Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 679/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 czerwca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Tadeusz Domińczyk
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Wielobranżowego "P.(…)" sp. z o.o. w Ł.
przeciwko Województwu X.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 17 czerwca 2005 r., kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 29 września 2004 r., sygn. akt I ACa
(…),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach procesu w postępowaniu
kasacyjnym.
Uzasadnienie
Nabywca wierzytelności w stosunku do Szpitala im. (…) w L. (samodzielnego,
publicznego zakładu opieki zdrowotnej) z tytułu dostawy materiałów medycznych
domagał się, po przekształceniach podmiotowych powództwa, od Województwa X. 68
2
853,03 zł z odsetkami. Przed wniesieniem do sądu pozwu w postępowaniu
upominawczym o tę kwotę, Sejmik Województwa X. jako organ założycielski zakładu
opieki zdrowotnej, uchwałami z 13 lipca 2002 r. i 30 sierpnia 2002 r. postanowił o
utworzeniu samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej p.n. Wojewódzki
Szpital Specjalistyczny przez połączenie Wojewódzkiego Szpitala im. A. (…) i Szpitala
Chirurgicznego w L. oraz o przejęciu zobowiązań dwóch łączonych szpitali przez
nowoutworzony zakład opieki zdrowotnej.
Istnienie wierzytelności i jej wysokość nie były kwestionowane, natomiast spór
dotyczył legitymacji biernej Województwa X., jako jednostki samorządu terytorialnego,
posiadającego osobowość prawną.
Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo a Sąd Apelacyjny oddalił apelację
pozwanego Województwa podzielając ocenę prawną, zgodnie z którą ustawa z dnia 31
sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (dalej: ustawa o z.o.z.) nie dopuszcza
przyjętej przez sejmik województwa postaci przekształcenia zakładów opieki zdrowotnej.
Wskazując na skutki: wykreślenia z rejestru Wojewódzkiego szpitala im. A. (…) w L. (art.
94 § 1 i 2 k.p.c.) oraz skuteczność wpisu nowoutworzonego szpitala, sąd drugiej
instancji uznał taki stan za równoznaczny z prawną likwidacją zakładu opieki zdrowotnej,
o której mowa w art. 60 ustawy o z.o.z. W takiej sytuacji stosuje się zdaniem tego sądu
reguły określone w art. 60 ust. 6, stanowiącym, że zobowiązania i należności
samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej po jego likwidacji stają się
zobowiązaniami i należnościami Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu
terytorialnego. Nowoutworzony zakład mógłby przejąć dług na podstawie art. 519 k.c.,
co w sprawie nie miało miejsca.
W kasacji Województwa X. opartej na pierwszej podstawie przytoczono przepisy
art. 36, 38 ust. 1, art. 53a ust. 1 oraz art. 60 ust. 6 ustawy o z.o.z. Skarżący domagał się
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania albo
zmiany przez oddalenie powództwa oraz żądał zasądzenia kosztów procesu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niedoskonałość stanu normatywnego odnośnie do przekształceń oraz likwidacji
publicznych zakładów opieki zdrowotnej rodzi niebezpieczeństwo istotnych rozbieżności
co do wykładni tych pojęć. Punktem wyjścia powinna być konstatacja, że nie ma
przepisów ogólnych regulujących przekształcenia podmiotowe osób prawnych, w tym
łączenie i likwidację. Dodać należy, że samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
wykazują specyficzne właściwości różniące je w zasadniczy sposób od podmiotów
3
gospodarczych. Publiczne zakłady opieki zdrowotnej tworzone na podstawie ustawy z
1991 r. przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, wojewodów, gminy i
związki komunalne a także przez przedsiębiorstwo Państwowe „P.(...)" oraz
utrzymywane ze środków publicznych uzyskiwały osobowość prawną z chwilą wpisu do
rejestru prowadzonego przez sąd, jednak źródło i sposób finansowania wykluczały
wówczas rzeczywistą samodzielność. Połączenie z budżetem organu założycielskiego
czyniło zbędną dokładną regulację likwidacji oraz przekształceń, której ciężar Skarb
Państwa ponosił. Z definicji takich zakładów wynikało natomiast, że właściwości
funkcjonalne wyliczone w art. 1 ust. 1 ustawy o z.o.z., tj. zdolność do pełnienia
publicznych zadań w zakresie opieki zdrowotnej miały decydujące znaczenie dla
istnienia lub nieistnienia zakładu. Przepis art. 51 wprost przewidywał prowadzenie
publicznego zakładu opieki zdrowotnej w postaci zakładu budżetowego, a z art. 35c ust.
1 wynika możliwość zmiany formy zakładu samodzielnego na zakład budżetowy bez
likwidacji, mimo utraty podmiotowości prawnej.
Można zatem stwierdzić, że projektodawcy przepisów ustrojowych zakładów
opieki zdrowotnej nie przywiązywali znaczenia do cywilnoprawnych konstrukcji lecz do
cech funkcjonalnych i sposobu finansowania. Wnioski powyższe nie pozwalają podzielić
zapatrywania Sądu Apelacyjnego, uznającego według reguł prawa cywilnego, utratę
podmiotowości prawnej zakładu opieki zdrowotnej za równoznaczne likwidacji. Z treści
przepisów zawartych w rozdziale 2. (tworzenie, statut, przekształcanie i likwidacja
publicznego zakładu opieki zdrowotnej) wynika, że dopuszcza się ich przekształcenie
bez likwidacji i przekształcenie z likwidacją (por. art. 36, 36a) ale w razie likwidacji
następuje zaniechanie działalności i udzielania świadczeń zdrowotnych (arg. z art. 36b),
czyli dochodzi do rozproszenia wyodrębnionego organizacyjnie zespołu osób i środków
majątkowych utworzonego i utrzymywanego w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i
promocji zdrowia. W takim wypadku art. 53a ust. 2 określa sposób dysponowania
majątkiem zakładu zbędnym ze względu na zaprzestanie działalności statutowej.
Natomiast każde inne przekształcenie, nie wykluczając połączenia (art. 53a ust. 1) nie
oznacza likwidacji i nie prowadzi do przejęcia odpowiedzialności przez organ
założycielski. W rozpoznawanej sprawie nie wykazano aby doszło do likwidacji jednostki
organizacyjnej, działającej pod nazwą Wojewódzkiego Szpitala im. A. (…), wskutek
czego ubezpieczeni musieliby poszukiwać opieki zdrowotnej w innych zakładach, a
wierzyciele zostali pozbawieni możliwości dochodzenia swoich roszczeń.
Przepisy dotyczące przekształceń zakładów opieki zdrowotnej mają charakter
4
przepisów szczególnych i wyłączają reguły zmiany dłużnika wynikające z kodeksu
cywilnego (art. 519 k.c.). Ze względu na społeczne znaczenie publicznych zakładów
opieki zdrowotnej wynikające z oparcia uprawnień do tej opieki głównie na
ubezpieczeniu powszechnym, ustawodawca otworzył szerokie możliwości przekształceń
zakładów aby uchronić je przed likwidacją pozbawiającą uboższe warstwy
społeczeństwa jakiejkolwiek opieki zdrowotnej.
Nie można też zakładać, że zmiany struktur tych zakładów w każdym wypadku
pogorszą sytuacje wierzycieli.
Wykładnia ścisła art. 60 ust. 6 ustawy o z.o.z. utrwala się w praktyce orzeczniczej
Sadu Najwyższego (por. wyrok z 16 grudnia 2004 r. sygn. V CK 287/04 niepubl. lub
wyrok z 19 maja 2005 r V CK 622/04 niepubl.).
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
1 k.p.c. orzekł
jak w sentencji.