I CK 296/04
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:26-01-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CKN 342/00 III CKN 50/97
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CK 296/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 grudnia 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSA Wojciech Kościołek (sprawozdawca)
Protokolant Beata Rogalska
w sprawie z powództwa M.M.
przeciwko A.S.
o rozwiązanie umowy dożywocia,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 8 grudnia 2004 r.,
kasacji powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 lutego 2004 r., sygn. akt [...],
oddala kasację.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki M.M. od
wyroku Sądu Okręgowego w W., oddalającego powództwo o rozwiązanie umowy
dożywocia, zawartej w dniu 1 czerwca 1998 r. z pozwaną A.S., której przedmiotem
była nieruchomość lokalowa położona w W.
U podstaw rozstrzygnięcia wskazał Sąd Apelacyjny, że strony pozostają
w stosunku pokrewieństwa, gdyż powódka jest siostrą babki pozwanej. Zawarcie
umowy dożywocia poprzedziły wieloletnie, zgodne stosunki rodzinne, których
potwierdzeniem było, m.in., wyrażenie przez powódkę zgody na wykup za
pieniądze matki pozwanej mieszkania zajmowanego przez powódkę w W. Choroba
nowotworowa matki pozwanej i chęć zabezpieczenia prawa pozwanej do
wykupionego mieszkania doprowadziły do zmiany początkowej formy
zadysponowania majątkiem powódki na rzecz pozwanej z pierwotnej formy
rozrządzenia testamentowego, na umowę dożywocia.
W dniu 1 czerwca 1998 r. strony zawarły umowę o dożywocie, której
przedmiotem było wykupione wcześniej mieszkanie. Pogarszający się stan zdrowia
powódki (wówczas 87 letniej) wpłynął na decyzję o wyjeździe z W. do G., gdzie
zamieszkała z pozwaną i jej matką. Do wyjazdu doszło za aprobatą powódki. W
styczniu 2000 r. zmarła matka pozwanej. Sytuacja ta, a także konieczność łączenia
przez pozwaną studiów z pracą zarobkową, doprowadziła do podjęcia przez strony
decyzji o zamieszkaniu powódki najpierw u babki pozwanej, a następnie w domu
pomocy społecznej w T. Pozwana odwiedzała powódkę w ośrodku dwa razy w
tygodniu, dowożąc jej różne rzeczy, była w stałym kontakcie z opiekunami.
Powódka pokrywała koszty pobytu w domu z własnych pieniędzy (750 zł
miesięcznie), które otrzymywała w postaci emerytury (ok. 830 zł miesięcznie). Była
zadowolona z pobytu w T., gdzie mieszkała od września 2000 r do lutego 2001 r. W
3
lutym 2001 r. została zabrana z ośrodka przez A.K. Od tego czasu stosunki stron
zostały zerwane.
W ocenie Sądu Apelacyjnego powództwo nie jest usprawiedliwione, skoro
zerwanie stosunków między stronami nie stanowiło efektu zdarzeń świadczących
o wyjątkowo nagannym zachowaniu pozwanej. Jedyny obciążający pozwaną
zarzut, niewłaściwego pełnienia obowiązków umownych, łączył się z pokrywaniem
kosztów pobytu w domu pomocy z emerytury powódki. Okoliczność ta nie stanowiła
jednak – w ocenie sądu drugiej instancji – wyrazu nagannego zachowania
pozwanej i chęci krzywdzenia powódki.
Kasację od wyroku złożyła powódka. Zarzuciła naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 908 § 1 k.c.
i art. 913 § 2 k.c. Na tej podstawie domagała się zmiany zaskarżonego wyroku
i wyroku sądu pierwszej instancji przez uwzględnienie powództwa w całości,
ewentualnie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy sądowi
drugiej instancji do ponownego rozpoznania
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, że cechą wspólną
wszystkich zdarzeń, które kwalifikują wypadek z art. 913 § 2 k.c. jako „wyjątkowy”,
jest krzywdzenie dożywotnika, agresja i zła wola po stronie jego kontrahenta (por.
między innymi wyrok z dnia 9 kwietnia 1997 r. , III CKN 50/97, OSNC 1997, nr 9,
poz. 133 i wyrok z dnia 9 listopada 2000 r. , II CKN 342/00 nie publik.).
