Pełny tekst orzeczenia

184/3/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 18 maja 2010 r.
Sygn. akt Ts 272/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Telmaxnet S.A. w sprawie zgodności:
art. 181 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.) z art. 2, art. 42 ust. 3 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

Skarżąca wniosła o stwierdzenie niezgodności art. 181 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.; dalej: Ordynacja podatkowa) w brzmieniu wprowadzonym przez art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz ustawy – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 66, poz. 470), obowiązującym od dnia 6 maja 2006 r., z art. 2, art. 42 ust. 3 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie: (1) w jakim pozwala organom podatkowym – wbrew konstytucyjnej zasadzie domniemania niewinności – na dokonanie swobodnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania karnego niezakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu, a tym samym w zakresie, w jakim pozwala organom podatkowym rozstrzygać o faktach, które mają być przedmiotem rozpoznania przez Sąd w procesie karnym; (2) w jakim ogranicza prawo strony do czynnego udziału w postępowaniu podatkowym, w tym przy przeprowadzaniu dowodów, a w szczególności w zakresie, w jakim pozwala organom podatkowym na uznanie za niecelowe ponownego przesłuchania świadków – przesłuchanych w toku postępowania przygotowawczego niezakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu – w postępowaniu podatkowym przy udziale skarżącej spółki; (3) w jakim ogranicza prawo strony do sądowoadministracyjnej kontroli decyzji wydanej przez organ podatkowy, a to wobec uznania przez sądy, że organ podatkowy działał w granicach i na podstawie prawa i nie naruszył obowiązujących przepisów postępowania podatkowego.
W ocenie skarżącej przez włączenie materiałów z postępowania karnego do postępowania podatkowego organ prowadzący to ostatnie postępowanie przesądza automatycznie o winie uczestnika postępowania podatkowego. Tymczasem celem postępowania podatkowego nie jest przesądzanie o winie. Ponadto, opieranie się na materiałach z postępowania karnego narusza zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu, o której mowa w art. 123 § 1 i art. 192 ordynacji podatkowej. Skarżąca podkreśla, że materiał z postępowania karnego nie może być bezkrytycznie włączany do postępowania podatkowego. W tym kontekście skarżąca zarzuca też naruszenie prawa do sądu. Naruszenie to polega na braku sądowej kontroli legalności decyzji w zakresie włączania materiałów z postępowania karnego do postępowania podatkowego.
Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 marca 2008 r. (sygn. akt II FSK 1869/07), doręczonym wraz z uzasadnieniem pełnomocnikowi skarżącej spółki 4 czerwca 2008 r., Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Telmaxnet S.A. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 11 lipca 2007 r. (sygn. akt I SA/Po 152/07), oddalającego skargę Telmaxnet S.A. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 23 listopada 2006 r. (nr BD-P/4218-34/06) w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 2000 r. Decyzja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 23 listopada 2006 r., z którą skarżąca spółka Telmaxnet S.A. wiąże naruszenie jej konstytucyjnych praw, ma charakter ostateczny.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zarzut naruszenia art. 42 ust. 3 Konstytucji jest oczywiście bezzasadny. Włączenie do postępowania podatkowego materiałów zgromadzonych w postępowaniu karnym nie rozstrzyga o winie skarżącej w rozumieniu cytowanego przepisu. Czynność ta nie ma znaczenia dla postępowania karnego, natomiast w postępowaniu podatkowym w ogóle nie zapada orzeczenie o winie w rozumieniu art. 42 ust. 3 Konstytucji.
