Pełny tekst orzeczenia

122/10/A/2011

POSTANOWIENIE
z dnia 13 grudnia 2011 r.
Sygn. akt K 4/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz – przewodniczący
Stanisław Biernat
Zbigniew Cieślak
Andrzej Rzepliński – sprawozdawca
Marek Zubik,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 grudnia 2011 r., wniosku grupy posłów o zbadanie zgodności:
art. 51 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, ze zm.) w zakresie obowiązku używania przez kierujących pojazdami świateł mijania podczas jazdy w warunkach normalnej przejrzystości powietrza z art. 118 ust. 1 i 2 w związku z art. 119 ust. 1-3 oraz art. 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

UZASADNIENIE

I

1. Grupa posłów na Sejm VI kadencji (dalej: wnioskodawca) 9 lutego 2011 r. złożyła wniosek o stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny, że art. 51 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, ze zm.; dalej: prawo o ruchu drogowym) w zakresie obowiązku używania przez kierujących pojazdami świateł mijania podczas jazdy w warunkach normalnej przejrzystości powietrza jest niezgodny z art. 118 ust. 1 i 2 w związku z art. 119 ust. 1-3 oraz art. 2 Konstytucji.

1.1. Zdaniem wnioskodawcy, art. 51 prawa o ruchu drogowym został uchwalony z naruszeniem procedury ustawodawczej, ponieważ „jest efektem niedopuszczalnej surogacji, czy nawet ukrycia inicjatywy ustawodawczej podjętej w nieodpowiedniej formie i w błędnym zakresie przedmiotowym”.

1.2. W ocenie wnioskodawcy, art. 51 prawa o ruchu drogowym Sejm uchwalił poza głównym nurtem pierwotnie przygotowywanej nowelizacji innych przepisów prawa o ruchu drogowym. Projekt zmian prawa o ruchu drogowym (zob. druk nr 1288, V kadencja Sejmu) dotyczył bowiem art. 76 oraz art. 80c ust. 2. Założeniem tych zmian było umożliwienie kontroli skarbowej dokonywania rejestracji samochodów wykorzystywanych przez wywiad skarbowy zgodnie z trybem przewidzianym dla rejestracji samochodów wykorzystywanych dla celów operacyjno-rozpoznawczych.

1.3. Wnioskodawca wskazuje, że poselski projekt ustawy został skierowany do pierwszego czytania na posiedzeniu Komisji Infrastruktury. Komisja Infrastruktury, po przeprowadzeniu pierwszego czytania projektu ustawy na posiedzeniu 24 stycznia 2007 r., przedstawiła stosowne sprawozdanie (zob. druk nr 1342, V kadencja Sejmu). Podczas drugiego czytania na posiedzeniu Sejmu do projektu ustawy zostały zgłoszone poprawki, które znacznie odbiegały od głównego nurtu merytorycznego pierwotnego projektu nowelizacji. W związku z tym Marszałek Sejmu skierował ponownie projekt nowelizacji do Komisji Infrastruktury, która przygotowała dodatkowe sprawozdanie (zob. druk nr 1342-A, V kadencja Sejmu). Podczas trzeciego czytania Sejm uchwalił ustawę o zmianie prawa o ruchu drogowym, przyjmując wszystkie rekomendowane poprawki. W ten sposób pierwotny projekt nowelizacji prawa o ruchu drogowym otrzymał diametralnie odmienne brzmienie. Założeniem pierwotnego projektu nowelizacji było wprowadzenie wymagań dotyczących procesu rejestracyjnego pojazdów tzw. służb specjalnych. Ostatecznie, w wyniku zgłoszonej poprawki podczas drugiego czytania, uchwalono obowiązek powszechnego używania przez kierujących pojazdami świateł mijania podczas jazdy w warunkach normalnej przejrzystości powietrza.

1.4. Zdaniem wnioskodawcy, prawo przedkładania poprawek nie może przekształcać się w surogat prawa inicjatywy ustawodawczej, a tym samym istnieją pewne granice, poza które treść poprawek poselskich nie może wyjść. Poza tym wnioskodawca podniósł, że nie ma jasnego dowodu na to, że jazda z włączonymi światłami mijania w ciągu dnia zwiększa bezpieczeństwo, zwłaszcza gdy nakaz ten obowiązuje wszystkie pojazdy samochodowe. Uchylenie kwestionowanego przepisu spowoduje przywrócenie stanu prawnego obowiązującego przed 17 kwietnia 2007 r. Zatem obowiązek jazdy z włączonymi światłami mijania przez całą dobę obejmować będzie wyłącznie okres pięciu miesięcy w roku kalendarzowym, tj. od początku października do końca lutego. Zmiana taka wpłynęłaby pozytywnie na bezpieczeństwo w ruchu drogowym, ochronę środowiska oraz zmniejszyła koszty eksploatacji pojazdów.

2. Prokurator Generalny w piśmie z 18 listopada 2011 r. zajął stanowisko, że postępowanie w niniejszej sprawie podlega umorzeniu.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, w związku z upływem kadencji Sejmu VI kadencji, wnioskodawca utracił legitymację do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Brak legitymacji wnioskodawcy nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji stanowi, że z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić między innymi grupa 50 posłów. Wnioskodawcą w rozpoznawanej sprawie była grupa 80 posłów Sejmu VI kadencji. W chwili wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wnioskodawca miał legitymację do zainicjowania postępowania przed Trybunałem.

