506/5/B/2014
POSTANOWIENIE
z dnia 2 października 2014 r.
Sygn. akt Ts 124/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat – przewodniczący
Stanisław Rymar – sprawozdawca
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 lipca 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej S.S.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 19 maja 2014 r. S.S. (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie, że art. 184 ust. 5 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572, ze zm.; dalej: prawo o szkolnictwie wyższym) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 i w związku art. 70 ust. 4; art. 64 ust. 1 w związku z art. 2, w związku z art. 64 ust. 3 i w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Zdaniem skarżącej art. 184 ust. 5 prawa o szkolnictwie wyższym jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 i w związku art. 70 ust. 4 Konstytucji, ponieważ ustanawia dla podmiotów podobnych (tj. studentów danego kierunku mających bardzo dobre wyniki w nauce) różne zasady przyznawania stypendiów za bardzo dobre wyniki w nauce. Jak stwierdziła skarżąca, zakwestionowany przepis uniemożliwia przyznanie tego świadczenia osobom, które – tak jak ona – spełniają łącznie następujące warunki: „a) uzyska[wszy] (…) tytuł licencjata z całkowicie innej dziedziny (…) nie mo[gły] (…) kontynuować studiów uzupełniających w celu uzyskania tytułu magistra prawa – bo prawo nie przewidywało w okresie rozpoczęcia nauki dla tego kierunku studiów uzupełniających, a tylko jednolite studia magisterskie”; b) na poprzednim kierunku nie pobierały stypendium dla studentów osiągających bardzo dobre wyniki w nauce, gdyż ówcześnie obowiązujące przepisy nie przewidywały takiej formy świadczenia; c) koszty wykształcenia pokryły z własnych środków; d) zostały przyjęte na studia przed 1 października 2011 r.
Uzasadniając powyższe zarzuty, skarżąca podkreślała, że prawa określone w art. 70 ust. 4 Konstytucji są realizowane tylko wtedy, gdy każdy student osiągający bardzo dobre wyniki w nauce, bez względu na to, czy wcześniej ukończy inny kierunek studiów, ma prawo do otrzymania świadczenia, o którym mowa w art. 173 ust. 1 pkt 3 prawa o szkolnictwie wyższym. Jak zarzuciła skarżąca, wprowadzenie przez ustawodawcę „dodatkowej cechy różnicującej, polegającej na wcześniejszym ukończeniu studiów na innym kierunku, powoduje wyodrębnienie z całej klasy adresatów grupę studentów która jest odmiennie traktowana”. Skarżąca stwierdziła również, że zakwestionowany w skardze art. 184 ust. 5 tej ustawy (znowelizowany ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw [Dz. U. Nr 84, poz. 455, ze zm.; dalej: ustawa zmieniająca z 2011 r.]) narusza zasadę równości w związku z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą poszanowania interesów w toku. Jak zarzuciła, w dniu zawarcia umowy o naukę (tj. 10 sierpnia 2011 r.) miała prawo do świadczeń materialnych, o których mowa w art. 173 ust. 1 pkt 3 prawa o szkolnictwie wyższym. Jej zdaniem ograniczenie tego prawa narusza także art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji.
Postanowieniem z 7 lipca 2014 r. (doręczonym pełnomocnikowi 12 lipca 2014 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wniesionej skardze dalszego biegu. Trybunał wskazał, że zakwestionowany przez skarżącą przepis był już poddany merytorycznej kontroli Trybunału. W wyroku z 5 listopada 2013 r. (sygn. K 40/12, OTK ZU nr 8/A/2013 r., poz. 120) Trybunał orzekł m.in., że art. 184 ust. 5 prawa o szkolnictwie wyższym w zakresie, w jakim wyłącza prawo studentów kontynuujących naukę na drugim kierunku studiów do otrzymania stypendiów, o których mowa w art. 173 ust. 1 pkt 3 i 4 tej ustawy, jest zgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 i w związku z art. 70 ust. 4 Konstytucji. Trybunał stwierdził również, że rozszerzenie przez skarżącą zakresu wzorców kontroli, a także sformułowanie dodatkowych zarzutów nie ma wpływu na stwierdzoną zbędność orzekania. Zdaniem Trybunału zarzuty te nie mają związku z treścią zakwestionowanego w skardze art. 184 ust. 5 prawa o szkolnictwie wyższym.
