Pełny tekst orzeczenia

261/4/B/2009




POSTANOWIENIE

z dnia 19 czerwca 2009 r.
Sygn. akt Ts 269/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej PPUH MARONEX Spółka jawna, w sprawie zgodności:
§ 2 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193, ze zm.) z art. 2, art. 45 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 16 listopada 2007 r. pełnomocnik skarżącej zarzucił § 2 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193, ze zm.) niezgodność z art. 231 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; zw. dalej „p.p.s.a”), a tym samym sprzeczność z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Postanowieniem z 27 lipca 2006 r. (nr PP.2-449/14/06) Dyrektor Izby Skarbowej wznowił z urzędu postępowanie w sprawie rozliczenia od podatku od towarów i usług za miesiąc marzec 2005 r. Decyzją z 30 sierpnia 2006 r. (nr PP.2-449/14/06) Dyrektor Izby Skarbowej w Lublinie uchylił w całości swoją decyzję określił na nowo nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym oraz ustalił dodatkowe zobowiązanie podatkowe. Po rozpatrzeniu odwołania złożonego od powyższej decyzji Dyrektor Izby Skarbowej w Lublinie decyzją z 15 listopada 2006 r. (nr PP.2-4407/198/06) utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Wniesiona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skarga została odrzucona postanowieniem z 12 lutego 2007 r. (sygn. akt I SA/Lu 53/07) ze względu na nieopłacenie wniesionej skargi. Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z 9 sierpnia 2007 r. (sygn. akt I FSK 578/07) oddalił wniesioną skargę kasacyjną.
W ocenie skarżącej zaskarżona regulacja – przez stworzenie stanu, w którym dwie regulacje prawne normujące ten sam przedmiot są sprzeczne – narusza zasadę przyzwoitej legislacji, określoności przepisów oraz zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 konstytucji), a także prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, bezstronny i niezawisły sąd (o którym mowa w art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji). Artykuł 231 p.p.s.a. stanowi, że wpis stosunkowy pobiera się w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne; zaś w innych sprawach pobierany jest wpis stały; § 2 ust. 5 zaskarżonego rozporządzenia – wydany na podstawie art. 233 p.p.s.a. – stanowi natomiast, iż wpis stały w wysokości 200 zł pobierany jest w sprawach skarg dotyczących zakresu postanowienia lub decyzji wydanych w trybie wznowienia postępowania administracyjnego, stwierdzenia nieważności, uchylenia lub zmiany albo wygaśnięcia aktu, bez względu na przedmiot sprawy. Zdaniem skarżącej regulacja ta jest wyraźnie sprzecza z art. 231 p.p.s.a. albowiem nakłada obowiązek uiszczenia wpisu stałego także w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne.
W dalszej części uzasadnienia skargi skarżąca wywodzi, iż jeżeli przedmiotem rozpoznania w konkretnej sprawie były należności pieniężne, to we wszczętym postępowaniu wznowieniowym, w którym rozpoznaje się sprawę co do jej istoty, przedmiotem rozpoznania będą także należności pieniężne. Dodatkowo wskazuje na specyfikę swojej sprawy, która dotyczy postępowania w sprawie rozliczenia podatku do towarów i usług za określony miesiąc; w konsekwencji wznowienia postępowania uchylono pierwotnie wydaną w sprawie decyzję i na nowo określono zobowiązanie podatkowe. W ocenie skarżącej nie powinno budzić żadnych wątpliwości, iż sprawa sądowo - administracyjna ze skargi na decyzję określającą zobowiązanie podatkowe jest typową sprawą, w której przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne w rozumieniu art. 231 p.p.s.a.
Skarżąca dokładnie uzasadnia – powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – istnienie naruszenia art. 2 Konstytucji i wynikającej z niego zasady przyzwoitej legislacji oraz zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa w sytuacji, w której w systemie prawa obowiązują niejasne, wieloznaczne przepisy, nie pozwalające obywatelowi na przewidzenie konsekwencji prawnych jego zachowań. Zdaniem skarżącej, § 2 ust. 5 pozostaje w oczywistej sprzeczności z art. 231 p.p.s.a., w konsekwencji czego powstaje stan, w którym strona nie jest w stanie ustalić wysokości należnego wpisu, co może prowadzić do zamknięcia drogi do sądu. Tym bardziej, że jeżeli – tak jak to miało miejsce w sprawie skarżącej – pełnomocnik przyjmie, iż należy uiścić wpis stosunkowy, a sąd uzna , że należy się wpis stały, pismo będzie podlegać odrzuceniu bez wzywania do uiszczenia wpisu a strona zostanie pozbawiona prawa do rozpoznania sprawcy co do istoty.
