Pełny tekst orzeczenia

591/6/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 17 grudnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 234/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marek Kotlinowski – przewodniczący


Wojciech Hermeliński – sprawozdawca


Piotr Tuleja,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 czerwca 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej R.M.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 21 września 2012 r. skarżący – R.M. (dalej: skarżący) wniósł o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323, ze zm.; dalej: u.s.c.). W szczególności skarżący zarzucił, że art. 223 ust. 3 pkt 2 u.s.c. jest niezgodny z art. 2 w zw. z art. 32 Konstytucji, a ponadto, że art. 223, art. 222 ust. 1 w zw. z art. 188 i art. 189 u.s.c. są niezgodne z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.
Postanowieniem z 20 czerwca 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał wskazał, że skarżący nie spełnił ustawowych warunków merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Należy do nich uczynienie przedmiotem skargi wyłącznie przepisów będących podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego, prowadzących zarazem do naruszenia konstytucyjnych praw podmiotowych skarżącego. Ponadto – wskazanie sposobu, w jaki przepisy te naruszyły konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego określone jako podstawa skargi (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym [Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK]). Zdaniem Trybunału wymóg takiego wskazania nie został zrealizowany przez odwołanie się skarżącego do art. 2 i art. 32 Konstytucji. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem w sprawach skarg konstytucyjnych zasady statuowane w tych przepisach nie mogą być samodzielną podstawą skargi konstytucyjnej. Zarzut niekonstytucyjności art. 223, art. 222 ust. 1 w zw. z art. 188 i art. 189 u.s.c., odniesiony przez skarżącego do praw wynikających z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji, Trybunał uznał za nieuprawniony. Skarżący postawił tezę o zamknięciu drogi sądowej, nie doprowadził jednak do wydania orzeczenia, które zamykałoby taką drogę w postępowaniu przed sądem powszechnym. Powyższa teza nie uwzględniała również treści art. 189 u.s.c., w którym określono właściwość tej kategorii sądów do rozpatrywania sporów o roszczenia funkcjonariuszy Służby Celnej w sprawach niewymienionych w art. 189 u.s.c. W zaskarżonym postanowieniu Trybunał odwołał się również do wyrażonego już w jego orzecznictwie poglądu, wskazującego na dopuszczalność wyłączenia prawa do sądu w sprawach związanych z funkcjonowaniem instytucji publicznych, zorganizowanych na zasadach podległości służbowej.
Skarżący wniósł zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego. Podkreślił w nim, że w skardze konstytucyjnej zostały wskazane prawa podmiotowe naruszone przez zakwestionowane przepisy u.s.c. W odniesieniu do art. 223 ust. 3 pkt 2 u.s.c. prawa te skarżący wywiódł z zasad statuowanych w art. 2 i art. 32 Konstytucji. Zdaniem skarżącego zasadnicze wątpliwości wzbudzać musi pogląd przedstawiony w powołanych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia orzeczeniach pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z którym zasady państwa prawnego i równości (także ujmowane w związku) nie mogą stanowić samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej. Stanowisko takie prowadzi bowiem do utrzymania mocy obowiązującej przepisów niekonstytucyjnych, a w konsekwencji zmusza ich adresatów do poszukiwania ochrony w instytucjach międzynarodowych. W odniesieniu do pozostałych zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej unormowań u.s.c. skarżący również podważył stanowisko Trybunału dotyczące niewypełnienia wymogu określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Jego zdaniem nie było podstaw do uznania przez Trybunał za oczywiście bezzasadne zarzutów naruszenia prawa do sądu, zakazu zamykania drogi sadowej, a także prawa do zaskarżenia orzeczenia wydanego w pierwszej instancji. W ocenie skarżącego niezrozumiałe jest żądanie Trybunału, by poszukiwać ochrony w postępowaniu przed sądem powszechnym, skoro – zgodnie z powołanym w skardze judykatem Sądu Najwyższego – w sprawie mianowania funkcjonariusza na stopień służbowy na podstawie art. 223 u.s.c. droga sądowa jest niedopuszczalna. Wynika to z administracyjnoprawnego charakteru stosunku służbowego funkcjonariusza celnego. Skarżący podkreślił także wadliwość sytuacji, w której stwierdzenie przez sądy administracyjne formalnoprawnej nieprawidłowości decyzji wydanej wobec niego przez organy służby celnej nie doprowadziło do jej uchylenia. W jego ocenie merytorycznej kontroli sądu administracyjnego winna podlegać cała treść podejmowanego rozstrzygnięcia, a więc zarówno określenie korpusu, jak i mianowania na stopień służbowy.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zażalenie skarżącego nie dostarczyło argumentów, które podważyłyby prawidłowość i zasadność postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
