Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 595/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 maja 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa M. T.
przeciwko T. K., Samodzielnemu Publicznemu Zespołowi Zakładów Opieki Zdrowotnej z
siedzibą w Z. i (…) Zakładowi Ubezpieczeń S.A. Inspektorat w Z.
o zapłatę,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 20 maja 2005 r., na rozprawie kasacji
pozwanego Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej z
siedzibą w Z. i pozwanego (...) Zakładu Ubezpieczeń S.A. Inspektorat w Z. od wyroku
Sądu Okręgowego w R. z dnia 18 maja 2004 r., sygn. akt IV Ca (…),
uchyla zaskarżony wyrok w części uwzględniającej powództwo (pkt I) i orzekającej
o kosztach (pkt II) i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w R.
do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powódka M. T. domaga się od trzech pozwanych: Samodzielnego Publicznego
Zespołu Opieki Zdrowotnej, jego lekarki i (...) Zakładu Ubezpieczeń zasądzenie kwoty
10.000 zł zadośćuczynienia w związku z doznanymi cierpieniami w czasie leczenia. Sąd
Rejonowy oddalił powództwo, ustalając następujący stan faktyczny.
Na początku czerwca 2002 r. u powódki wystąpiły dolegliwości biegunkowe,
dolegliwości bólu brzucha. W dniu 11 czerwca 2000 r. powódka wezwała pogotowie;
lekarz pogotowia zalecił jej lek przeciwbiegunkowy, przeciwbólowy oraz wizytę lekarską
w przychodni. Powódka zgłosiła się do Poradni Ogólnej Samodzielnego Publicznego
Zespołu Opieki Zdrowotnej w dniu 17 czerwca 2002 r. Do Poradni tej zgłaszała się
jeszcze trzykrotnie w czerwcu 2002 r. Lekarka ZOZ zdiagnozowała dolegliwości powódki
jako zapalenie pęcherza moczowego. W dniu 30 czerwca 2002 r. powódka wezwała
pogotowie ratunkowe. Z powodu niedrożności jelit powódkę przewieziono na Oddział
Chirurgii SPZZOZ w L. i w tym dniu poddano ją operacji, w trakcie której rozpoznano
kałowe zapalenie otrzewnej, spowodowane odcinkową martwicą esicy.
Leczenie szpitalne powódki trwało do dnia 10 lipca 2002 r. W toku prowadzonego
śledztwa w sprawie narażenia powódki na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia
albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez niewłaściwe leczenie w Poradni Rejonowej
(ostatecznie umorzonego) wystawiona została opinia biegłych lekarzy. Opinia ta
przesądziła o oddaleniu powództwa strony powodowej.
Apelacja powódki została uwzględniona; Sąd drugiej instancji zmienił zaskarżony
wyrok i zasądził in solidum od Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki
Zdrowotnej (ZOZ) oraz od (...) Zakładu Ubezpieczeń S.A. kwotę 10.000 zł
zadośćuczynienia; oddalił natomiast powództwo wobec pozwanej lekarki ZOZ. Sąd
Okręgowy doszedł do wniosku, że pozwanej lekarce można zarzucić tzw. błąd
diagnostyczny, polegający na niewłaściwym rozpoznaniu schorzenia powódki (lekarka
rozpoznała infekcję dróg moczowych, natomiast schorzeniem właściwym była choroba
jelita grubego). Pozwana lekarka nie podjęła wszystkiego co niezbędne i konieczne na
obecnym etapie rozwoju lecznictwa podstawowego dla właściwego zdiagnozowania
chorej powódki. Błędne rozpoznanie i leczenie powódki przez lekarkę ZOZ nie było
zatem, w ocenie Sądu, wynikiem jedynie występujących u powódki
niecharakterystycznych objawów schorzenia, ale konsekwencją m.in. zaniechania przez
tę lekarkę zlecenia badań dodatkowych. Sąd Okręgowy nie podzielił w tym zakresie
3
odmiennej opinii biegłych lekarzy z dnia 24 czerwca 2003 r., sporządzonej dla potrzeb
postępowania przygotowawczego.
Sąd Okręgowy ostatecznie przyjął, że ZOZ ponosi odpowiedzialność
odszkodowawczą na podstawie art. 420 k.p.c., natomiast oddalił powództwo wobec
pozwanej lekarki ZOZ. Odpowiedzialność pozwanego ubezpieczyciela uzasadniona była
tym, że pozwany ZOZ zawarł z ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej i szkoda powstała w okresie trwania stosunku
ubezpieczenia.
W kasacji pozwanego – Samodzielnego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej
(powoływanego dalej jako ZOZ) podniesiono naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2
k.p.c. oraz art. 444 § 1 k.c. w zw. z art. 445 k.c. W ocenie skarżącego, Sąd drugiej
instancji przekroczył granice swobodnej oceny dowodów polegającej na dokonaniu
rażąco wadliwej oceny opinii biegłych lekarzy, iż rozpoznanie schorzenia u powódki oraz
jej leczenie przez pozwanego było obarczone błędem oraz że skierowanie powódki na
obserwację szpitalną przez pozwaną uchroniłoby powódkę od zabiegu operacyjnego.
Skarżący kwestionował także stanowisko Sądu, że pogorszenie stanu zdrowia powódki
mieściło się w pojęciu wywołania stanu zdrowia określonego w art. 444 § 1 k.c. W
rezultacie domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia apelacji powódki,
ewentualnie – uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi drugiej
instancji do ponownego rozpoznania.
