Pełny tekst orzeczenia

212/5/B/2008


POSTANOWIENIE
z dnia 16 maja 2008 r.
Sygn. akt Ts 248/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Heleny Jarockiej w sprawie zgodności:
załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 14 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr 150, poz. 1679) z art. 2, art. 51 ust. 4 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 18 października 2007 r., sporządzonej przez pełnomocnika skarżącej – zakwestionowana została zgodność z Konstytucją załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 14 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr 150, poz. 1679; dalej: rozporządzenie). Graficzna ilustracja kategorii uprawnień do kierowania pojazdami jest, zdaniem skarżącej, wadliwa i budzi szereg kontrowersji poza granicami kraju co do zakresu przysługujących jej uprawnień. W konsekwencji kwestionowany akt prawny jest sprzeczny z art. 2, art. 51 ust. 4 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Skarżąca wystąpiła z wnioskiem o wymianę prawa jazdy kategorii AB. Decyzją z 23 września 2002 r. (nr WKM-5530/7468/2002) Prezydent Miasta Tychy orzekł o wymianie prawa jazdy skarżącej. Skarżąca odebrała je 21 października 2002 r. Następnie jednak wystąpiła z wnioskiem o uzupełnienie wydanej decyzji, wskazując, że wydany jej blankiet prawa jazdy nie dokumentuje posiadania uprawnień w zakresie kategorii A1 (prowadzenie motorowerów), B1 (prowadzenie pojazdów ciężarowych do 3500 kg) i BE (prowadzenie pojazdów ciężarowych wraz z przyczepami o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej masy własnej pojazdu). Postanowieniem z 28 kwietnia 2003 r. (nr WKM-5530/7468/2002) Prezydent Miasta Tychy odmówił uzupełnienia swojej decyzji, stwierdzając w jego uzasadnieniu, że wydana decyzja rozstrzyga o całości żądania strony w zakresie wymiany prawa jazdy, zgodnie z posiadanymi przez Skarżącą uprawnieniami. W wyniku odwołania skarżącej, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach (SKO), decyzją z 18 listopada 2003 r. (nr SKO-K-128/03), utrzymało przedmiotową decyzję z 23 września 2002 r. w mocy. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia SKO podniosło, że dokonana wymiana prawa jazdy była prawidłowa, zgodna z obowiązującymi zasadami, a uprawnienia przyznane skarżącej odpowiadają stanowi dotychczasowemu w tym zakresie. SKO wyjaśniło także, iż wzór blankietu prawa jazdy, ustalony rozporządzeniem, na poziomie graficznym jedynie skrótowo opisuje zakres uprawnień odpowiadających poszczególnym ich kategoriom. Wniesiona przez Skarżącą skarga na opisaną wyżej decyzję SKO została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 14 grudnia 2005 r. (sygn. akt 4 II SA/Ka 3169/03). W uzasadnieniu orzeczenia Sąd ten stwierdził, że zaskarżona decyzja nie uchybia przepisom prawa materialnego, a zakres uprawnień przyznanych skarżącej został właściwie ujawniony w wydanym jej nowym dokumencie. Sąd administracyjny przyznał wprawdzie, że ilustracja graficzna uprawnień przewidziana w załączniku do rozporządzenia nie jest doskonała, może budzić wątpliwości co do jej precyzji, niemniej jednak nie daje to podstaw do kwestionowania konstytucyjności lub legalności przepisu normującego tę kwestię. Skargę kasacyjną skarżącej od tego wyroku oddalił Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 25 lipca 2007 r. (sygn. akt I OSK 559/06). Sąd ten orzekł, że skarga nie miała usprawiedliwionych podstaw. Zarzuty skarżącej były bowiem ogólnikowe, bez sprecyzowania, które przepisy rozporządzenia zostały wadliwie zastosowane przez sąd I instancji, co uniemożliwiło rozpoznanie skargi kasacyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, korzystanie ze skargi konstytucyjnej, jako środka ochrony konstytucyjnych praw i wolności dopuszczalne jest wyłącznie na zasadach określonych przez ustawodawcę. W ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., dalej: ustawa o TK) na podmiot występujący ze skargą konstytucyjną nałożony został szereg obowiązków, wśród których poczesne miejsce zajmuje wymóg wskazania przez skarżącego, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). W orzeczeniach dotyczących skarg konstytucyjnych Trybunał wielokrotnie podkreślał, że prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku polega nie tylko na przytoczeniu treści przepisów Konstytucji, wyrażających konkretne prawa lub wolności skarżącego, jak i sformułowaniu zarzutu niezgodności z nimi unormowań wskazanych jako przedmiot skargi, ale także na przedstawieniu szczegółowej argumentacji, potwierdzającej takie zarzuty. To obowiązkiem skarżącego jest bowiem uprawdopodobnić tezę o niezgodności zachodzącej między regulacjami prawnymi stanowiącymi przedmiot i podstawę wnoszonej skargi konstytucyjnej.