Skarżąca nie uprawdopodobniła też zarzutu naruszenia jej praw wynikających z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu do art. 2 Konstytucji podstawowy zarzut polega na naruszeniu zasady bezpośredniości postępowania podatkowego. Należy jednak stwierdzić, że Konstytucja, w tym jej art. 2, nie określa wprost zasad, na podstawie których ma toczyć się postępowanie podatkowe. Z Konstytucji nie wynika adresowany do ustawodawcy nakaz, w myśl którego postępowanie podatkowe w całości powinno być oparte na zasadzie bezpośredniości. Skarżąca przywołuje w tym kontekście art. 123 § 1 i art. 192 ordynacji podatkowej, jednak przepisy te nie mogą stanowić wzorca kontroli dla zaskarżonego art. 181, gdyż mają taką samą rangę w systemie źródeł prawa. Ustawodawca w samej ordynacji podatkowej nie wprowadza w sposób absolutny zasady bezpośredniości. W konsekwencji Ordynacja nie opiera się wyłącznie na zasadzie bezpośredniości w postępowaniu dowodowym. Nie obowiązuje więc bezwzględny wymóg oparcia rozstrzygnięcia jedynie na dowodach przeprowadzonych przez organ rozstrzygający sprawę. Równocześnie jednak możliwość pośredniego przeprowadzania dowodów nie jest nieograniczona. Organ prowadzący postępowanie dowodowe nie jest zwolniony całkowicie z aktywności w zakresie samodzielnego zbierania dowodów i nie może ustalać stanu faktycznego, poprzestając całkowicie na dowodach zebranych przez inne organy i w innych postępowaniach. Zapoznanie strony z protokołem z przesłuchania świadka lub kontrolowanego, sporządzonym w innym postępowaniu, nie odbiera stronie możliwości zadawania pytań tym osobom, o ile strona wykaże, że pytania te mają znaczenie dla wyjaśnienia sprawy. W tym zakresie postępowanie organu podatkowego podlega ocenie sądu administracyjnego co do zgodności z prawem. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że włączenie materiałów sporządzonych w innym postępowaniu do dowodów gromadzonych w postępowaniu podatkowym jest zgodne z prawem, ale należy takie dowody przeprowadzić ponownie, jeżeli podatnik stwierdza i wykazuje sensowność takiego żądania i uzasadni konieczność zadania dodatkowych pytań związanych z okolicznościami jego sprawy (wyrok WSA w Łodzi z 11 października 2007 r., sygn. akt I SA/Łd 587/07, LEX nr 390825). Orzecznictwo sądowe wskazuje na granice zasady pośredniości w postępowaniu podatkowym: „żądanie powtórzenia w postępowaniu podatkowym dowodu z przesłuchania świadka, uprzednio przesłuchanego w postępowaniu karnym, dla zrealizowania zasady czynnego udziału strony w tym przesłuchaniu z art. 123 § 1 ordynacji podatkowej i zadośćuczynienia żądaniu strony przeprowadzenia dowodu z art. 188 ordynacji podatkowej jest uzasadnione tylko wówczas, gdy strona ta wskaże na konkretne istotne okoliczności faktyczne, niezbędne do wyjaśnienia lub sprzeczności w tych zeznaniach w porównaniu z dotychczasowym zebranym materiałem dowodowym” (wyrok NSA z 6 lutego 2007 r., sygn. akt II FSK 110/07, Lex 377583). W świetle powyższego zarzut skarżącej o naruszeniu jej prawa do sądu należy uznać za oczywiście bezzasadny. Poza zakresem niniejszej sprawy pozostaje natomiast odpowiedź na pytanie, czy w postępowaniu podatkowym toczącym się w sprawie skarżącej powyższe ograniczenia w posługiwaniu się zasadą pośredniości zostały zachowane. Ewentualne naruszenie praw skarżącej przez organy stosujące prawo nie może być bowiem przedmiotem skargi konstytucyjnej.
Reasumując, należy stwierdzić, że zarzut naruszenia art. 42 ust. 3 jest oczywiście bezzasadny ze względu na jego nieadekwatność do normatywnej treści zaskarżonego przepisu. Zarzut naruszenia art. 2 również nie może być podstawą niniejszej skargi konstytucyjnej, gdyż przepis ten nie określa, w jakim zakresie postępowanie podatkowe powinno opierać się na zasadzie bezpośredniości. Ani art. 2, ani żaden inny przepis Konstytucji nie wyklucza wprost wprowadzenia przez ustawodawcę wyjątków od tej zasady w postępowaniu podatkowym. Skarżąca nie wykazała, że wprowadzone w art. 181 ordynacji podatkowej wyjątki są nie do pogodzenia z postępowaniem prowadzonym przez organ w państwie prawnym. Z kolei zarzut naruszenia prawa do sądu jest oczywiście bezzasadny, gdyż wbrew twierdzeniom skarżącej art. 181 ordynacji podatkowej nie wyklucza sądowej oceny zgodności z prawem odstąpienia od zasady bezpośredniości. Wręcz przeciwnie, art. 181 interpretowany łącznie z cytowanymi wyżej przepisami Ordynacji podatkowej daje podstawę do ocen legalności działania organu podatkowego, a w szczególności ustalenia, czy zasadne w danej sprawie było nieuwzględnienie wniosku strony postępowania o ponowne przesłuchanie świadków, którzy złożyli już zeznania w postępowaniu karnym.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.