W zażaleniu z 18 lipca 2014 r. (data nadania) skarżąca zakwestionowała postanowienie Trybunału w całości. Zarzuciła w nim Trybunałowi naruszenie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 647, ze zm.; dalej: ustawa o TK) przez błędne uznanie, że wydanie orzeczenia jest zbędne. Zdaniem skarżącej w analizowanej sprawie oraz w wyroku Trybunału z 5 listopada 2013 r., ze względu na różny zakres zaskarżenia, przedmioty kontroli nie są tożsame – wyrok Trybunału dotyczy bowiem tylko tych osób, które uzyskały tytuł magistra, a nie licencjata. Skarżąca nie zgodziła się także z tezą Trybunału, jakoby dodatkowe zarzuty niekonstytucyjności „powinna (…) skierować do starych przepisów”. Jak stwierdziła, istotą tych zarzutów nie jest niekonstytucyjność poprzednich unormowań, lecz to, że znowelizowany art. 184 ust. 5 prawa o szkolnictwie wyższym nie uwzględnia wcześniejszych przepisów (w tym także luk legislacyjnych). Jak skarżąca zarzuciła, „nie otrzymywał[a] stypendium na poprzednim kierunku, pomimo osiągania bardzo dobrych wyników w nauce, tylko dlatego, że przepisy nie przewidywały stypendiów dla studentów zaocznych (luka legislacyjna) i tym bardziej zróżnicowanie dokonane przez ustawodawcę jest dla (…) [niej] szczególnie krzywdzące”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Bada przede wszystkim, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje w szczególności te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.
Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
W analizowanej sprawie nie ma znaczenia okoliczność, że skarżąca uzyskała tytuł licencjata, a nie magistra. Nie ma znaczenia także to, że poprzednio obowiązujące przepisy – jak twierdzi skarżąca – „nie przewidywały stypendiów dla studentów zaocznych (luka legislacyjna)” . Istotne jest natomiast to, że skarżąca ukończyła już jeden kierunek studiów. Jak orzekł bowiem Trybunał w wyroku z 5 listopada 2013 r., „ustawodawca w ramach kategorii podmiotów charakteryzujących się istotnymi cechami (bycie studentem, spełnienie ustawowych przesłanek warunkujących prawo do stypendiów) wyodrębnił grupę osób, które już ukończyły jedne studia i wobec tej grupy zastosował kwestionowane zróżnicowanie. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, przyjęte zróżnicowanie jest usprawiedliwione (…) Odstępstwo od zasady równości jest zatem usprawiedliwione przez dobór relewantnej cechy różnicującej podmioty podobne, w tym wypadku ukończenie pierwszego kierunku studiów”. Ukończenie jednego kierunku studiów, a nie uzyskanie tytułu magistra, uzasadnia także „wyłączenie z grona beneficjentów stypendiów naukowych nie tylko tych studentów, którzy uprzednio (na ukończonym kierunku studiów) pobierali stypendia określone w art. 173 ust. 1 pkt 3 i 4 [prawa o szkolnictwie wyższym], ale także studentów, którzy [– tak jak skarżąca –] nie korzystali z tego rodzaju stypendiów”.
W postanowieniu z 7 lipca 2014 r. Trybunał zasadnie zatem ustalił, że wydanie merytorycznego orzeczenia w rozpatrywanej sprawie jest zbędne. W związku z tym, na podstawie art. 49 w związku z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, prawidłowo odmówił nadania analizowanej skardze dalszego biegu.
Ponieważ zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, więc Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.