W rozpoznawanej sprawie sądy obu instancji uczyniły to zagadnienie
przedmiotem postępowania dowodowego, a następnie ustaleń faktycznych i oceny.
W przeciwieństwie do twierdzeń pozwu z ustaleń tych wynika, że obecny stan
niechęci powódki wobec pozwanej nie stanowi efektu negatywnego zachowania
pozwanej względem powódki, lecz splotu zdarzeń życiowych nie odpowiadających
przesłankom art. 913 § 2 k.c.
W świetle nie kwestionowanych ustaleń faktycznych sądu drugiej instancji -
pobyt powódki w domu pomocy społecznej nie wynikał z zamiaru pozwanej
wyrządzenia krzywdy powódce, lecz stanowił efekt zgodnego z wolą obu stron
rozwiązania sytuacji, która powstała po śmierci matki pozwanej. Co więcej, jak
4
wynika z ustaleń sądów obu instancji, przez pierwsze miesiące pobyt ten nie
zakłócał kontaktów obu stron. Kształtowanie w sposób odmienny od pierwotnie
umówionego wzajemnych obowiązków umowy o dożywocie nie narusza treści art.
908 k.c.
Zasadniczo też nie wymusza w stosunkach rodzinnych, formalnego
potwierdzenia zmiany zakresu obowiązków, w drodze notarialnej czynności zmiany
postanowień umowy o dożywocie.
Należy podkreślić nieprawdziwość zarzutów powódki wobec pozwanej
o wyjątkowo nagannym zachowaniu, które wskazała w pozwie. Potwierdza to
trafność stanowiska Sądu drugiej instancji, że przyczyna aktualnie negatywnej
oceny pozwanej ze strony powódki nie obciąża pozwanej. Wyklucza to zasadność
roszczenia opartego na podstawie art. 913 § 2 k.c.
Dokonana przez Sąd drugiej instancji ocena prawna sprawy jest
w konsekwencji bezbłędna.
Zgodny z wolą dożywotnika pobyt w domu pomocy społecznej i na jego
własny koszt, sam w sobie, nie stanowi dostatecznej podstawy rozwiązania umowy
o dożywocie.
W tym stanie kasacja jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art.
39312
k.p.c.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 grudnia 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSA Wojciech Kościołek (sprawozdawca)
Protokolant Beata Rogalska
w sprawie z powództwa M.M.
przeciwko A.S.
o rozwiązanie umowy dożywocia,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 8 grudnia 2004 r.,
kasacji powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 lutego 2004 r., sygn. akt [...],
oddala kasację.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki M.M. od
wyroku Sądu Okręgowego w W., oddalającego powództwo o rozwiązanie umowy
dożywocia, zawartej w dniu 1 czerwca 1998 r. z pozwaną A.S., której przedmiotem
była nieruchomość lokalowa położona w W.
U podstaw rozstrzygnięcia wskazał Sąd Apelacyjny, że strony pozostają
w stosunku pokrewieństwa, gdyż powódka jest siostrą babki pozwanej. Zawarcie
umowy dożywocia poprzedziły wieloletnie, zgodne stosunki rodzinne, których
potwierdzeniem było, m.in., wyrażenie przez powódkę zgody na wykup za
pieniądze matki pozwanej mieszkania zajmowanego przez powódkę w W. Choroba
nowotworowa matki pozwanej i chęć zabezpieczenia prawa pozwanej do
wykupionego mieszkania doprowadziły do zmiany początkowej formy
zadysponowania majątkiem powódki na rzecz pozwanej z pierwotnej formy
rozrządzenia testamentowego, na umowę dożywocia.
W dniu 1 czerwca 1998 r. strony zawarły umowę o dożywocie, której
przedmiotem było wykupione wcześniej mieszkanie. Pogarszający się stan zdrowia
powódki (wówczas 87 letniej) wpłynął na decyzję o wyjeździe z W. do G., gdzie
zamieszkała z pozwaną i jej matką. Do wyjazdu doszło za aprobatą powódki. W
styczniu 2000 r. zmarła matka pozwanej. Sytuacja ta, a także konieczność łączenia
przez pozwaną studiów z pracą zarobkową, doprowadziła do podjęcia przez strony
decyzji o zamieszkaniu powódki najpierw u babki pozwanej, a następnie w domu
pomocy społecznej w T. Pozwana odwiedzała powódkę w ośrodku dwa razy w
tygodniu, dowożąc jej różne rzeczy, była w stałym kontakcie z opiekunami.
