V CZ 143/04
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:26-01-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:C Prez 689/50 I CR 570/63 I CZ 12/67 III CZP 45/97 III CZP 63/2004
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 143/04
POSTANOWIENIE
Dnia 16 grudnia 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa "P." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - następcy
prawnego "PI." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko "A." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 grudnia 2004 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 czerwca 2004 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił kasację „P.” Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością od wyroku wydanego w sprawie z powództwa
„PI.” Spółki z ograniczona odpowiedzialnością przeciwko „A.” Spółce z
ograniczona odpowiedzialnością, o zapłatę. Sąd oparł swe rozstrzygnięcie na
faktach podanych przez spółkę wnoszącą kasację, iż po wydaniu wyroku w
postępowaniu apelacyjnym strona powodowa („PI.” spółka z o.o.) rozwiązała
umowę nabycia wierzytelności, wskutek czego prawo to „wróciło” do zbywcy, tj.
Spółki „P.”, która – jako uprawniona – postanowiła zaskarżyć wyrok sądu drugiej
instancji.
Opierając się na treści art. 192 pkt 3 k.p.c. oraz braku zgody strony pozwanej na
wstąpienie do procesu nabywcy, Sąd drugiej instancji uznał, że kasację wniosła
nieuprawniona osoba.
Z rozstrzygnięciem tym nie zgadza się „P.y” Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością. W zażaleniu wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu zażalenia skarżąca powołała się
na pogląd wyrażany w piśmiennictwie, wg którego przepis art. 192 pkt 3 k.p.c. nie
ma zastosowania do rzeczy oznaczonej co do gatunku, z czego wynika, że zgoda
strony pozwanej na wstąpienie nabywcy do procesu nie jest konieczna.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Zbyciem w rozumieniu art. 192 pkt 3 k.p.c. (art. 205 pkt 3 dawnego k.p.c.) są
wszelkie wypadki przejścia pod tytułem szczególnym uprawnienia lub obowiązku,
a więc także przejście wierzytelności. W piśmiennictwie podnoszono, że przepis
stanowi procesową reminiscencję starodawnej zasady zakazującej (również ze
skutkiem materialnoprawnym) zbywania w toku sprawy roszczenia lub rzeczy
spornej. We współczesnych ustawodawstwach pozostawiono tylko skutki
procesowe, złagodzone zastrzeżeniem dotyczącym zgody strony przeciwnej na
wstąpienie nabywcy na miejsce zbywcy. Należy zatem przyjąć, że zakaz zbywania
3
jako zasada już nie obowiązuje, jednak potrzeba ochrony interesów strony
przeciwnej (zbycie w toku procesu z reguły zmierza do polepszenia sytuacji
procesowej lub materialnoprawnej zbywcy) pozostawia jej decyzji wpływ czynności
na bieg procesu i jego kształt podmiotowy. W braku zgody, sąd nie bierze pod
uwagę okoliczności, że w toku sprawy nastąpiło przejście wierzytelności,
a „zbywca" tej wierzytelności pozostaje w sprawie nadal czynnie legitymowany
(wyrok Sądu Najwyższego z 3 września 1964 r., I CR 570/63, OSNC 1965/12/211).
W braku takiej zgody nabywca będzie związany wyrokiem zapadłym między
zbywca a stroną przeciwną, zachodzi bowiem wówczas wypadek rozszerzonej
jego prawomocności (uchwała składu siedmiu sędziów S N z 5 maja 1951 r., C.
Prez. 689/50, aktualna pod rządem kodeksu postępowania cywilnego z 1964 r.,
por. postanowienie z 11 kwietnia 1967 r., I CZ 12/67, PUG 1967, nr 12, s. 408).