Trzeba ponadto podkreślić, że skarga konstytucyjna jest środkiem inicjowania konkretnej kontroli konstytucyjności przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego. Oznacza to, że korzystanie z niej dopuszczalne jest dopiero wówczas, gdy unormowania będące przedmiotem skargi znalazły zastosowanie w indywidualnej sprawie skarżącego w taki sposób, że stanowić będą podstawę prawną ostatecznego orzeczenia (sądu lub organu administracji publicznej) naruszającego przysługujące mu konstytucyjne prawa lub wolności.
Przedmiotem niniejszej skargi konstytucyjnej Skarżąca uczyniła treść załącznika nr 1 do rozporządzenia, przedstawiającego wzór krajowego prawa jazdy. W szczególności zarzuty skargi skierowane zostały przeciwko graficznym symbolom zamieszczonym w rubryce dziewiątej wzoru, zatytułowanej „Kategorie”. Symbole te (rysunki), wraz z oznaczeniami literowymi i cyframi, obrazować mają zakres uprawnień do prowadzenia pojazdów osoby, której wydano prawo jazdy. Skarżąca kwestionuje w związku z tym precyzję i jednoznaczność przewidzianych w załączniku symboli graficznych, przede wszystkim tych, które obrazować mają uprawnienia z kategorii B – zwłaszcza w ich zestawieniu z uprawnieniami z kategorii BE. Zdaniem skarżącej, symbol graficzny obrazujący kategorię B nie wyraża należycie okoliczności posiadania przez nią nie tylko uprawnienia do kierowania pojazdem samochodowym o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony (z wyjątkiem autobusu lub motocykla), ale także do kierowania takim pojazdem z przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej masy własnej pojazdu ciągnącego, o ile łączna dopuszczalna masa całkowita zespołu tych pojazdów nie przekracza 3,5 tony. Skarżąca wskazuje w związku z tym, że przy wydawaniu jej nowego prawa jazdy doszło do zawężenia posiadanych przez nią uprawnień. Podkreśla jednocześnie, że wadliwość graficznych symboli zamieszczonych w rubrykach dotyczących kategorii B i BE wywołuje szereg kontrowersji poza granicami kraju, zwłaszcza wobec organów porządkowych i policji. W konkluzji swojej skargi Skarżąca formułuje zarzut naruszenia konstytucyjnych praw wynikających z art. 2, art. 51 ust. 4 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji.
Ocenę prawidłowości wniesionej skargi konstytucyjnej, a także zasadności sformułowanych w niej zarzutów, poprzedzić należy pełnym przedstawieniem unormowań, które znalazły zastosowanie w sprawie skarżącej. Już w tym miejscu trzeba bowiem zauważyć, że przedmiotem swojej skargi czyni ona tylko jeden z elementów regulacji prawnej dotyczącej uprawnień do kierowania pojazdami, tzn. graficzne symbole tych uprawnień zamieszczone na blankiecie krajowego prawa jazdy. Tymczasem stwierdzić należy, że rzeczywisty zakres uprawnień, obrazowanych oznaczeniami zamieszczanymi na tym blankiecie, odczytywany być winien w ścisłym związku z treścią przepisów, które oznaczeniami tymi są symbolizowane. Pełnej informacji o zakresie tych uprawnień nie dają bowiem ani symbole graficzne, ujmowane w sposób „samoistny”, ani też oznaczenia literowe, znajdujące się w rubryce dziewiątej krajowego prawa jazdy, jeżeli nie nastąpi odniesienie ich znaczenia do treści przepisów, które to wyjaśniają. Te zaś zamieszczone są w akcie prawnym upoważniającym do wydania rozporządzenia, tj. w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602, ze zm.). To z treści przepisów tej ustawy wynika w pierwszej kolejności rodzaj i zakres uprawnień obrazowanych na blankiecie prawa jazdy zarówno oznaczeniami literowo-cyfrowymi, jak i rysunkami graficznymi. Organ administracji właściwy do wydania (wymiany) prawa jazdy, określając zakres uprawnień wnioskodawcy, nigdy nie kieruje się zatem wyłącznie treścią załącznika do rozporządzenia. Zakres ten determinowany jest bowiem przepisami ustawy upoważniającej. To ona nadaje rzeczywistą treść normatywną oznaczeniom literowo-cyfrowym, jak i – towarzyszącym im – symbolom graficznym. W takim też kontekście normatywnym rozważyć należy zasadność zarzutu skarżącej odnośnie do naruszenia przysługujących jej praw i wolności. Trzeba także w związku z tym ponownie podkreślić, że przedmiotem skargi uczyniła ona wyłącznie „graficzny” element powyższej regulacji, pomijając przepisy ustawowe dotyczące omawianej materii. Ocena zarzutów dokonywana przez Trybunał siłą rzeczy musi więc ograniczyć się do problemu załącznika do rozporządzenia. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK, Trybunał orzekając jest bowiem związany granicami wnoszonej skargi konstytucyjnej.
