistą bezzasadność sformułowanych zarzutów oraz stwierdzenie nieusuniętych w terminie braków formalnych skargi. Zakwestionował ponadto stanowisko Trybunału odnośnie do naruszenia terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Zdaniem skarżącego, prowadzi ono do sytuacji, w której skarga konstytucyjna w ogóle nie mogłaby być wniesiona, skoro skarżący – nie będąc stroną postępowania – nie mógł wnieść skargi do sądu administracyjnego, a jedynie skorzystać z możliwości zainicjowania postępowania o charakterze nadzwyczajnym. W zażaleniu podniesiono także argument o konieczności rozróżniania wymogu wyczerpania drogi prawnej i sytuacji naruszenia praw i wolności jednostki wskutek zastosowania niekonstytucyjnej normy prawnej. Zdaniem skarżącego jest to widoczne zwłaszcza na przykładzie decyzji administracyjnej, która staje się ostateczna po zakończeniu postępowania administracyjnego, ale wcale nie wyczerpuje to jeszcze drogi prawnej. Oznacza to, że wniesienie skargi w terminie 3 miesięcy staje się wykluczone, gdyż w tym terminie nie jest możliwe wyczerpanie drogi dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyjnego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia wniesionego przez pełnomocnika skarżącego nie mogą być uwzględnione.
Na wstępie podkreślić należy, iż zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, korzystanie ze skargi konstytucyjnej, jako środka ochrony wolności i praw następować może wyłącznie na zasadach określonych w ustawie. Nie ulega wątpliwości, że zasady te określone zostały w pierwszym rzędzie w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Oznacza to, iż przy ocenie prawidłowości wystąpienia ze skargą konstytucyjną, a w konsekwencji także dopuszczalności merytorycznego rozpoznania sformułowanych w niej zarzutów, zastosowanie znajdują wszystkie unormowania ustawowe dotyczące wymogów skargi konstytucyjnej. Tym samym, za nieprawidłowe i nieuzasadnione uznać należy zawężenie przesłanek skutkujących odmową poddania skargi merytorycznemu rozpoznaniu wyłącznie do przypadków oczywistej jej bezzasadności oraz nieusunięcia w terminie braków skargi. Wyliczenie wynikające z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK nie może być więc traktowane jako formułujące zamknięty i wyczerpujący katalog przyczyn skutkujących odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Skarga konstytucyjna spełniać musi bowiem wszystkie przewidziane ustawowo wymogi. W szczególności więc, zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, skarga wniesiona być winna po wyczerpaniu przysługującej w sprawie drogi prawnej, w terminie 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Zarówno przypadek niewyczerpania drogi prawnej, jak i przekroczenia ustawowego terminu do wniesienia skargi literalnie nie mieszczą się w zakresie normowania art. 36 ust. 3 ustawy o TK. Okoliczność ta w żadnym razie nie może jednak prowadzić do konkluzji o konieczności kierowania do merytorycznego rozpoznania skargi, która nie spełnia – określonych w innych przepisach tej ustawy – wymogów korzystania z tego środka prawnego. Przyjęcie stanowiska przedstawionego w zażaleniu prowadziłoby również do wniosku o konieczności nadania dalszego biegu sprawie, która z uwagi na niedopuszczalność skargi, wynikającą z niespełnienia przez nią wymogów ustawowych, musiałaby być przez Trybunał umorzona na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Tego rodzaju interpretacja postanowień ustawy o TK byłaby całkowicie nieracjonalna i dysfunkcjonalna. W tym więc kontekście nie można dopatrywać się wadliwości w podjęciu przez Trybunał postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, która nie spełnia wszystkich przewidzianych ustawowo wymagań.
Przechodząc do problemu spełnienia owych wymagań, potwierdzić należy prawidłowość dokonanych przez Trybunał Konstytucyjny ustaleń. Podkreślić w związku z tym trzeba celowość odrębnego potraktowania dwóch kategorii przepisów zakwestionowanych przez skarżącego, jak i towarzyszącego temu powiązaniu skargi z wydanymi w sprawie orzeczeniami. Ponadto, w przypadku niniejszej skargi istotna jest także ocena zasadności i adekwatności zarzutów sformułowanych przez skarżącego wobec zaskarżonych przepisów.
