Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2013 roku

Sąd Okręgowy w E. I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący : SSO Arkadiusz Kuta

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2013 roku w E.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Finanse Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko P. B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w E.

z dnia 21 grudnia 2012 roku , sygnatura akt IX C 2135/12

oddala apelację .

UZASADNIENIE

(...) Finanse Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. domagała się zasądzenia od P. B. kwoty 628,20 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu . Strony związane były umową pożyczki z 16 października 2009 roku , a pozwana zwróciła jedynie część z udzielonego jej świadczenia .

P. B. nie stawiła się na rozprawie , ani nie zajęła stanowiska w piśmie procesowym .

Sąd Rejonowy w E. , wyrokiem zaocznym z 21 grudnia 2012 roku , zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 411,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 sierpnia 2012 roku , a w pozostałym zakresie powództwo oddalił . Od pozwanej zasądzono także kwotę 148,63 zł tytułem kosztów procesu .

Sąd pierwszej instancji ustalił , że P. B. w dniu 16 października 2009 roku zawarła z (...) Finanse Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. umowę pożyczki . Na zobowiązanie z tytułu umowy w wysokości 823,20 zł składała się kwota 500 zł pożyczki , odsetki umowne – 26,36 zł , opłata przygotowawcza – 27,75 zł , składka ubezpieczeniowa – 55 zł oraz opłata za dodatkową usługę w postaci obsługi pożyczki w domu klienta – 214,09 zł . Pozwana spłaciła 195 zł .

Zgodnie z normą art. 7a ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim łączna kwota wszystkich opłat , prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki , z wyłączeniem udokumentowanych lub wynikających z innych przepisów prawa kosztów , związanych z ustanowieniem , zmianą lub wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczeń ( w tym kosztów ubezpieczenia spłaty kredytu ) , nie może przekroczyć 5 % kwoty udzielonego kredytu konsumenckiego . Postanowienia umowy pożyczki z 16 października 2009 roku są sprzeczne z tym przepisem . Do kosztów związanych z zawarciem umowy należy zaliczyć opłatę przygotowawczą w kwocie 27,75 zł , oraz opłatę dodatkową za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania – 214,09 zł . Do limitu opłat nie wchodzi składka ubezpieczeniowa . Łączna kwota opłat wynosi 241,84 zł , a powinna 25 zł . Nie można uznać , że koszt obsługi pożyczki w domu nie mieści się w kategorii opłat z art. 7a ustawy bowiem zalicza się do nich wszystkie koszty towarzyszące umowie . Opłata za obsługę pożyczki w domu stanowi składnik należności naliczonych z góry , wyznaczających wysokość stałej raty tygodniowej obciążającej pozwaną . W konsekwencji zastosowanie miał art. 17 ustawy . Postanowienia umowne nie mogą ograniczać uprawnień konsumenta przewidzianych w ustawie . W takich przypadkach stosuje się przepisy ustawy . Łączną kwotę zobowiązań pomniejszono o 216,84 zł ( opłata przygotowawcza + opłata za obsługę pożyczki w domu – 25 zł ) , a następnie o uiszczoną przez pozwaną kwotę 195 zł , co dało świadczenie podlegające zasądzeniu - 411,36 zł

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 100 k.p.c. , stosując zasadę ich stosunkowego rozdzielenia i zasądzając Spółce 65,48 % z poniesionych kosztów – adekwatnie do stopnia w jakim proces wygrała .

Apelację od tego wyroku w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach procesu złożyła (...) Finanse Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. żądając jego zmiany i uwzględnienia powództwa w całości , a w przypadku uznania , że zgromadzony materiał dowodowy nie daje wystarczających podstaw do zmiany wyroku , jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania .

Zarzucono naruszenie art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez jego błędną wykładnię polegającą na nieuzasadnionym przyjęciu za podstawę obliczenia górnego ograniczenia kosztów kredytu kwoty wypłaconej do rąk konsumenta , podczas gdy zgodnie z poglądami nauki prawa należy przyjmować kwotę kredytu brutto , a zatem uwzględniającą tak opłatę przygotowawczą jak i koszty ubezpieczenia spłaty kredytu oraz nieuprawnione uznanie wynagrodzenia powoda z tytułu świadczenia dodatkowej usługi w postaci obsługi spłaty pożyczki w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy za koszt związany z zawarciem umowy , podlegający ograniczeniu do 5 % kwoty kredytu , podczas gdy dodatkowa usługa jest fakultatywna . Dołączono dokumenty mające poświadczać możliwość zawarcia umowy także bez wyboru opcji obsługi spłaty w miejscu zamieszkania .

Domagano się zasądzenia kosztów procesu za drugą instancję .