Zdaniem skarżącej fakt istnienia trudności proceduralnych (ustalenie właściwej wysokości wpisu) spowodował, że jej sprawa nie została rozpatrzona przez właściwy sąd co do istoty. Istniejąca – zdaniem skarżącej – sprzeczność pomiędzy art. 231 p.p.s.a, a § ust. 5 zaskarżonego rozporządzenia skutkowała zatem naruszeniem jednego z jej praw podmiotowych – prawa do sądu. Fakt ten uzasadnia także w jej ocenie przyjęcie, iż doszło do zamknięcia drogi sądowej.
W dniu 2 maja 2008 r. Biuro Trybunału Konstytucyjnego zwróciło się –na mocy art. 22 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – do Prezesa NSA o udzielenie informacji, co do przyjmowanej w orzecznictwie sądów administracyjnych wykładni art. 231 p.p.s.a. oraz § 2 ust. 5 zaskarżonego rozporządzenia.
Z informacji nadesłanych w odpowiedzi na to pismo wynika jednoznacznie, że w orzecznictwie sądowym jednolicie interpretowano § 2 ust. 5 rozporządzenia. Podkreślono, że w tym przepisie zostało wyraźnie zaznaczone, że w sprawach skarg dotyczących m.in. postanowienia lub decyzji wydanych w trybie wznowienia postępowania administracyjnego, bez względu na przedmiot sprawy należny jest wpis stały w wysokości 200 zł.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem służącym ochronie konstytucyjnych praw o charakterze podmiotowym, do których naruszenia doszło na skutek wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność się kwestionuje. Analiza przesłanek skargi konstytucyjnej zawartych zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i w ustawie o TK wskazuje, iż przyjęta w prawie polskim konstrukcja skargi konstytucyjnej wymaga dla merytorycznego rozpatrzenia tego środka zaistnienia naruszenia przysługującego skarżącemu konstytucyjnego prawa o charakterze podmiotowym lub konstytucyjnej wolności. Oznacza to, iż dochodząc w trybie skargi konstytucyjnej kontroli konstytucyjności przepisu, należy to czynić w pierwszej kolejności pod kątem jego zgodności z przepisami Konstytucji stanowiącymi źródło praw podmiotowych. Kwestia zgodności przepisu z zasadami przedmiotowymi, czy też zachowanie przy jego uchwalaniu przewidzianego w Konstytucji trybu, o tyle nie może stanowić podstawy kontroli w trybie skargi konstytucyjnej, o ile poprzez naruszenie tych przepisów Konstytucji nie doznają uszczerbku przysługujące skarżącemu wolności konstytucyjne lub konstytucyjne prawa o charakterze podmiotowym.
W skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania skarżąca uprawnienie do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje w naruszeniu wynikających z art. 2 Konstytucji zasad: przyzwoitej legislacji, określoności przepisów, zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, do którego doszło poprzez uchwalanie przepisu sprzecznego z art. 231 p.p.s.a. Ta sprzeczność – w ocenie skarżącej – doprowadziła w jej przypadku do zamknięcia przysługującej jej drogi do sądu (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji).
Badając dopuszczalność powoływania się na art. 2 Konstytucji, jako źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny wskazuje w pierwszej kolejności na konieczność precyzyjnego określenia wolności lub prawa podmiotowego, którego naruszenie uzasadnić ma legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej, podkreślając przy tym, że chodzi tu tylko o prawa lub wolności przyjmujące normatywną postać praw podmiotowych. Oznacza to, że ich adresatem jest obywatel (lub inny podmiot prawa), kształtują one jego sytuację prawną, ma on możność wyboru zachowania się, tj. spełnienia lub niespełnienia normy prawnej. Nie stanowi podstawy do wniesienia skargi powołanie się przez skarżącego na naruszenie wynikających z art. 2 Konstytucji norm prawnych, które ze względu na charakter zasad przedmiotowych, adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki normowane być powinny poszczególne dziedziny życia publicznego. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżący wskaże równocześnie wolność lub prawo podmiotowe mające swoje źródło w przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także postanowienia z: 19 grudnia 2001 r., SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).
W sprawie w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną skarżąca wskazuje, iż naruszenie zasad prawidłowej legislacji skutkowało ograniczeniem przysługującego jej prawa do sądu, a precyzyjniej – zamknięciem drogi sądowej.
Badanie, czy konstytucyjne prawo podmiotowe, którego ochrony skarżąca chciałaby dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej, doznało uszczerbku na skutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie zaskarżonej regulacji, w pierwszej kolejności rozpocząć należy od stwierdzenia, iż dla rozpatrywanej sprawy irrelewantne z punktu widzenia spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej jest ustalenie, czy § 2 ust. 5 zaskarżonego rozporządzenia wykracza poza ramy delegacji ustawowej zawartej w art. 233 p.p.s.a. Nawet bowiem przyjęcie, iż wskazany powyżej przepis ustawy nie dawał podstaw do ustalenia w zaskarżonym rozporządzeniu odmiennych zasad obliczania wpisu od tych ustalonych w przepisach ustawy p.p.s.a., jakkolwiek uzasadnia przyjęcie niekonstucyjności zaskarżonego rozporządzenia (naruszenie art. 92 Konstytucji), jednakże nie stwarza jeszcze uszczerbku w konstytucyjnym prawie podmiotowym wynikającym z art. 45 ust. 1 oraz z art. 77 ust. 2 Konstytucji.
W ocenie skarżącej do naruszenia prawa do sądu doszło przez odrzucenie wniesionego środka odwoławczego ze względu na jego niewłaściwe opłacenie (wpis stosunkowy zamiast wpis stały). Dla przyjęcia, iż tak rozumiane naruszenie uzasadnia kontrolę konstytucyjności zaskarżonego przepisu w trybie skargi konstytucyjnej, należałoby jeszcze wykazać, iż to w treści zaskarżonej regulacji leży źródło naruszenia tego prawa, a nie w błędnej jego wykładni dokonanej czy przez orzekające w sprawie sądy, czy przez pełnomocnika skarżącej wnoszącego odrzucony później środek odwoławczy. Akceptując zasadniczo tezę skarżącej, iż obowiązywanie dwóch sprzecznych regulacji może stanowić źródło takiego naruszenia, podkreślić należy, iż jest to możliwe tylko w takiej sytuacji, w której tej sprzeczności nie można usunąć za pomocą reguł wykładni i reguł kolizyjnych powszechnie uznawanych i stosowanych w praktyce egzegezy przepisów prawnych. Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego – co potwierdza także praktyka orzecznicza sądów administracyjnych – iż w kategorii spraw, do których przynależy sprawa, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, zasady opłacania skarg reguluje wyłącznie zaskarżony przepis rozporządzenia, jako przepis wydany na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 233 p.p.s.a. i w celu wykonania ustawy. Analiza treści tego przepisu – szczególnie użyty w nim zwrot „bez względu na przedmiot sprawy” – pozwalają przyjąć, iż nie ma w nim żadnych sprzeczności, uniemożliwiających dokonanie jego jednoznacznej wykładni i zastosowanie się do zawartej w nim reguły postępowania. Podkreślić należy raz jeszcze, iż tylko niemożność wyinterpretowania jednoznacznie brzmiącej normy postępowania określającej, jakie działania należy podjąć, aby uzyskać dostęp do sądu, uzasadniałaby przyjęcie, iż w efekcie naruszenie zasad przedmiotowych wynikających z art. 2 Konstytucji doznało uszczerbku prawo do sądu (art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji).
Konkludując stwierdzić należy, iż skarżąca nie uprawdopodobniła, że w sprawie, w której wniesiono skargę konstytucyjną, doszło do naruszenia prawa do sądu.

Mając powyższe na względzie, należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.