W kasacji pozwanego ubezpieczyciela podnoszono naruszenie art. 233 k.p.c. (w
zakresie oceny dowodu z opinii biegłych lekarzy w części dotyczącej zagadnienia błędu
diagnostycznego lekarza) oraz art. 415 k.c. (z racji niewłaściwego przyjęcia, że pozwany
lekarz ponosi winę w spowodowaniu schorzenia powódki, tj. częściowej martwicy esicy i
rozlanego kałowego zapalenia otrzewnej). Skarżący ubezpieczyciel wnosił o zmianę
zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji powódki, ewentualnie – o uchylenie tego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W obu kasacjach wskazywano na naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. przy
podobnej w zasadzie motywacji prawnej tego zarzutu. Motywację tę należy podzielić.
W zaskarżonym wyroku Sąd drugiej instancji uznał istnienie po stronie lekarza
tzw. błędu diagnostycznego, wyrażającego się w postawieniu błędnej diagnozy
dotyczącej schorzenia powódki (zapalenie pęcherza moczowego zamiast choroby jelita
grubego). Nieprawidłowość dokonanej diagnozy (przed leczeniem szpitalnym powódki)
4
nie była kwestionowana przez pozwanych. Problem polegał jedynie na tym, czy w
okolicznościach danej sprawy lekarz zakładu opieki zdrowotnej (ZOZ) podjął wszystkie
dostępne mu badania lecznicze pozwalające na postawienie właściwej diagnozy
lekarskiej. W tej materii zarysowały się zasadnicze różnice ocen dwóch sądów meriti
przy dokonywaniu ustaleń faktycznych, w zasadzie na podstawie takiego samego
materiału dowodowego zebranego w sprawie, w tym także - opinii biegłych lekarzy z
dnia 24 czerwca 2003 r. (sporządzonej dla potrzeb postępowania przygotowawczego).
W ocenie Sądu Okręgowego, pozwana lekarka ZOZ nie podjęła wobec chorej
powódki wszystkich niezbędnych czynności możliwych na obecnym etapie rozwoju
lecznictwa podstawowego, a zaniechanie przez nią dodatkowych badań świadczyło o
nienależnej staranności w ustalaniu przesłanek stanowiących podstawę do skutecznej
diagnozy lekarskiej. W konsekwencji błędne rozpoznanie schorzenia powódki i leczenie
w przychodni ZOZ nie było jedynie wynikiem występujących u powódki
niecharakterystycznych objawów rzeczywistego schorzenia. Jeżeli w tym zakresie Sąd
Okręgowy - jak sam zaznaczył – nie podzielił opinii biegłych lekarzy specjalistów, to w
świetle charakteru tej opinii, jej treści i w związku z nieprzedstawieniem przez Sąd
okoliczności mogących podważać zasadnicze stwierdzenia zawartej w tej opinii,
konstatacja ogólna Sądu drugiej instancji musi być uznana co najmniej za
przedwczesną.
Opinia medyczna z dnia 24 czerwca 2003 r. została sporządzona, jak
wspomniano, w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym. Jeżeli Sąd
Okręgowy dostrzegł potrzebę merytorycznego zweryfikowania treści tej opinii, to
należało przynajmniej dopuścić do ustosunkowania się do jej stwierdzeń przez lekarzy
sporządzających ekspertyzę medyczną i to właśnie w toku postępowania
rozpoznawczego przed sądem cywilnym. Ponadto w treści opinii wyrażono stanowisko,
że lekarka ZOZ „stosowała leczenie adekwatne do objawów klinicznych i wyników
badań dających podstawę do przyjęcia rozpoznania infekcji dróg moczowych”. Istniejąca
dokumentacja lekarska leczenia powódki (wywiad, badania laboratoryjne, przy braku
objawów otrzewnowych i oporów patologicznych w jamie brzusznej), pozwalały -
zdaniem ekspertów - przyjąć właśnie wspomniane rozpoznanie diagnostyczne do czasu
interwencji chirurgicznej. W opinii biegłych - lekarzy stwierdzono także i to, że wskazania
do interwencji chirurgicznej u powódki powstały dopiero w dniu 30 czerwca 2002 r., a
więc wówczas, gdy ujawniły się objawy otrzewnowe i z pewnością otwarcie jamy
brzusznej nie dokonano by wcześniej.
5
Jeżeli Sąd drugiej instancji nie podzielił tej zasadniczej dla rozstrzygnięcia sprawy
części opinii medycznej, to powinien był przynajmniej szerzej umotywować to, w oparciu
o jakie ustalenia faktyczne i na podstawie jakich dowodów (np. odpowiedniej
dokumentacji leczenia powódki) doszedł do odmiennego stanowiska. Zaniechanie takich
ustaleń nie może usprawiedliwiać dokonanych przez Sąd Okręgowy ocen prawnych
dotyczących prawidłowości diagnozy medycznej postawionej w toku leczenia powódki
przez lekarkę ZOZ. W tej sytuacji należało w pełni podzielić sformułowane w obu
kasacjach zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. zmierzające do wykazania
niehonorowania przez Sąd drugiej instancji reguł oceny materiału dowodowego
zawartych w tym przepisie.
Oznaczało to konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w części
uwzględniającej powództwo (pkt I) oraz w części rozstrzygającej o kosztach
i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania (art. 39313
§ 1
k.p.c.).