Pełny tekst orzeczenia

471/5/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 9 października 2014 r.
Sygn. akt Ts 9/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Leon Kieres – przewodniczący


Andrzej Rzepliński – sprawozdawca


Zbigniew Cieślak,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 kwietnia 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej K.B.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 10 stycznia 2014 r. K.B. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 40 ust. 1 i 5 zdanie pierwsze ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012 r. poz. 1356, ze zm.; dalej: ustawa o wychowaniu w trzeźwości) oraz § 5 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 lutego 2004 r. w sprawie trybu doprowadzania, przyjmowania i zwalniania osób w stanie nietrzeźwości oraz organizacji izb wytrzeźwień i placówek utworzonych lub wskazanych przez jednostkę samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 20, poz. 192, ze zm.; dalej: rozporządzenie) z art. 2 w związku z art. 7 oraz art. 41 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

2. Skarżący zarzucił, że art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości wprowadza arbitralną i nieostrą przesłankę pozbawienia wolności (zachowanie dające powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub zakładzie pracy). Zdaniem skarżącego przepis ten wprowadza również ograniczenie wolności osobistej, które nie jest konieczne dla ochrony moralności publicznej. Narusza tym samym art. 2, art. 7 oraz art. 41 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu do art. 40 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości oraz § 5 pkt 1 i 2 rozporządzenia skarżący stwierdził, że przepis ustawy nie zawiera przesłanek podjęcia decyzji o przyjęciu danej osoby do izby wytrzeźwień. Samoistną podstawę wydania decyzji o zatrzymaniu osoby doprowadzonej do izby wytrzeźwień w tej placówce stanowi więc § 5 rozporządzenia. W przekonaniu skarżącego taki stan narusza art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

3. Postanowieniem z 29 kwietnia 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał stwierdził, że formułując zarzut niekonstytucyjności art. 40 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości oraz § 5 pkt 1 i 2 rozporządzenia, skarżący nie uwzględnił nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 4 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. poz. 1563; dalej: ustawa nowelizująca), na mocy której do ustawy o wychowaniu w trzeźwości wprowadzono art. 401 i art. 403. Przepisy te formułują podstawę do podjęcia decyzji o przyjęciu do izby wytrzeźwień oraz określają przesłanki jej podjęcia. Trybunał uznał więc, że w obecnym stanie prawnym zarzuty skarżącego są oczywiście bezzasadne. Podkreślił również, że skarżący nie wykazał, iż orzekanie o konstytucyjności poprzednio obowiązującego stanu prawnego jest konieczne dla ochrony jego konstytucyjnych wolności i praw w rozumieniu art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).
Ponadto Trybunał uznał, że zachowanie osoby nietrzeźwej może naruszać porządek publiczny w stopniu przekraczającym normy kulturowe i społeczne oraz charakteryzować się znaczną uciążliwością dla osób trzecich. W takiej sytuacji konieczne jest ograniczenie wolności osobistej takiej osoby przez doprowadzenie jej do izby wytrzeźwień albo do miejsca zamieszkania lub pobytu. Trybunał podkreślił, że ustawodawca wskazuje, iż wtedy, gdy jest to możliwe, doprowadzenie powinno nastąpić do miejsca zamieszkania lub pobytu, a ponadto ogranicza czas przebywania osoby doprowadzonej w izbie wytrzeźwień. Wprowadza więc rozwiązania mające zapewnić, by ingerencja w wolność osobistą jednostki nie była nadmierna. Trybunał stwierdził więc, że sformułowany w skardze zarzut niezgodności art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji jest oczywiście bezzasadny.
W odniesieniu do zarzutu niezgodności art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości z art. 2 w związku z art. 7 Konstytucji Trybunał uznał natomiast, że jest on niedopuszczalny. Ani art. 2, ani art. 7 Konstytucji nie formułują bowiem wolności lub prawa konstytucyjnego. Nie mogą więc być samodzielnymi wzorcami kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Jednocześnie Trybunał podkreślił, że nawet jeśliby zarzut naruszenia art. 2 i art. 7 Konstytucji potraktować jako pozostający w związku z zarzutem naruszenia wolności osobistej (art. 41 ust. 1 Konstytucji), to również w tym zakresie skargę należałoby uznać za oczywiście bezzasadną. Samo użycie przez ustawodawcę pojęcia niedookreślonego nie przesądza bowiem o niekonstytucyjności przepisu, a znaczenie pojęcia zachowania dającego powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub zakładzie pracy może być ustalone na podstawie praktyki stosowania prawa.

4. Zażalenie na powyższe postanowienie wzniósł pełnomocnik skarżącego. Wskazał w nim, że skarżący nie odniósł się do treści ustawy nowelizującej, gdyż przedmiotem zaskarżenia były przepisy obowiązujące w dniu orzekania o jego wolnościach i prawach. Zaznaczył, że skarżący nie miał obowiązku wykazania, iż orzekanie o poprzednio obowiązującym stanie prawnym jest konieczne dla ochrony jego wolności i praw. Ocena takiej konieczności powinna bowiem zostać dokonana przez Trybunał. Ponadto pełnomocnik podkreślił, że brak takiej konieczności nie został wymieniony w art. 46 i 47 ustawy o TK jako jedna z przesłanek odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Pełnomocnik skarżącego stwierdził również, że Trybunał niesłusznie uznał sformułowane przez skarżącego zarzuty wobec art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości za oczywiście bezzasadne. Zaznaczył, że Trybunał niewystarczająco uzasadnił to, dlaczego za dopuszczalne uznał ograniczenie wolności osobistej osoby nietrzeźwej, która narusza porządek publiczny. Zauważył również, że Trybunał niesłuszne stwierdził, iż „skoro pojęcie zgorszenia w miejscu publicznym istnieje w systemie prawnym i ma charakter nieostry, to praktyka nada mu odpowiednią interpretację”. Jeśliby bowiem przyjąć jego prawdziwość, to Trybunał nie mógłby w ogóle badać konstytucyjności przepisów zawierających pojęcia nieostre.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny analizuje te zarzuty sformułowane w zażaleniu, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.

2. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w rozpatrywanym zażaleniu skarżący nie przedstawił żadnych argumentów, które podałyby w wątpliwość przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, przedstawione w postanowieniu z 29 kwietnia 2014 r. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

3. Trybunał słusznie stwierdził w szczególności, że wejście w życie ustawy nowelizującej spowodowało, iż sformułowany przez skarżącego zarzut niekonstytucyjności art. 40 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości oraz § 5 pkt 1 i 2 rozporządzenia jest oczywiście bezzasadny. Wprowadzone tą ustawą zmiany realizują bowiem postulaty skarżącego dotyczące pożądanego sposobu uregulowania procedury przyjęcia osoby do izby wytrzeźwień. Jak wynika między innymi z art. 39 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał orzeka o konstytucyjności obecnie obowiązującego stanu prawnego. Wydanie orzeczenia o poprzednio obowiązujących przepisach jest natomiast możliwe jedynie wtedy, gdy jest to konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 39 ust. 3 ustawy o TK). Obowiązek wykazania tej okoliczności spoczywa przy tym na skarżącym (zob. np. postanowienie TK z 3 listopada 2011 r., Ts 65/11, OTK ZU nr 1/B/2012, poz. 122). Tymczasem w skardze konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie skarżący w żaden sposób nie ustosunkował się do tej kwestii. Trybunał zasadnie więc odmówił nadania skardze dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 40 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości oraz § 5 pkt 1 i 2 rozporządzenia z przepisami Konstytucji wskazanymi w skardze.

4. Trybunał słusznie uznał również, że zarzut niezgodności art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 Konstytucji jest oczywiście bezzasadny, oraz prawidłowo to uzasadnił. Wbrew zarzutom podniesionym w zażaleniu Trybunał wyraźnie wskazał, że zachowanie osoby nietrzeźwej może charakteryzować się takim stopniem uciążliwości, iż konieczne jest ograniczenie jej wolności osobistej. Podkreślił również, że ustawodawca wprowadził rozwiązania pozwalające na mniej dotkliwą ingerencję w jej wolności i prawa (np. doprowadzenie osoby nietrzeźwej do miejsca zamieszkania) oraz ograniczył czas przebywania takiej osoby w izbie wytrzeźwień. Wykazał więc, że zarzut nieproporcjonalnego ograniczenia wolności osobistej przez zakwestionowany przepis jest oczywiście bezzasadny. Jednocześnie Trybunał stwierdza, że – wbrew temu, co zdaje się sugerować w zażaleniu skarżący – fakt, iż ustawodawca nie wprowadził szczegółowych przepisów umożliwiających ograniczenie wolności osób naruszających porządek publiczny z innych powodów niż stan nietrzeźwości (np. z powodu zażycia środków odurzających) nie wpływa na ocenę zgodności art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości z Konstytucją. Sam brak analogicznej regulacji prawnej dotyczącej innych sytuacji niż objęte zakwestionowanym przepisem nie przesądza bowiem o niekonstytucyjności tego przepisu. Świadczy co najwyżej o poziomej niespójności norm ustawowych, której ocena zostaje poza kognicją Trybunału Konstytucyjnego.

5. Ponadto Trybunał podkreśla, że – jak wyraźnie wskazano w postanowieniu z 29 kwietnia 2014 r. – zasadniczym powodem odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie, w jakim skarżący zarzucił niejasność przesłanek doprowadzenia do izby wytrzeźwień (zarzut niezgodności art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości z art. 2 i art. 7 Konstytucji), było ustalenie, iż art. 2 i art. 7 Konstytucji nie formułują konstytucyjnych wolności i praw. Nie mogą więc być samodzielnymi wzorcami kontroli przepisów zaskarżonych w skardze konstytucyjnej. We wniesionym zażaleniu skarżący nie zakwestionował tego ustalenia. Trybunał stwierdza, że jest ono prawidłowo.
Trybunał słusznie uznał również, że nawet jeśliby przyjąć, iż zarzut naruszenia art. 2 i art. 7 Konstytucji pozostaje w związku z zarzutem naruszenia art. 41 ust. 1 Konstytucji, to należałoby stwierdzić, że jest on oczywiście bezzasadny. Wbrew twierdzeniu skarżącego argumentacja Trybunału w tym zakresie nie opierała się na założeniu, że „skoro pojęcie zgorszenia w miejscu publicznym (…) ma charakter nieostry to praktyka nada mu odpowiednią interpretację”, lecz na twierdzeniu, że znaczenie tego pojęcia może być ustalone między innymi na podstawie praktyki jego stosowania. Jego użycie nie powoduje więc naruszenia zasady określoności prawa.

Wziąwszy powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.