Pełny tekst orzeczenia

188/2/B/2011

POSTANOWIENIE
z dnia 2 marca 2011 r.
Sygn. akt Ts 348/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A. w sprawie zgodności:
art. 207 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 22 grudnia 2010 r. zakwestionowana została zgodność art. 207 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarżąca spółka wskazuje, że zaskarżony przepis rozumiany w ten sposób, iż „»przypadkiem szczególnie uzasadnionym« jest sporządzenie skargi kasacyjnej przez pełnomocnika w zbliżonym stanie faktycznym i prawnym do innej złożonej skargi, za którą Sąd przyznał (…) koszty zastępstwa procesowego”, narusza jej prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowoadministracyjnej (art. 45 ust. 1 Konstytucji), gdyż powoduje „przerzucenie na stronę postępowania (podatnika) konsekwencji prowadzenia (…) postępowania w obu instancjach”.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.
Wyrokiem z 29 lipca 2010 r. (sygn. akt II FSK 340/09) Naczelny Sąd Administracyjny uchylił decyzję organu administracyjnego II instancji oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach w przedmiocie zwrotu nadpłaty w podatku od nieruchomości za 2002 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Samorządowemu Kolegium Odwoławczemu w Katowicach. Orzekając w przedmiocie kosztów postępowania, NSA zasądził zwrot kwoty 2 660 zł na rzecz skarżącej. Na kwotę tę składały się 1 615 zł – zwrot wpisu od skargi na decyzję SKO, 808 zł – zwrot wpisu od skargi kasacyjnej, 100 zł – zwrot opłaty kancelaryjnej od wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz 17 zł – zwrot opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Naczelny Sąd Administracyjny – na podstawie art. 207 § 2 p.p.s.a. – zmiarkował wysokość kosztów zastępstwa procesowego i zasądził ich zwrot w wysokości 120 zł. Zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w minimalnej wysokości wynikało z tożsamości treściowej rozpatrywanej skargi kasacyjnej i skargi kasacyjnej skarżącej spółki rozpoznanej przez NSA w wyroku o sygn. II FSK 730/09 oraz wiążącego się z nią mniejszego nakładu pracy pełnomocnika.
Zarządzeniem z 24 stycznia 2011 r. skarżąca została wezwana do usunięcia braków formalnych skargi przez wskazanie naruszonych konstytucyjnych wolności lub praw wynikających z art. 45 ust. 1 Konstytucji wraz z określeniem sposobu ich naruszenia.
Pismem z 8 lutego 2011 r. skarżąca ponownie uznała, że naruszonym prawem podmiotowym w jej sprawie było prawo do „sprawiedliwego procesu, przez obciążenie jej, jako strony wygrywającej, kosztami prowadzonego postępowania sądowego”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi kwalifikowany środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie uwarunkowane zostało uprzednim spełnieniem szeregu przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).
Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją. W polskim prawie ustrojowym przyjęto wąskie ujęcie skargi konstytucyjnej. Jest ona skargą przeciwko normie, co oznacza, że skarżący musi podnieść zarzut niezgodności z Konstytucją przepisu będącego podstawą normatywną orzeczenia stanowiącego o jego wolnościach lub prawach. Nie jest dopuszczalne natomiast kwestionowanie – jako niekonstytucyjnego – indywidualnego rozstrzygnięcia organów władzy publicznej (zob. postanowienie z 22 listopada 2004 r., SK 64/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 107).
Ponadto, w odróżnieniu od actio popularis, inicjujący skargę konstytucyjną działa w obronie własnego prawa konstytucyjnego. Celem takiego działania, motywowanego interesem prawnym skarżącego, jest usunięcie skutków osobistego, bezpośredniego i aktualnego naruszenia jego konstytucyjnych wolności lub praw (por. Z. Czeszejko-Sochacki, Skarga konstytucyjna w prawie polskim, „Przegląd Sejmowy” 1998 r., nr 1, s. 35 i 41). Skarga konstytucyjna nie może zatem przybrać charakteru actio popularis, gdyż nie przewiduje tego art. 79 Konstytucji.