W złożonym zażaleniu skarżący podważa stanowisko Trybunału nieuznające zasad wyrażonych w art. 2 i art. 32 Konstytucji za dopuszczalną samodzielną podstawę skargi konstytucyjnej. Skarżący oparł swoje zarzuty na treści zdań odrębnych zgłoszonych do postanowienia pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225), jak również poglądów wypowiedzianych na ten temat w doktrynie. Obydwa wskazane wyżej źródła nie podważają jednakże ani mocy wiążącej, ani też skutków stanowiska zajętego wówczas przez pełny skład Trybunału (art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e in fine ustawy o TK). Zdaniem Trybunału nie zasługuje na uwzględnienie również argument skarżącego wskazujący na negatywne następstwa takiego ograniczenia, tj. pozostawienie w obrocie prawnym unormowań, które godzą w powołane wyżej zasady ustrojowe. Po pierwsze, trzeba podkreślić, że stanowisko Trybunału nie oznacza bynajmniej całkowitego wyeliminowania zasad ogólnych statuowanych w art. 2 i art. 32 Konstytucji z zakresu podstawy skargi konstytucyjnej. Dopuszczalność ich powołania warunkowana jest jednak dookreśleniem treści konkretnych praw podmiotowych, w zakresie których zasady te doznały niedozwolonego ograniczenia. Po drugie zaś, należy pamiętać o możliwości weryfikacji w ich świetle przepisów kwestionowanych w pozostałych trybach kontroli realizowanej przez Trybunał (wnioski i pytania prawne). Za nieuprawnioną uznał więc Trybunał tezę o konieczności bezpośredniego poszukiwania ochrony w międzynarodowych (konwencyjnych) środkach prawnych.
Zdaniem Trybunału zawarta w zaskarżonym postanowieniu ocena sposobu wykonania obowiązku określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK w odniesieniu do art. 223, art. 222 ust. 1 w zw. z art. 188 i art. 189 u.s.c. była prawidłowa. Powołanie argumentu o nieuzyskaniu orzeczenia sądu powszechnego, które naruszałoby konstytucyjne prawa wskazane przez skarżącego, służyło jedynie wykazaniu istotnych braków w uzasadnieniu skargi. Skoro bowiem w treści art. 188 u.s.c. znalazło się wyliczenie spraw, w których wydanie decyzji administracyjnej może otwierać kontrolę sądowoadministracyjną, natomiast w art. 189 u.s.c. zawarto określenie właściwości sądów powszechnych w sprawach (o roszczenia ze stosunku służbowego) niewymienionych w art. 188 u.s.c., to Trybunał zasadnie oczekiwał od skarżącego wskazania orzeczenia przesądzającego o niemożności poszukiwania sądowej ochrony także i na tej drodze postępowania.
Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że w złożonym zażaleniu skarżący, odwołując się do judykatów wskazanych przez Trybunał, wyprowadził z nich nieprawidłowe konkluzje. Trybunał podkreślił bowiem, że właśnie sprawy związane z podległością służbową między przełożonymi i podwładnymi w organach państwowych nie są objęte gwarancją ochrony wynikającej z prawa do sądu. Poczynione przy tej okazji zastrzeżenie, w którym wskazano pewne objęte kognicją sądową elementy sytuacji prawnej podmiotu podległego służbowo (zob. s. 8 uzasadnienia postanowienia Trybunału), nie może być jednak uznane za przemawiające na rzecz konieczności rozciągnięcia kontroli sądowej na essentialia takiej podległości, tzn. aktu mianowania na określony stopień służbowy. Okoliczność powyższa pozwala również przyjąć, że zarzut zażalenia, w którym skarżący podważył prawidłowość orzeczeń sądów administracyjnych w zakresie oceny skutków formalnoprawnych uchybień decyzji wydanych w jego sprawie, nie przemawia jeszcze za niekonstytucyjnością kwestionowanych unormowań, a sytuuje się wyłącznie na – negatywnie ocenianej – płaszczyźnie stosowania przepisów u.s.c. Ta zaś płaszczyzna pozostaje poza zakresem kontroli realizowanej przez Trybunał Konstytucyjny.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia skarżącego wniesionego na postanowienie o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.