Sąd Okręgowy ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja (...) Finanse Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. okazała się bezzasadna .

Sąd odwoławczy przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione w pierwszej instancji odnoszące się do treści umowy pożyczki z 16 października 2009 roku oraz zakresu w jakim P. B. zaspokoiła zobowiązanie , bez potrzeby ponownego ich przytaczania .

W pierwszej kolejności wskazać trzeba , że wnioski dowodowe zgłoszone w apelacji pominięto , jako spóźnione . Sąd odwoławczy może w postępowaniu uproszczonym przeprowadzić dowód z dokumentów ( art. 505 ¹¹ § 1 k.p.c. ) , ale wówczas gdy został on przedstawiony w warunkach określonych w art. 381 k.p.c. A. nie wskazała , że dowodów tych nie powołała wcześniej lub potrzeba ich powołania wynikła później . Zagadnienie kolizji pomiędzy żądaniem powódki , a normą art. 7a ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim ( Dziennik Ustaw Numer 100 pozycja 1081 ze zmianami ) powstało już w elektronicznym postępowaniu upominawczym ( patrz uzasadnienie postanowienia z 25 września 2012 roku o stwierdzeniu braku podstaw do wydania nakazu zapłaty ) . Do kwestii tej odniesiono się zresztą w uzasadnieniu pozwu wniesionego w tym postępowaniu , a następnie uzasadnieniu pozwu przedstawionego na formularzu . Potrzeba powołania dowodów na okoliczności wskazane w apelacji powstała zatem w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji , ale wówczas powodowa Spółka była bierna , poprzestając na dowodach dołączonych do pozwu . Przypomnieć jednak trzeba , że do akt dołączono wraz z pozwem regulamin pożyczki zawartej z pozwaną ( różniący się nieco od egzemplarza przedstawionego z apelacją ) , a zatem kluczowy dowód z umowy pożyczki wraz z dołączonym do niej regulaminem został przeprowadzony ( oryginał kontraktu i regulaminu – karty 19 – 20 ) . Uznając zaś za prawdziwe twierdzenia powódki o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie ( wobec bierności pozwanej – na mocy art. 339 § 2 k.p.c. ) przyjęto , że Spółka (...) udziela pożyczek pomimo nieskorzystania przez konsumenta z opcji obsługi spłaty rat w domu . Jednocześnie jednak ustala Sąd Okręgowy , że punkt IV.1 regulaminu pożyczek wskazuje , iż wybór opcji obsługi spłaty pożyczki w miejscu zamieszkania jest preferowany przez powódkę , a nieskorzystanie z tej opcji zasadniczo zmienia sytuację prawną konsumenta . W tym ostatnim przypadku umowa nie zostanie podpisana przez doradcę ( osobę reprezentującą Spółkę ) , a konsumentowi przedstawiona będzie ewentualnie oferta pożyczki .

Trafne jest stanowisko Sądu pierwszej instancji odnośnie sprzeczności postanowień umowy pożyczki z 16 października 2009 roku z normą art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim . Łączna kwota wszystkich opłat , prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki , z wyłączeniem udokumentowanych lub wynikających z innych przepisów prawa kosztów , związanych z ustanowieniem , zmianą lub wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczeń ( w tym kosztów ubezpieczenia spłaty kredytu ) , nie może przekroczyć 5 % kwoty udzielonego kredytu konsumenckiego . Zastosowanie tej normy karze uznać składkę ubezpieczeniową w kwocie 55 zł za niewchodzącą do „ limitu opłat ” ; zaliczyć do tej kategorii opłatę przygotowawczą w kwocie 27,75 zł oraz wynagrodzenie za usługę dodatkową – obsługę spłat pożyczki w miejscu zamieszkania w kwocie 214,09 zł . Kwota udzielonego kredytu konsumenckiego wynosi 500 zł , a zatem wysokość dopuszczalnych prawem kosztów pożyczki - 25 zł .

