Pełny tekst orzeczenia

344/4/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 9 lipca 2013 r.
Sygn. akt Ts 260/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik – przewodniczący
Andrzej Wróbel – sprawozdawca
Teresa Liszcz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 kwietnia 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej TERMBUD Sp. j. Skowroński oraz następców prawnych Prostyr Sp. j. Chojnowski,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 31 sierpnia 2011 r. TERMBUD Sp. j. Skowroński oraz następcy prawni Prostyr Sp. j. Chojnowski (dalej łącznie: skarżący) postawili zarzut niezgodności art. 134 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, ze zm.; dalej: u.g.n.) oraz art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194, ze zm.; dalej: ustawa) z art. 21 ust. 2 Konstytucji – w zakresie, w jakim ograniczają wysokość „słusznego odszkodowania” do wartości wywłaszczonej nieruchomości lub praw – oraz z art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji – zakresie, w jakim uniemożliwiają ochronę własności innych składników majątku przez niewliczanie ich wartości do wysokości odszkodowania.
Zdaniem skarżących, ustalone w sposób zgodny z zaskarżonymi przepisami odszkodowanie nie może zostać uznane za słuszne w rozumieniu art. 21 ust. 2 Konstytucji. Odwołując się do dotychczasowego orzecznictwa TK, skarżący podkreślają, że „zasada równej dla wszystkich ochrony własności (art. 64 ust. 2 Konstytucji) i zakaz naruszania istoty prawa własności (art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 zdanie drugie Konstytucji), interpretowane z uwzględnieniem zasady słusznego odszkodowania, obowiązującej w przypadku wywłaszczenia na cele publiczne (art. 21 ust. 2 Konstytucji), nakazują przyjęcie, że również w przypadku rozstrzygnięć ustawodawczych, przewidujących przejście własności między podmiotami prywatnoprawnymi wbrew woli właściciela, obowiązywać powinno założenie spełnienia świadczenia wzajemnego ze strony osoby uzyskującej własność”.
Postanowieniem z 17 kwietnia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania badanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał stwierdził, że analizowana skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna, gdyż przepisy wskazane jako przedmiot skargi konstytucyjnej nie określają w pełni zasad ustalania odszkodowania, a podstawą do sformułowania tezy o arbitralności przyjętego unormowania może być wyłącznie analiza mechanizmu ustalania odszkodowań, nie zaś pojedyncze przypadki stosowania przepisów. W ocenie Trybunału, rozpatrywana skarga konstytucyjna jest skargą na stosowanie prawa i z tego również względu jest niedopuszczalna.
Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżących wniósł w ustawowym terminie zażalenie. W złożonym środku odwoławczym skarżący powołali się na poglądy doktryny dotyczące rozumienia przesłanki oczywistej bezzasadności, wskazując, że w przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej nie zostały one spełnione. Jednocześnie zarzucili, że skoro skarga tych samych podmiotów w tożsamej sprawie została przyjęta do rozpoznania przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu (ETPC), to odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stanowi krzywdzące i niesłuszne pozbawienie obywatela drogi prawnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w zw. z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Zaskarżone postanowienie o odmowie nadania rozpatrywanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie. Wniesione zażalenie nie podważyło bowiem zasadności argumentacji zaskarżonego postanowienia.
Odnosząc się do pierwszego z zarzutów zażalenia, tj. uznania, że w rozpatrywanej skardze nie wystąpiła przesłanka oczywistej bezzasadności, Trybunał podkreśla, że przedstawiona w zażaleniu wykładnia tego pojęcia nie wyczerpuje wszystkich sytuacji, w których Trybunał orzeka o niedopuszczalności skargi konstytucyjnej na tej podstawie.
Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie przychyla się do stanowiska wyrażonego w zaskarżonym postanowieniu, zgodnie z którym przy badaniu dopuszczalności kontroli zgodności zakwestionowanych przepisów z Konstytucją, należy przede wszystkim zauważyć, że tworzą one regulację dotyczącą jednego ze sposobów wyliczenia wartości odszkodowania przysługującego właścicielowi z tytułu wywłaszczenia nieruchomości. Jest to zatem jeden z kilku mechanizmów mogących mieć wpływ na ostateczną wysokość odszkodowania. Poza wartością rynkową nieruchomości, o sposobie ustalenia wysokości odszkodowania mogą bowiem decydować przeznaczenie nieruchomości (art. 134 ust. 4 u.g.n.), czy też jej wartość odtworzeniowa (art. 135 u.g.n.). Jak wynika z orzecznictwa Trybunału, dopiero wykazanie, że całość regulacji mającej wpływ na określone prawo prowadzi do naruszenia konstytucyjnie określonego zakresu tego prawa, mogłoby przesądzać o stwierdzeniu niekonstytucyjności normy zakwestionowanej w skardze konstytucyjnej (zob. wyrok TK z 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 170). Tymczasem argumentacja skarżących sprowadzała się do wykazania, że niezgodna z Konstytucją jest nie tyle regulacja u.g.n., co przyznane im odszkodowanie, którego wysokość nie uwzględniła w wartości rynkowej nieruchomości wartości prowadzonego na niej przedsiębiorstwa. Tym samym należy zgodzić się z oceną, że zarzuty skargi odnosiły się do sfery stosowania prawa, która – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – pozostaje poza kognicją Trybunału.
Może więc zdarzyć się tak, że w sprawie występuje naruszenie prawa konstytucyjnego, lecz wiąże się ono nie z treścią kontrolowanego przepisu, lecz praktycznym jego zastosowaniem (interpretacja przepisów, subsumpcja, rozumowania zastosowane przez orzekający sąd itd.). W takich wypadkach Trybunał Konstytucyjny nie ma podstaw do dokonania kontroli konstytucyjności zgodnie z treścią skargi (zob. wyrok TK z 1 lipca 2008 r., SK 40/07, OTK ZU nr 6/A/2008, poz. 101). Skarga konstytucyjna w polskim systemie prawnym jest bowiem zawsze „skargą na przepis”, a nie na jego konkretne, wadliwe zastosowanie, nawet jeśli prowadziłoby ono do niekonstytucyjnego skutku (zob. wyrok TK z 2 czerwca 2009 r., SK 31/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 83).
Jednocześnie należy podkreślić, że zarówno uznanie, iż analizowana skarga jest skargą jest oczywiście bezzasadna, jak też ustalenie, iż mamy do czynienia ze skargą na stosowanie prawa stanowią samoistne podstawy odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W złożonym środku odwoławczym skarżący nie odnieśli się do samoistnej podstawy odmowy nadania analizowanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu jaką było uznanie, iż jest to skarga na stosowanie prawa. Tym samym nie podważyli zasadności postanowienia TK z 17 kwietnia 2013 r. w tym zakresie.
Należy również podkreślić, że toczące się w tożsamej sprawie skarżących postępowanie przed ETPC jest prawnie irrelewantne dla postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Co szczególnie istotne, ETPC orzeka na podstawie wzorców kontroli wynikających z innych niż Konstytucja aktów normatywnych, inny jest też przedmiot i cel postępowania przed tym sądem niż przed Trybunałem Konstytucyjnym. Wreszcie, odmiennie niż ma to miejsce w przypadku postępowania skargowego przed Trybunałem Konstytucyjnym, w toku postępowania przed ETPC można podnosić zarzuty odnoszące się do sfery stosowania prawa.

Wobec powyższego Trybunał w obecnym składzie stwierdza, że w zażaleniu skarżący nie podważyli przesłanek leżących u podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Z tego względu, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia.