Pełny tekst orzeczenia

364/5/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 28 lipca 2009 r.
Sygn. akt Ts 146/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej LOTOS Czechowice S.A. w sprawie zgodności:
1) art. 215 § 1 i 2, art. 216, art. 220 § 3, art. 230 § 1 i 2, art. 231 oraz art. 233 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.);
2) § 1 i § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193, ze zm.) z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1, 2 i 3, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 i art. 184 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 27 czerwca 2007 r. zakwestionowano zgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej przepisów zamieszczonych w dwóch aktach normatywnych. Art. 215 § 1 i 2, art. 216, art. 220 § 3, art. 230 § 1 i 2, art. 231 oraz art. 233 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) oraz § 1 i § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193, ze zm.; dalej: rozporządzenie) skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1, 2 i 3, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 i art. 184 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 27 listopada 2006 r. oddalona została skarga (poprzednika prawnego) skarżącej na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 3 grudnia 2003 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług. Skarżąca wniosła od tego orzeczenia skargę kasacyjną, sporządzoną przez pełnomocnika będącego radcą prawnym. Postanowieniem z 27 listopada 2006 r. (sygn. akt I SA/Gl 67/06) Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skarga kasacyjna została odrzucona. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że zgodnie z art. 220 § 3 p.p.s.a. skarga kasacyjna, od której mimo wezwania nie został uiszczony należny wpis, podlega odrzuceniu przez sąd. W przedmiotowej zaś sprawie, pomimo wezwania zawartego w zarządzeniu z 29 września 2006 r., w wyznaczonym terminie pełnomocnik skarżącej wymaganego wpisu nie uiścił. Wysokość wpisu ustalona została w oparciu o § 3 w zw. z § 1 pkt 4 rozporządzenia. Zażalenie skarżącej na powyższe postanowienie zostało następnie oddalone postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 marca 2007 r. (sygn. akt I FZ 64/07). Sąd podkreślił, że argumentacja skarżącej, zmierzająca do wykazania, że uiszczanie wpisu było zbędne, nie zasługiwała na uwzględnienie. Zauważył także, że kwestionowanie zarządzenia wzywającego do uiszczenia wpisu winno nastąpić w drodze przysługującego skarżącej zażalenia, nie zaś na etapie postępowania wywołanego skargą kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny jednoznacznie stwierdził też, że brak było podstaw prawnych do dokonania przez sąd I instancji zaliczenia wpisu od skargi, nadpłaconego w innej sprawie toczącej się przed tym sądem.
Uzasadniając zarzut niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów p.p.s.a., skarżąca szczegółowo omawia unormowania konstytucyjne dotyczące miejsca oraz funkcji sądów administracyjnych w strukturze organów wymiaru sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej. Wyjaśnia, że znany jest jej pogląd Trybunału Konstytucyjnego co do konstytucyjnej dopuszczalności wprowadzenia odpłatności postępowania sądowego. Zauważa jednak, że zbyt wysokie koszty prowadzą do nadmiernego fiskalizmu, stanowiąc zagrożenie dla realizacji prawa do sądu. Jej zdaniem, wpisy stosunkowe wielokrotnie przekraczają rzeczywiste koszty postępowania w sprawach podatkowych, ponadto wysokość wpisu może w identycznych merytorycznie sprawach różnić się bez jakiegokolwiek uzasadnienia. Skarżąca kwestionuje także zasadę, w myśl której rozpoznanie tej samej sprawy przez sąd administracyjny I instancji uzależnione jest od uiszczenia wpisu w wysokości dwukrotnie przewyższającej wpis należny od skargi kasacyjnej. Podkreśla, że zasady ustalania wpisów prowadzą do sytuacji, w której ostateczna jego wysokość rażąco odbiega od „wyceny” faktycznie dokonanych przez sąd czynności. Na poparcie swojego stanowiska przedstawia też hipotetyczne obliczenie kosztów kontroli legalności jednej decyzji administracyjnej przez dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne, które teoretycznie mogą wynieść nawet 150 tys. zł.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego wydane zostało przez sąd lub organ administracji publicznej ostateczne orzeczenie, naruszające konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego. Korzystanie ze skargi konstytucyjnej jako środka ochrony konstytucyjnych praw i wolności jest dopuszczalne na zasadach określonych w ustawie. Zasady te precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), która w art. 47 ust. 1 pkt 2 nakłada na skarżącego obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone przez przepis zakwestionowany w skardze konstytucyjnej. Nie ulega wątpliwości, że prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku nie może się ograniczać do wymienienia przepisów Konstytucji, z których skarżący wywodzi przysługujące mu prawa lub wolności, ale towarzyszyć temu musi przedstawienie argumentów świadczących o merytorycznej niezgodności zachodzącej między zaskarżonymi przepisami a unormowaniami stanowiącymi podstawę wniesionej skargi konstytucyjnej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego analizowana skarga konstytucyjna opisanych wyżej wymogów nie spełnia.
W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że w przeważającej części przedmiotem skargi konstytucyjnej skarżąca uczyniła przepisy p.p.s.a., które nie wykazują wspomnianej na wstępie zależności, polegającej na wydaniu na ich podstawie ostatecznego orzeczenia, prowadzącego do naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej, wskazanych jako podstawa wniesionej skargi konstytucyjnej. Taki wniosek nasuwa bowiem analiza treści art. 215, art. 216, art. 230, art. 231 oraz art. 233 p.p.s.a. Należy zauważyć, że skarżąca bynajmniej nie kwestionuje zgodności z Konstytucją samej zasady odpłatności postępowania sądowego. Wymienione wyżej przepisy p.p.s.a. normują zaś poszczególne elementy tej zasady, tzn. obowiązek podania w piśmie wszczynającym postępowania sądowe w danej instancji wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 215 p.p.s.a.), sposób ustalania tej wartości (art. 216 p.p.s.a.), rodzaje opłat pobieranych od pism wszczynających postępowanie przed sądem administracyjnym (art. 230 oraz art. 231 p.p.s.a.). Zależności wynikającej z art. 79 ust. 1 Konstytucji nie spełnia także art. 233 p.p.s.a., będący przepisem kompetencyjnym, adresowanym do Rady Ministrów i upoważniającym jedynie do wydania rozporządzenia w przedmiocie wysokości i szczegółowych zasad pobierania wpisu.