Kluczowe dla rozstrzygnięcia było ustalenie czy wynagrodzenie za usługę dodatkową stanowi opłatę ( koszt ) związaną z zawarciem umowy o kredyt konsumencki . Cytowana norma wskazuje na koszty związane z udzieleniem pożyczki , a zatem zastosowano nomenklaturę swoistą – odmienną od przyjętej , na przykład w art. 7 tej ustawy gdzie mowa o kosztach , które konsument jest zobowiązany zapłacić za kredyt . W art. 7a chodzi zaś o wszystkie koszty związane z zawarciem umowy , a zatem opłaty jakie jej towarzyszą , z wyłączeniem jedynie tych , które odnoszą się do kosztów udzielenia zabezpieczenia lub ubezpieczeń . Do tych ostatnich opłata za obsługę pożyczki w miejscu zamieszkania nie należy , a przy tym stanowi ona składnik należności naliczonych z góry , wyznaczających wysokość stałej raty tygodniowej obciążającej pozwaną . Pobrana była w związku z określonym trybem zawierania kontraktu – w miejscu zamieszkania wnioskującego o pożyczkę i za pośrednictwem doradcy , a zatem trybem preferowanym przez powodową Spółkę jako dającym rękojmię rzetelnej oceny zdolności wnioskującego do spłaty pożyczki i pozwalającym na bieżącą obserwację stanu wypłacalności . W tym znaczeniu opłata ta związana była właśnie z zawarciem umowy pożyczki , to znaczy towarzyszyła tej umowie , a nie stanowiła zobowiązania odrębnego – usługi świadczonej na rzecz pożyczkobiorcy . Tak zresztą widzi to sama powódka wskazując w pozwie , że dochodzi jednej kwoty wynikającej z jednego zobowiązania i zliczając jego wysokość z uwzględnieniem wynikającej z § 2 umowy pożyczki opłaty za usługę dodatkową . O tyle występuje dysonans pomiędzy tymi argumentami powódki , a umieszczoną także w uzasadnieniu pozwu deklaracją o nienaruszeniu normy art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim i nazywaniem wspomnianej opłaty „ dodatkową usługą niezwiązaną z zawarciem umowy ” . W samej umowie widać nawet niekonsekwencję terminologiczną . W § 2 za obsługę spłaty pożyczki w miejscu zamieszkania pobiera się „ wynagrodzenie ” , które następnie , zgodnie z jego istotą , określa się już jako opłatę ( §§ 3 i 5 ; pkt I.4 regulaminu ) . Opłaty zaś to koszty pobierane za czynności faktycznie poboczne względem podstawowego świadczenia polegającego na udzieleniu pożyczki , ale jednak wynikające z umowy . W umowie wysokość określonej z góry opłaty za usługę dodatkową wliczono przecież do raty obciążającej pozwaną , a w regulaminie przewidziano kolejność zaliczania wpłat na świadczenia uboczne z umowy pożyczki i świadczenie główne wprost wymieniając tam koszt obsługi spłat pożyczki w miejscu zamieszkania ( pkt V.5 ) . Wynagrodzenia tego nie wliczono natomiast do „ całkowitego kosztu pożyczki ” z § 5 umowy , ale to nie dziwi skoro jego treść stanowi realizację obowiązku podania tej wartości wynikającego z art. 7 ustawy o kredycie konsumenckim i nakazującego uwzględnienie odsetek i opłat , które trzeba „ zapłacić za kredyt ” czyli zaliczonych do „ kwoty pożyczki ” ( łącznie 109,11 zł ) . Zresztą w tym samym § 5 umowy do łącznej kwoty wszystkich kosztów obciążających pożyczkobiorcę „ na podstawie umowy pożyczki ” zaliczono opłatę za usługę dodatkową ( wspomniane 109,11 zł + 214,09 zł = 323,20 zł ) .

Wobec naruszenia uprawnień pozwanej do ograniczenia wysokości opłat , prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy zastosowanie znajdował art. 17 ustawy o kredycie konsumenckim . Postanowienia ograniczające uprawnienia konsumenta zostają zastąpione ustawowymi . Stąd konieczność ograniczenia opłat i kosztów do poziomu wyznaczonego przez art. 7a ustawy .

Wysokość opłat i kosztów określono przez odniesienie stawki 5 % do wartości „ pożyczki udzielonej ” zakładając , że ustawodawca nieprzypadkowo stosuje w art. 7a ustawy termin odnoszący się do wysokości świadczenia wypłaconego ( „ udzielonego ” ) . W rozstrzyganej sprawie znaczenie tego przepisu widać zwłaszcza w zestawieniu zarzutu apelantki , który sprowadza się do twierdzenia , że konsument wypłaca Spółce opłatę przygotowawczą za rozpoznanie przez Spółkę wniosku o pożyczkę , ze środków tej Spółki - z oceną tego zachowania jako zwykłego rozłożenia na raty świadczenia z tytułu opłaty przygotowawczej , a to realnie nie podnosi kwoty pożyczki . Odnośnie składki ubezpieczeniowej nie dołączono wyciągu z umowy ubezpieczenia , określającego czy składka ubezpieczeniowa pobrana jest przez ubezpieczyciela z góry za cały okres udzielania ochrony ubezpieczeniowej , czy też łącznie z periodycznymi wpłatami pożyczkobiorcy .

W tym stanie rzeczy , na mocy art. 385 k.p.c. , orzeczono jak w sentencji .