W odniesieniu do przepisów proceduralnych, związanych z kontrolą legalności rozstrzygnięć nadzorczych Prezesa Rady Ministrów, wydawanych na podstawie art. 96 ust. 2 u.s.g., ponownie stwierdzić należy, iż wskazywane przez skarżącego orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 kwietnia 2006 r. nie może być uznane za wykazujące kwalifikację, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Specyfika trybu postępowania, w jakim doszło do jego wydania wiązała się m.in. z problemem prawidłowego określenia podstaw prawnych wydawanych w jego ramach orzeczeń sądowych. Powtórnie zatem stwierdzić trzeba, że podstawę tę stanowiły przepisy normujące instytucję wznowienia postępowania, w związku z czym nie można przyjąć, jakoby podstawą tą były zakwestionowane w skardze przepisy u.s.g. Podkreślana przez skarżącego okoliczność niemożności uczestnictwa jako strona w postępowaniu sądowoadministracyjnym zainicjowanym skargą wniesioną przez organ gminy (Radę Gminy Czernichów) powyższej – negatywnej – kwalifikacji wyroku z dnia 24 kwietnia 2006 r. zmienić nie może.
W pełni zaaprobować należy również dokonaną w zaskarżonym postanowieniu krytykę zasadności podnoszonego wobec tych przepisów zarzutu naruszenia konstytucyjnego prawa do sądu. Jeżeli bowiem skarga powiązana została z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego, wydanym w postępowaniu zainicjowanym skargą skarżącego, to nie sposób przyjąć, aby doszło w nim do naruszenia prawa, o którym mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Także w odniesieniu do zaskarżonego art. 33 p.p.s.a. ustalenia przyjęte przez Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu były prawidłowe. Przede wszystkim stwierdzić bowiem należy, że podnoszone przez skarżącego zastrzeżenia nie są adekwatne względem okoliczności faktycznych sprawy, w związku z którą skarga została sformułowana. W szczególności związek taki nie zachodzi między argumentami dotyczącymi braku gwarancji należytego poinformowania skarżącego o toczącym się postępowaniu sądowoadministracyjnym a podnoszonym w sprawie zarzutem niedopuszczenia go do udziału w tym postępowaniu, pomimo spełnienia przesłanek określonych w art. 33 § 2 p.p.s.a. Tego typu uzasadnienie zarzutu niezgodności kwestionowanego przepisu z Konstytucją nie odpowiada wymogom aktualności i bezpośredniości naruszenia praw, warunkującym legitymację do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Za prawidłowe uznać należy także stanowisko Trybunału odnośnie do spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej w pozostałym zakresie jej przedmiotu, tj. przepisów materialnych dotyczących sankcji za niewypełnienie obowiązków określonych w art. 24h u.s.g. Również i w tym zakresie zasadnicze zastrzeżenia budzić musiało powiązanie skargi z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 kwietnia 2006 r. Przypomnieć ponownie należy, iż orzeczenie to wydane zostało dopiero w ramach postępowania nadzwyczajnego, którego przedmiotem było żądanie wzruszenia prawomocnego wyroku sądu administracyjnego. Przepisy materialne, leżące u podstaw kwalifikacji okoliczności związanych z obowiązkiem składania oświadczenia majątkowego (jak i następstwami jego niedopełnienia), nie mogą być uznane za podstawę normatywną opisanego wyżej wyroku. Samo ich powołanie przez Naczelny Sąd Administracyjny, orzekający w trybie postępowania inicjowanego skargą o wznowienie postępowania, nie oznaczało jeszcze, iż zrealizowana została w ten sposób zależność, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wyraźnego oddzielenia wymagają tutaj dwie kategorie unormowań. Pierwsza, obejmująca przepisy określające treść podejmowanego w ramach danego postępowania rozstrzygnięcia. I druga, związana z unormowaniami, których uwzględnienie wiąże się jedynie z ustaleniem stanu faktycznego, zdeterminowanego treścią wcześniejszych, wydanych na ich podstawie, orzeczeń. W analizowanym przypadku słusznie przyjął Trybunał, iż skarga powiązana została z orzeczeniem, wydanym wyłącznie na podstawie przepisów mieszczących się w pierwszej z wymienionych wyżej kategorii. Wykluczało to dopuszczalność poddania merytorycznej kontroli zaskarżonych przepisów materialnych, zawartych w u.s.g. oraz w ustawie nowelizującej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należy stwierdzić, iż Trybunał Konstytucyjny słusznie odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.