Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 655/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 czerwca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Tadeusz Domińczyk
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. M.
przeciwko Miastu i Gminie Uzdrowiskowej M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 17 czerwca 2005 r., kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 21 lipca 2004 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach procesu w postępowaniu
kasacyjnym.
Uzasadnienie
Pozwana Gmina Uzdrowiskowa M., w kasacji od wyroku Sądu drugiej instancji
zasądzającego od niej kwotę 22897 zł (z odsetkami, co do których wyrok sądu pierwszej
instancji nie uległ zmianie) przytoczyła naruszenie art. 471 k.c. w związku z art. 3, art. 6
ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i
zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.). Zarzuciła również
2
naruszenie przepisów postępowania tj. art. 378 § 1 k.p.c. i art. 391 w zw. z art. 316
k.p.c. art. 227, 230 i 233 k.p.c.
Skarżąca wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie jej apelacji lub
o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Sformułowanie drugiej podstawy kasacji nie pozwala wyłowić z obszernego tekstu
przedstawionego jako kilkadziesiąt zdań równorzędnie złożonych, postaci zarzucanego
naruszenia przepisów postępowania. Wynika z nich sprzeciw wobec ustalonej podstawy
faktycznej bez wskazania jednak naruszenia reguł budowy tej podstawy. Odniesienie się
do każdego twierdzenia pozwanej wymagałoby ponownej oceny zgromadzonego
materiału i rekonstrukcji zdarzeń prowadzących zdaniem powoda do wyrządzenia mu
szkody. Taki zabieg nie jest jednak możliwy w postępowaniu kasacyjnym
przeznaczonym dla oceny wykładni lub stosowania prawa.
Ze względu na przedstawiony sposób przytoczenia drugiej podstawy kasacji (art.
3931
pkt 2 k.p.c.) nie może być ona uwzględniona. Nie można natomiast uznać
pierwszej podstawy kasacji za nieusprawiedliwioną.
Sąd drugiej instancji zakreślił granice podstawy faktycznej roszczenia powoda do
szkód spowodowanych niedrożnością kanalizacji burzowej przebiegającej przez jego
nieruchomość i wskazał, że powód nie udowodnił, aby przelewanie się wody z ul. P. na
działkę powoda było spowodowane niedrożnością kanalizacji (rur) na tej działce, nie
złożył wniosków dowodowych pozwalających oddzielić tę przyczynę zalewania działki od
innych (deszcz nawalny w lipcu 2002 r.) oraz wniosków pozwalających ustalić stopień
zawilgocenia budynku wywołany omawianą przyczyną.
Przyjął Sąd drugiej instancji za udowodnione, że wyłączną przyczyną zniszczenia
domku kempingowego była wadliwa instalacja burzowa na tej działce i ta sama
przyczyna odnosi się do zniszczenia wierzchniej warstwy gruntu przez ścieki skażone
fekaliami pochodzącymi z nielegalnych przyłączy do kanalizacji burzowej. Wysokość
szkody opisanej w tym fragmencie wynosi 21.396,74 zł a naprawa domku
kempingowego równa się kwocie 7.372,47 zł. Przechodząc do odpowiedzialności
pozwanej Sąd Apelacyjny nie wypowiedział się stanowczo odnośnie do podstawy
prawnej wyroku. Sformułowanie „nie ma też wpływu na skuteczność apelacji pozwanego
zarzut naruszenia prawa materialnego, a to art. 415 k.c.” jest niezrozumiałe w świetle
jednoznacznego wskazania tego przepisu jako podstawy prawnej wyroku
3
zasądzającego odszkodowanie. W następnym zdaniu Sąd Apelacyjny zarzucił sądowi
pierwszej instancji niewyartykułowanie w czym upatruje przesłanki odpowiedzialności
pozwanej na gruncie przepisu art. 4201
k.c., którego sąd pierwszej instancji nie powołał
a sąd drugiej instancji zdystansował się w dalszej części swych rozważań
(lecz z wahaniem) od rozstrzygania powództwa na podstawie deliktowej. Dalsza część
uzasadnienia wskazuje wyraźnie na to, że reżim kontraktowej odpowiedzialności został
przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia.
Skarżącej Gminie nie można odmówić słuszności gdy wywodzi, że zgromadzony
w sprawie materiał nie daje podstaw do przyjęcia węzła obligacyjnego i nienależytego
wykonania przez Gminę zobowiązanie.
Po pierwsze, uwzględniając nawet treść prawomocnego wyroku z 29 czerwca
2001 r. [I C (…)] i pomijając brak stanowczego ustalenia okresu, w którym szkoda
została wyrządzona, można stwierdzić, że od daty uprawomocnienia się tego wyroku
pozwana stała się posiadaczem służebności w złej wierze, a w toku procesu ponosiła
odpowiedzialność (art. 230 w zw. z art. 225 k.c.) jak posiadacz w złej wierze. Jednak nie
ma podstaw aby z wyroku windykacyjnego wywodzić istnienie zobowiązania
usprawiedliwiającego roszczenie odszkodowawcze na podstawie art. 471 k.c. Przepis
ten określa skutek niewykonania istniejącego zobowiązania tymczasem wyrok
nakazujący odróżnienie cudzej nieruchomości potwierdza i opatruje następnie sankcją
przymusu podmiotowe prawo rzeczowe a nie obligacyjne.
Po drugie, z przepisów art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym oraz
art. 3 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę (...) nie można wywodzić roszczenia
jako skutku zobowiązania (art. 353 § 1 k.c.) ani odpowiedzialności za szkodę w ramach
art. 471 k.c.
Po trzecie, brak jakichkolwiek ustaleń w sprawie odnośnie do zawarcia
z powodem umowy o odprowadzania ścieków przez gminę lub przedsiębiorstwo
wodno-kanalizacyjne. Dodać należy, że przedsiębiorstwo mające podmiotowość prawną
odpowiadałoby samoistnie, natomiast odpowiedzialność gminy wchodziłaby w grę,
gdyby działalność w zakresie od prowadzania ścieków prowadziła gminna jednostka
organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej.
Obowiązek utrzymywania w należytym stanie urządzeń naziemnych oraz
podziemnych ma charakter ogólny niewymagający powstania wpierw zobowiązania
a roszczenia o wyrządzenie szkody spowodowanej brakiem dbałości o stan tych
4
urządzeń przysługują nie w relacji obligacyjnej między wierzycielem a dłużnikiem lecz w
relacji między sprawcą szkody a poszkodowanym.
Przyjęcie przez Sąd Apelacyjny podstawy prawnej rozstrzygnięcia nie znajdującej
usprawiedliwienia w przedstawionym w uzasadnieniu stanie faktycznym usprawiedliwia
zarzut naruszenia wskazanych w kasacji przepisów prawa materialnego. Dlatego Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39313
§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.