Eksponowane w zażaleniu zapatrywanie ograniczające zakres regulacji art. 192
pkt 3 k.p.c. dotyczy rzeczy oznaczonych co do tożsamości, w rozpoznawanej
sprawie doszło natomiast do zbycia w toku procesu wierzytelności. Minimalnym
wymaganiem umożliwiającym zbycie prawa ze skutkiem rozporządzającym jest
jego oznaczalność, tzn. konkretyzacja stosunku prawnego stanowiącego jej źródło
oraz podmiotu i przedmiotu świadczenia (uchwała Sądu Najwyższego
z 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998/2/22). Zarzut skarżącego oparty
na argumentacji dotyczącej rzeczy nie odpowiada więc okolicznościom faktycznym
rozpoznawanej sprawy. Nadto wstąpienie do procesu w miejsce powoda na
podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c. należy uznać za niedopuszczalne w postępowaniu
kasacyjnym. Art. 388 § 1 k.p.c. w zdaniu pierwszym ustanawia jako regułę
natychmiastowa wykonalność wyroku. Zbycia rzeczy lub prawa może dokonać
zarówno powód jak i pozwany a przepis nie różnicuje – ze względu na podmiot
zbywający - skutków tego zdarzenia na bieg sprawy, dlatego wstąpienia nabywcy w
razie zbycia rzeczy (prawa) dokonanego po wszczęciu postępowania
egzekucyjnego zakłócałoby zgodność podmiotów postępowania egzekucyjnego
i toczącego się postępowania rozpoznawczego. Tymczasem stosowany wprost
przepis art. 788 § 1 k.p.c. wystarczająco i czytelnie reguluje legitymację
uczestników postępowania egzekucyjnego wynikającą z przejścia uprawnienia lub
4
obowiązku (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 29 października 2004 r., sygn.
III CZP 63/2004, niepubl.).
Dla wykładni art. 192 pkt 3 k.p.c. znaczenie ma również cel i zakres
postępowania kasacyjnego ograniczonego do badania w ramach przytoczonych
podstaw, czy orzeczenie sądu drugiej instancji zostało wydane z naruszeniem
prawa materialnego lub przepisów postępowania. Dlatego w ramach
odpowiedniego stosowania przepisów o apelacji (art. 39319
k.p.c.) a wśród nich art.
391 p 1 k.p.c., który nie wyłącza art. 192 pkt 3 k.p.c. nie można podzielić
zapatrywania o dopuszczalności zmian podmiotowych procesu w instancji
kasacyjnej.
Ponieważ zarzut podniesiony w zażaleniu jest nieuzasadniony Sąd
Najwyższy na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 39318
§ 1 i 3 oraz art. 397
§ 2 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.
POSTANOWIENIE
Dnia 16 grudnia 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa "P." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - następcy
prawnego "PI." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko "A." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 grudnia 2004 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 czerwca 2004 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił kasację „P.” Spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością od wyroku wydanego w sprawie z powództwa
„PI.” Spółki z ograniczona odpowiedzialnością przeciwko „A.” Spółce z
ograniczona odpowiedzialnością, o zapłatę. Sąd oparł swe rozstrzygnięcie na
faktach podanych przez spółkę wnoszącą kasację, iż po wydaniu wyroku w
postępowaniu apelacyjnym strona powodowa („PI.” spółka z o.o.) rozwiązała
umowę nabycia wierzytelności, wskutek czego prawo to „wróciło” do zbywcy, tj.
Spółki „P.”, która – jako uprawniona – postanowiła zaskarżyć wyrok sądu drugiej
instancji.
Opierając się na treści art. 192 pkt 3 k.p.c. oraz braku zgody strony pozwanej na
wstąpienie do procesu nabywcy, Sąd drugiej instancji uznał, że kasację wniosła
nieuprawniona osoba.