Powódka pokrywała koszty pobytu w domu z własnych pieniędzy (750 zł
miesięcznie), które otrzymywała w postaci emerytury (ok. 830 zł miesięcznie). Była
zadowolona z pobytu w T., gdzie mieszkała od września 2000 r do lutego 2001 r. W
3
lutym 2001 r. została zabrana z ośrodka przez A.K. Od tego czasu stosunki stron
zostały zerwane.
W ocenie Sądu Apelacyjnego powództwo nie jest usprawiedliwione, skoro
zerwanie stosunków między stronami nie stanowiło efektu zdarzeń świadczących
o wyjątkowo nagannym zachowaniu pozwanej. Jedyny obciążający pozwaną
zarzut, niewłaściwego pełnienia obowiązków umownych, łączył się z pokrywaniem
kosztów pobytu w domu pomocy z emerytury powódki. Okoliczność ta nie stanowiła
jednak – w ocenie sądu drugiej instancji – wyrazu nagannego zachowania
pozwanej i chęci krzywdzenia powódki.
Kasację od wyroku złożyła powódka. Zarzuciła naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 908 § 1 k.c.
i art. 913 § 2 k.c. Na tej podstawie domagała się zmiany zaskarżonego wyroku
i wyroku sądu pierwszej instancji przez uwzględnienie powództwa w całości,
ewentualnie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy sądowi
drugiej instancji do ponownego rozpoznania
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, że cechą wspólną
wszystkich zdarzeń, które kwalifikują wypadek z art. 913 § 2 k.c. jako „wyjątkowy”,
jest krzywdzenie dożywotnika, agresja i zła wola po stronie jego kontrahenta (por.
między innymi wyrok z dnia 9 kwietnia 1997 r. , III CKN 50/97, OSNC 1997, nr 9,
poz. 133 i wyrok z dnia 9 listopada 2000 r. , II CKN 342/00 nie publik.).
W rozpoznawanej sprawie sądy obu instancji uczyniły to zagadnienie
przedmiotem postępowania dowodowego, a następnie ustaleń faktycznych i oceny.
W przeciwieństwie do twierdzeń pozwu z ustaleń tych wynika, że obecny stan
niechęci powódki wobec pozwanej nie stanowi efektu negatywnego zachowania
pozwanej względem powódki, lecz splotu zdarzeń życiowych nie odpowiadających
przesłankom art. 913 § 2 k.c.
W świetle nie kwestionowanych ustaleń faktycznych sądu drugiej instancji -
pobyt powódki w domu pomocy społecznej nie wynikał z zamiaru pozwanej
wyrządzenia krzywdy powódce, lecz stanowił efekt zgodnego z wolą obu stron
rozwiązania sytuacji, która powstała po śmierci matki pozwanej. Co więcej, jak
4
wynika z ustaleń sądów obu instancji, przez pierwsze miesiące pobyt ten nie
zakłócał kontaktów obu stron. Kształtowanie w sposób odmienny od pierwotnie
umówionego wzajemnych obowiązków umowy o dożywocie nie narusza treści art.
908 k.c.
Zasadniczo też nie wymusza w stosunkach rodzinnych, formalnego
potwierdzenia zmiany zakresu obowiązków, w drodze notarialnej czynności zmiany
postanowień umowy o dożywocie.
Należy podkreślić nieprawdziwość zarzutów powódki wobec pozwanej
o wyjątkowo nagannym zachowaniu, które wskazała w pozwie. Potwierdza to
trafność stanowiska Sądu drugiej instancji, że przyczyna aktualnie negatywnej
oceny pozwanej ze strony powódki nie obciąża pozwanej. Wyklucza to zasadność
roszczenia opartego na podstawie art. 913 § 2 k.c.
Dokonana przez Sąd drugiej instancji ocena prawna sprawy jest
w konsekwencji bezbłędna.
Zgodny z wolą dożywotnika pobyt w domu pomocy społecznej i na jego
własny koszt, sam w sobie, nie stanowi dostatecznej podstawy rozwiązania umowy
o dożywocie.
W tym stanie kasacja jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art.
39312
k.p.c.