2. Zgodnie z art. 98 ust. 1 Konstytucji kadencja Sejmu trwa 4 lata – rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Pierwsze posiedzenie Sejmu VI kadencji, wybranego w wyborach parlamentarnych 21 października 2007 r., odbyło się 5 listopada 2007 r. Z kolei pierwsze posiedzenie Sejmu VII kadencji odbyło się 8 listopada 2011 r. Zatem 7 listopada 2011 r. zakończyła się VI kadencja Sejmu, z którego grona wywodziła się grupa posłów – wnioskodawca w niniejszym postępowaniu. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienia z: 14 listopada 2001 r., sygn. K 10/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 262; 25 października 2005 r., sygn. K 37/05, OTK ZU nr 9/A/2005, poz. 106; 26 października 2005 r., sygn. K 48/05, OTK ZU nr 9/A/2005, poz. 109; 17 grudnia 2007 r., sygn. K 9/07, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 166) wygaśnięcie mandatów posłów, którzy złożyli wniosek do Trybunału, wskutek zakończenia kadencji Sejmu, powoduje że przestaje istnieć podmiot legitymowany do dalszego występowania w sprawie zainicjowanej tym wnioskiem.
W związku z tym utrata legitymacji czynnej przez wnioskodawcę – grupę posłów VI kadencji Sejmu, nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie wniosku i dlatego zachodzi konieczność umorzenia postępowania.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

Zdanie odrębne
sędziego TK Marka Zubika
do uzasadnienia postanowienia Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 13 grudnia 2011 r., sygn. akt K 4/11

Na podstawie art. 68 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) zgłaszam zdanie odrębne do uzasadnienia postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie o sygn. akt K 4/11.

Zdanie odrębne uzasadniam następująco:

1. Zgadzam się z rozstrzygnięciem Trybunału Konstytucyjnego w badanej sprawie. Podzielam zasadność umorzenia postępowania z uwagi na brak podmiotu legitymowanego do prowadzenia postępowania przed TK. Wniosek nie jest bowiem obecnie popierany przez grupę co najmniej 50 posłów.

2. Trybunał Konstytucyjny na każdym etapie postępowania zobowiązany jest zbadać, czy wniosek podmiotu zbiorowego, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji, ma wymagane konstytucyjnie poparcie co najmniej 50 posłów. Dopiero brak spełnienia tej przesłanki aktualizuje obowiązek umorzenia postępowania w sprawie.
Wygaśnięcie mandatów poselskich na skutek upływu kadencji Sejmu nie może być traktowane jako automatyczna podstawa umorzenia postępowania w badanej sprawie. Uprawnienie grupy co najmniej 50 posłów do inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm nie zostało, na poziomie konstytucyjnym, powiązane z konkretną kadencją Sejmu. Jeżeli mimo zmiany kadencji liczba posłów popierających uprzednio złożony wniosek nadal byłaby wystarczająca do poparcia wniosku, w myśl art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji, nie może dojść do umorzenia postępowania z powodu braku podmiotu legitymowanego do wszczęcia i prowadzenia sprawy przed TK. Inaczej rzecz ujmując, Trybunał zobowiązany jest każdorazowo zbadać, czy pod wnioskiem, mimo zmiany kadencji, nadal podpisanych jest co najmniej 50 posłów.

3. Przyjęcie odmiennego stanowiska nie jest uzasadnione ani celem postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm, ani ekonomiką procesową. Biorąc m.in. pod uwagę czas postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym, uzależniałoby racjonalność występowania z wnioskami przez grupę parlamentarzystów od tego, czy skierują oni wniosek do Trybunału w ciągu kilkunastu pierwszych miesięcy po rozpoczęciu nowej kadencji izby. W przeciwnym wypadku, przy obecnym sposobie rozumienia przez TK skutków zakończenia kadencji Sejmu dla oceny istnienia wnioskodawcy, prawdopodobieństwo merytorycznego rozpoznania danego wniosku przez Trybunał maleje proporcjonalnie do upływu kadencji.

4. Dominującą, choć bynajmniej niejednolitą, praktykę Trybunału Konstytucyjnego w powyższym zakresie uważam za niewłaściwą przynajmniej od czasu odrzucenia przez ustrojodawcę konstrukcji przerwy międzykadencyjnej (1995 r.). Zgadzam się zatem z poglądem i praktyką Trybunału zastosowaną na tle sprawy o sygn. K 20/97 (OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 57). W postanowieniu z 12 listopada 1997 roku TK stwierdził, że „ze względu na brak przerwy między II a III kadencją można byłoby przyjąć ciągłość istnienia zbiorowego wnioskodawcy stosownie do art. 22 ust. 1 ustawy o TK z 1985 r. tylko w sytuacji, gdyby co najmniej 50 sygnatariuszy wniosku zostało wybranych na posłów III kadencji”, i umorzył postępowanie dopiero po stwierdzeniu braku dostatecznej liczby sygnatariuszy wniosku wybranych do Sejmu nowej kadencji.