Z rozstrzygnięciem tym nie zgadza się „P.y” Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością. W zażaleniu wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu zażalenia skarżąca powołała się
na pogląd wyrażany w piśmiennictwie, wg którego przepis art. 192 pkt 3 k.p.c. nie
ma zastosowania do rzeczy oznaczonej co do gatunku, z czego wynika, że zgoda
strony pozwanej na wstąpienie nabywcy do procesu nie jest konieczna.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Zbyciem w rozumieniu art. 192 pkt 3 k.p.c. (art. 205 pkt 3 dawnego k.p.c.) są
wszelkie wypadki przejścia pod tytułem szczególnym uprawnienia lub obowiązku,
a więc także przejście wierzytelności. W piśmiennictwie podnoszono, że przepis
stanowi procesową reminiscencję starodawnej zasady zakazującej (również ze
skutkiem materialnoprawnym) zbywania w toku sprawy roszczenia lub rzeczy
spornej. We współczesnych ustawodawstwach pozostawiono tylko skutki
procesowe, złagodzone zastrzeżeniem dotyczącym zgody strony przeciwnej na
wstąpienie nabywcy na miejsce zbywcy. Należy zatem przyjąć, że zakaz zbywania
3
jako zasada już nie obowiązuje, jednak potrzeba ochrony interesów strony
przeciwnej (zbycie w toku procesu z reguły zmierza do polepszenia sytuacji
procesowej lub materialnoprawnej zbywcy) pozostawia jej decyzji wpływ czynności
na bieg procesu i jego kształt podmiotowy. W braku zgody, sąd nie bierze pod
uwagę okoliczności, że w toku sprawy nastąpiło przejście wierzytelności,
a „zbywca" tej wierzytelności pozostaje w sprawie nadal czynnie legitymowany
(wyrok Sądu Najwyższego z 3 września 1964 r., I CR 570/63, OSNC 1965/12/211).
W braku takiej zgody nabywca będzie związany wyrokiem zapadłym między
zbywca a stroną przeciwną, zachodzi bowiem wówczas wypadek rozszerzonej
jego prawomocności (uchwała składu siedmiu sędziów S N z 5 maja 1951 r., C.
Prez. 689/50, aktualna pod rządem kodeksu postępowania cywilnego z 1964 r.,
por. postanowienie z 11 kwietnia 1967 r., I CZ 12/67, PUG 1967, nr 12, s. 408).
Eksponowane w zażaleniu zapatrywanie ograniczające zakres regulacji art. 192
pkt 3 k.p.c. dotyczy rzeczy oznaczonych co do tożsamości, w rozpoznawanej
sprawie doszło natomiast do zbycia w toku procesu wierzytelności. Minimalnym
wymaganiem umożliwiającym zbycie prawa ze skutkiem rozporządzającym jest
jego oznaczalność, tzn. konkretyzacja stosunku prawnego stanowiącego jej źródło
oraz podmiotu i przedmiotu świadczenia (uchwała Sądu Najwyższego
z 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998/2/22). Zarzut skarżącego oparty
na argumentacji dotyczącej rzeczy nie odpowiada więc okolicznościom faktycznym
rozpoznawanej sprawy. Nadto wstąpienie do procesu w miejsce powoda na
podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c. należy uznać za niedopuszczalne w postępowaniu
kasacyjnym. Art. 388 § 1 k.p.c. w zdaniu pierwszym ustanawia jako regułę
natychmiastowa wykonalność wyroku. Zbycia rzeczy lub prawa może dokonać
zarówno powód jak i pozwany a przepis nie różnicuje – ze względu na podmiot
zbywający - skutków tego zdarzenia na bieg sprawy, dlatego wstąpienia nabywcy w
razie zbycia rzeczy (prawa) dokonanego po wszczęciu postępowania
egzekucyjnego zakłócałoby zgodność podmiotów postępowania egzekucyjnego
i toczącego się postępowania rozpoznawczego. Tymczasem stosowany wprost
przepis art. 788 § 1 k.p.c. wystarczająco i czytelnie reguluje legitymację
uczestników postępowania egzekucyjnego wynikającą z przejścia uprawnienia lub
4
obowiązku (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 29 października 2004 r., sygn.
III CZP 63/2004, niepubl.).
Dla wykładni art. 192 pkt 3 k.p.c. znaczenie ma również cel i zakres
postępowania kasacyjnego ograniczonego do badania w ramach przytoczonych
podstaw, czy orzeczenie sądu drugiej instancji zostało wydane z naruszeniem
prawa materialnego lub przepisów postępowania. Dlatego w ramach
odpowiedniego stosowania przepisów o apelacji (art. 39319
k.p.c.) a wśród nich art.
391 p 1 k.p.c., który nie wyłącza art. 192 pkt 3 k.p.c. nie można podzielić
zapatrywania o dopuszczalności zmian podmiotowych procesu w instancji
kasacyjnej.
Ponieważ zarzut podniesiony w zażaleniu jest nieuzasadniony Sąd
Najwyższy na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 39318
§ 1 i 3 oraz art. 397
§ 2 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.