Już w tym miejscu stwierdzić trzeba, że wskazywany przez Skarżącą art. 87 ust. 1 Konstytucji nie jest przepisem właściwym dla konstruowania podstawy wniesionej skargi konstytucyjnej. Z unormowania zawierającego (skądinąd niepełne) wyliczenie rodzajów źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Rzeczpospolitej Polskiej nie wynikają bowiem jakiekolwiek konkretne prawa podmiotowe skarżącej, mogące spełniać rolę adekwatnego wzorca kontroli kwestionowanego załącznika.
W odniesieniu do art. 2 Konstytucji i wywodzonych przez Skarżącą z tego unormowania wymogów przyzwoitej legislacji stwierdzić należy, iż Trybunał wielokrotnie wskazywał na ograniczoną dopuszczalność traktowania tych wymogów za samodzielną podstawę wnoszonych skarg konstytucyjnych. Jest to bowiem możliwe dopiero w momencie doprecyzowania przez Skarżącą, w zakresie jakiego, wyrażonego w przepisach Konstytucji, prawa lub wolności zasady te doznały niedozwolonego uszczerbku lub ograniczenia. W tym kontekście Skarżąca wskazuje na art. 51 ust. 4 Konstytucji i statuowane w nim prawo każdego do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych lub niepełnych.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego takiej treści zarzut niekonstytucyjności musi być uznany za oczywiście bezzasadny. Obrazowane i symbolizowane na blankiecie prawa jazdy informacje dotyczące zakresu posiadanych przez Skarżącą uprawnień w żadnym razie nie mogą być uznane za nieprawdziwe lub niepełne. Jeszcze raz podkreślić należy, iż normatywna kwalifikacja tych uprawnień nie może być przeprowadzana w świetle oderwanych od postanowień prawa o ruchu drogowym regulacji dotyczących wyłącznie wzoru blankietu, na którym umieszcza się stosowne litery, cyfry i symbole graficzne. O rodzaju i zakresie uprawnień nie informuje bowiem odwołanie się do – samodzielnie traktowanego – oznaczenia literowo-cyfrowego, a tym bardziej do wyabstrahowanych od postanowień ustawowych symboli graficznych. Należy także zauważyć, że nawet postulowana przez Skarżącą derogacja postanowień kwestionowanego załącznika do rozporządzenia nie powoduje żadnej zmiany w zakresie przysługujących jej uprawnień. W tym też kontekście nie sposób przyjąć, aby organy administracji publicznej, odmawiając sprostowania decyzji w przedmiocie wymiany prawa jazdy, naruszyły prawo skarżącej określone w art. 51 ust. 4 Konstytucji.
Wskazanych wyżej wymogów skargi konstytucyjnej nie spełnia także argument skarżącej dotyczący narażenia jej na negatywne konsekwencje ze strony organów innych państw, wywołane niejednoznacznością symboli zamieszczonych na blankiecie krajowego prawa jazdy. W tym zakresie stwierdzić należy, że skarga konstytucyjna nie odwołuje się do żadnego orzeczenia, które – spełniając przesłanki określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji – wskazywałoby na tego rodzaju sposób naruszenia przysługujących jej konstytucyjnych praw i wolności.

Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, orzeka się jak w sentencji.