W odniesieniu do pozostałych zakwestionowanych przepisów, tj. art. 220 § 3 p.p.s.a. oraz § 1 i § 3 rozporządzenia, należy stwierdzić, że skarga konstytucyjna nie realizuje wymogu wskazania sposobu naruszenia przez te unormowania konstytucyjnych praw i wolności skarżącej (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Sformułowaniu zarzutu naruszenia praw wynikających z art. 2, art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1-3, art. 77 ust. 2, art. 78, art. 176 ust. 1 oraz art. 184 Konstytucji nie towarzyszy argumentacja potwierdzająca tezę o niedopuszczalnej ingerencji w sferę praw i wolności skarżącej. Przede wszystkim należy bowiem stwierdzić, że istota zarzutu skarżącej związana jest z prawną niedopuszczalnością zaliczenia przez sąd administracyjny nadpłaconej w innej sprawie kwoty wpisu na poczet wpisu od skargi kasacyjnej wniesionej w sprawie, w związku z którą skierowano skargę konstytucyjną. Jak to wynika jednoznacznie z treści wydanych w sprawie orzeczeń sądowych, przekonanie skarżącej o możliwości dokonania tego rodzaju zaliczenia legło też u podstaw nieopłacenia wniesionej skargi kasacyjnej, pomimo wezwania zawartego w zarządzeniu z 29 września 2006 r. Trzeba także podkreślić, że właśnie z prawną niemożnością tego rodzaju zaliczenia nadpłaconej kwoty ściśle wiąże się wykazywana przez skarżącą nieproporcjonalność skutku procesowego określonego w art. 220 § 3 p.p.s.a., polegająca na zbyt dolegliwej sankcji za nieopłacenie skargi kasacyjnej. Należy w związku z tym zauważyć, że tak uzasadniony zarzut nie mieści się w zakresie kontrolnych kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Istota problemu niemożności dokonywania przez sądy administracyjne zaliczeń nadpłaconych w innych sprawach kwot wpisu nie tkwi bowiem w wadliwości zaskarżonych przepisów p.p.s.a., ale w braku podstawy prawnej do przeprowadzania tego rodzaju zabiegów. Podkreślił tę okoliczność także Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu postanowienia wydanego w sprawie skarżącej, wskazując jednocześnie na wadliwość takiego zaliczenia dokonanego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w jednej ze spraw skarżącej. Trybunał Konstytucyjny nie jest władny oceniać zgodności z Konstytucją stanu braku regulacji prawnej, którego efektem jest właśnie wyłączenie postulowanej przez skarżącą możliwości zaliczenia.
Skarga konstytucyjna nie dostarcza natomiast innych argumentów, potwierdzających, że zastosowane w sprawie skarżącej przepisy doprowadziły do naruszenia praw wskazywanych jako podstawa skargi konstytucyjnej, w szczególności prawa do sądu, czy też prawa własności i innych praw majątkowych. Trzeba zauważyć, że sformułowaną przez skarżącą tezę o nadmiernym fiskalizmie ustawodawcy trudno skonfrontować z okolicznościami sprawy, w której kwestionowane przepisy zastosowane zostały wobec skarżącej. Przede wszystkim nieadekwatny w niniejszej sprawie jest argument wskazujący na pozbawienie skarżącej dostępu do sądu (zamknięcie drogi sądowej) w sytuacji, w której jej skarga na decyzję administracyjną została merytorycznie rozpatrzona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny. Przepisy określające wysokość wpisu należnego od skargi nie wpłynęły w tym zakresie na możliwość skorzystania z tego prawa. Z tego samego względu nie może być uznany za prawidłowy argument odwołujący się do hipotetycznej jedynie sytuacji ustalenia wysokości wpisu w maksymalnej (przewidzianej w przepisach rozporządzenia) wysokości. Ustalenie takie w sprawie skarżącej bynajmniej nie nastąpiło, zaś odrzucenie skargi kasacyjnej z powodu jej nieopłacenia nie zostało spowodowane niemożnością uiszczenia przez skarżącą wpisu w wysokości określonej w zarządzeniu, ale – co należy jeszcze raz powtórzyć i podkreślić – oczekiwaniem zaliczenia przez sąd na poczet wpisu kwoty nadpłaconej w innej sprawie. Zdaniem Trybunału, z tych samych względów skarżąca nie wykazała także, w jaki sposób ustalenie na podstawie kwestionowanych przepisów wysokości wpisu w sprawie, w związku z którą skarga konstytucyjna została wniesiona, godziło w jej prawo własności lub inne prawa majątkowe. Trudno uznać zaś, że do naruszenia takiego dochodzi zawsze w sytuacji nałożenia obowiązku uiszczenia wpisu, w jakiejkolwiek wysokości, a więc także i takiej, jaka ustalona została w sprawie skarżącej.

Konkludując, należy więc stwierdzić, że w skardze nie wskazano w stopniu wystarczającym sposobu, w jaki zakwestionowane przepisy p.p.s.a. i rozporządzenia doprowadziły – wskutek ich zastosowania – do naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącej, a tym samym nie wypełniono obowiązku przewidzianego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.