Pełny tekst orzeczenia

378/4/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 13 grudnia 2011 r.
Sygn. akt Ts 285/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Rafała L. w sprawie zgodności:
art. 33 ust. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, ze zm.) z art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 26 września 2011 r. Rafał L. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 33 ust. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, ze zm.; dalej: ustawa o ZOZ) z art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji, w zakresie, w jakim „nakłada na Zakład Opieki Zdrowotnej obowiązek pobierania opłaty za świadczenia zdrowotne udzielone osobie znajdującej się w stanie nietrzeźwości (…) niezależnie od uprawnień do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, jeżeli jedyną i bezpośrednią przyczyną udzielonego świadczenia było zdarzenie spowodowane stanem nietrzeźwości tej osoby”.
Skarga konstytucyjna została skierowana na podstawie następującego stanu faktycznego. Wyrokiem z 17 lutego 2011 r. (sygn. akt I C-upr 115/09) Sąd Rejonowy w Kołobrzegu zasądził od skarżącego na rzecz Regionalnego Szpitala w Kołobrzegu kwotę 7534,79 zł za usługę medyczną. Sąd Okręgowy w Koszalinie wyrokiem z 8 czerwca 2011 r. (sygn. akt VII Ca 367/11) oddalił apelację skarżącego od orzeczenia sądu I instancji jako bezzasadną.
Pod adresem zakwestionowanego przepisu skarżący sformułował zarzut naruszenia prawa do „dostępu do ochrony zdrowia w równym stopniu” oraz prawa wszystkich ubezpieczonych do równego dostępu „do gwarantowanych świadczeń medycznych bez wyjątku”. Skarżący krytycznie ocenił ustawę o ZOZ, gdyż – w jego ocenie – „publiczny zakład medyczny uprawniony jest do pobierania podwójnych należności ze te same świadczenia”, tj. ze składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz bezpośrednio od osoby poddanej leczeniu, jeśli jedyną przyczyną udzielonych jej świadczeń było zdarzenie spowodowane stanem nietrzeźwości tej osoby.
W ocenie skarżącego art. 33 ust. 4 ustawy o ZOZ przez to, że stwarza możliwość dwukrotnego pobrania opłat od pacjenta, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Uzasadnienie w dalszej części skargi koncentruje się na zbyt wąskim zakresie podmiotowym i przedmiotowym art. 33 ust. 4 ustawy o ZOZ. Przepis ten nie obejmuje – a zdaniem skarżącego powinien – osób znajdujących się w stanie odurzenia narkotykowego czy osób podejmujących próby samobójcze.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać przesłanki warunkujące jego dopuszczalność. Zasadniczo zostały one określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga poza realizacją wymogów stawianych pismu procesowemu powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Z przytoczonych powyżej przepisów wynika, że zarzuty skargi muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące osobom fizycznym i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej niezgodności.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna powyższych wymagań nie spełnia, gdyż skarżący nie wskazał sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK), a część zarzutów skargi ma charakter oczywiście bezzasadny (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że skarżący nie uzasadnił w jakikolwiek sposób, na czym ma polegać niezgodność zakwestionowanego przepisu z art. 68 ust. 1 Konstytucji gwarantującym każdemu prawo do ochrony zdrowia. Dodatkowo należy podkreślić, że – jak wynika z materiału procesowego rozpatrywanej skargi – podmioty publicznej służby zdrowa udzieliły skarżącemu określonych usług medycznych. Oczywiście bezzasadny jest zatem zarzut naruszenia prawa do ochrony zdrowia, w sytuacji, gdy skarżący został poddany leczeniu szpitalnemu. Skarga konstytucyjna w zakresie, w jakim dotyczy niezgodności art. 33 ust. 4 ustawy o ZOZ z art. 68 ust. 1 Konstytucji, nie spełnia ustawowych przesłanek jej merytorycznego rozpoznania (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Odnosząc się do naruszenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że uczynienie art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji wzorcem kontroli jest możliwe dopiero, gdy skarżący sprecyzuje, w zakresie jakich praw lub wolności statuowanych w przepisach konstytucyjnych zasada równości wobec prawa doznała niedozwolonego uszczerbku lub ograniczenia (zob. przykładowo postanowienia TK z 13 września 2005 r., Ts 7/05, OTK ZU nr 6/B/2005, poz. 243 oraz 19 listopada 2007 r., Ts 152/06, OTK ZU nr 5/B/2008, poz. 195). Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wydanym w pełnym składzie postanowieniu z 24 października 2001 r. dotyczącym art. 32 Konstytucji: „Uznając więc prawo do równego traktowania za konstytucyjne prawo jednostki Trybunał Konstytucyjny podkreśla, iż ma ono charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (…), tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej” (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna w zakresie, w jakim zarzuca naruszenie prawa do równego traktowania, jest oczywiście bezzasadna. W ten właśnie sposób należy ocenić w szczególności porównywanie sytuacji prawnej skarżącego i publicznego zakładu opieki zdrowotnej – jako stron stosunku cywilnoprawnego. Skarżący nie wskazał także, jakie prawo podmiotowe miało doznać uszczuplenia w związku z nierównym – jego zdaniem – traktowaniem pacjentów i placówek służby zdrowia (beneficjenta i usługodawcy świadczeń medycznych). Niezależnie od powyższego należy również zwrócić uwagę, że uiszczane przez skarżącego świadczenia pieniężne na ubezpieczenie zdrowotne, chorobowe czy wypadkowe są formą zabezpieczenia jego praw na wypadek ziszczenia się określonych zdarzeń. Trudno uznać, że ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za zdarzenie, do wystąpienia których przyczynił się sam ubezpieczony. Z powyższych względów, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Przechodząc do zarzutu niezgodności art. 33 ust. 4 ustawy o ZOZ z art. 68 ust. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych wolności lub praw (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Zgodnie z art. 68 ust. 2 Konstytucji obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Co istotne, problematyka warunków i zakresu ich udzielania została zaliczona do materii ustawowej. Prawo dostępu do świadczeń zdrowotnych, jakkolwiek jest prawem podmiotowym, to jednak zasady jego realizacji zostały pozostawione do określenia ustawodawcy zwykłemu, który korzysta w tym zakresie ze znacznej swobody. Skarżący nie uprawdopodobnił, że przerzucenie na świadczeniobiorców ciężaru finansowego usług medycznych świadczonych względem osób nietrzeźwych, w sytuacji, gdy jedyną i bezpośrednią przyczyną udzielonego świadczenia było zdarzenie spowodowane stanem nietrzeźwości tych osób, narusza – i to w stopniu nieproporcjonalnym – prawa wynikające z art. 68 ust. 2 Konstytucji. Samo przekonanie skarżącego o uszczupleniu tych praw jest niewystarczające.

Z powyższych względów, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 oraz art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK należało postanowić jak w sentencji.