Obowiązkiem skarżącego – określonym w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – jest także wskazanie adekwatnego treściowo wzorca kontroli, przewidującego ochronę określonych praw podmiotowych jednostki.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, rozpatrywana skarga konstytucyjna powyższych wymogów nie spełnia.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę skarżącej, że zarzuty niekonstytucyjności odnosi do sposobu rozumienia przez Naczelny Sąd Administracyjny art. 207 § 2 p.p.s.a. Skarżąca wielokrotnie nawiązuje do sądowej interpretacji pojęcia „szczególnie uzasadnionych przypadków”, których zaistnienie uprawnia NSA do miarkowania kosztów postępowania. W skardze podnosi nadto, że wykładnia ta ma charakter dowolny. Tak sformułowany zarzut zmierza do poddania kontroli Trybunału procesu stosowania prawa, co nie odpowiada wspomnianym wyżej wymogom wynikającym z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Okoliczność ta jest podstawą odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że rozpatrywana skarga nie odnosi się do praw podmiotowych skarżącej spółki. Istotą sformułowanych zarzutów jest naruszenie sprawiedliwości proceduralnej z uwagi na ustalenie przez sąd kosztów zastępstwa procesowego na zbyt niskim poziomie. Zaliczane do kosztów postępowania wynagrodzenie w postępowaniu sądowoadministracyjnym jest pieniężnym ekwiwalentem za pracę pełnomocnika strony tego postępowania. Ewentualne uszczuplenie w tym zakresie – istnienia którego Trybunał Konstytucyjny nie przesądza – odnosi się do praw majątkowych pełnomocnika, nie zaś skarżącej spółki. Trybunał Konstytucyjny zwracał już uwagę, że oceniając dopuszczalność skargi konstytucyjnej, konieczne jest ustalenie – między innymi – „czy skarżącej przysługiwały wolność lub prawo konstytucyjne, na których naruszenie powołuje się w skardze” (por. postanowienie z 3 lipca 2007 r., SK 4/07, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 83). Odpowiedź na to pytanie w rozpatrywanej sprawie jest jednoznacznie negatywna. Zmniejszenie wysokości kosztów zastępstwa procesowego zwracanych pełnomocnikowi nie dotyczy sfery majątkowej skarżącej spółki, odnosi się natomiast do uprawnień pełnomocnika. Z uwagi na brak bezpośredniego interesu prawnego, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK, skardze nie może być nadany dalszy bieg.
Także podstawa skargi dotknięta jest wadami formalnymi. Skarżąca, formułując zarzut niekonstytucyjności art. 207 § 2 p.p.s.a., wskazała na jego niezgodność z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego jest to przepis niepozostający w związku treściowym z normą ustawową poddaną kontroli. Można zgodzić się ze stanowiskiem skarżącej, zgodnie z którym zasadą postępowania sądowego jest reguła „odpowiedzialności za wynik sprawy”, z której można (choć nie bez wyjątków) wyprowadzić wniosek, że poniesione przez skarżącą wydatki związane z postępowaniem zostaną jej zwrócone. Zwrotu takiego dokonano w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, którego wydanie legło u podstaw wniesienia rozpatrywanej skargi konstytucyjnej. Odrębnym zagadnieniem jest natomiast kwestia wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Po pierwsze, jego wysokość może zostać indywidualnie ustalona w ramach stosunku cywilnoprawnego między stroną postępowania a jej reprezentantem. Po wtóre, prawa majątkowe wiążące się ze stosunkiem pełnomocnictwa podlegają ochronie, zgodnie z treścią art. 64 Konstytucji, nie zaś – jak wskazuje skarżąca – z art. 45 ust. 1 Konstytucji. W sytuacji powołania nieadekwatnego treściowo wzorca kontroli, należało uznać, że skarga jest oczywiście bezzasadna i odmówić nadania jej dalszego biegu (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

Mając na względzie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.