Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 35/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 lipca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
SSN Tadeusz Żyznowski
w sprawie z powództwa A. M.
przeciwko (…) Zakładowi Ubezpieczeń S.A. w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 28 lipca 2005 r., kasacji powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 30 września 2004 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Powódka wystąpiła z roszczeniami odszkodowawczymi w związku ze śmiercią
córki S. S., która zginęła w wypadku samochodowym. Sąd Okręgowy w G. OZ w R.
wyrokiem z dnia 3 lutego 2004 r. zasądził od pozwanego ubezpieczyciela na rzecz
powódki m.in. kwotę 30.000,- złotych z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej
powódki. Sąd ustalił, że powódka w chwili śmierci córki nie pracowała zarobkowo,
opiekowała się niepełnosprawnym drugim dzieckiem, często chorowała z uwagi na
uszkodzenie mięśnia sercowego, pozostawała wraz z dziećmi we wspólnocie rodzinnej i
2
gospodarczej ze swoim bratem, który po rodzicach objął gospodarstwo rolne,
uzyskiwała środki finansowe z alimentów w kwocie 417,- zł miesięcznie plus 3 t. węgla
przyznanych na rzecz córki S. i z alimentów w wysokości 270,- zł miesięcznie
zasądzonych na rzecz młodszego dziecka, korzystała z pomocy Zmarłej w pracach
domowych, załatwianiu sprawunków i sprawowaniu opieki nad niepełnosprawnym
synem. Ponadto, Sąd pierwszej instancji ustalił, że córka stron w chwili wypadku miała
19 lat, nie pracowała i nie uczyła się, ukończyła szkołę podstawową jako przeciętna
uczennica, powtarzała w tej szkole jedną z ostatnich klas, a naukę w szkole zawodowej
kilka miesięcy wcześniej przerwała i została skreślona z listy uczniów. Miała zamiar od
najbliższego roku szkolnego podjąć naukę w liceum wieczorowym, zdawała sobie
sprawę z tego, że z uwagi na chorą i nie posiadającą własnych środków utrzymania
matkę oraz chorego brata na niej w przyszłości będzie spoczywał ciężar utrzymania
rodziny. Przed wypadkiem, w czerwcu, ustalone zostało wyrokiem sądowym
wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego ojca Zmarłej w stosunku do niej, ale córka
powódki po podjęciu nauki zamierzała ubiegać się ponownie o alimenty. Sąd Rejonowy
przyjął, że w związku ze śmiercią córki powódka utraciła szansę na pomoc i wsparcie
finansowe w przyszłości w stopniu uzasadniającym ocenę, że kwota odszkodowania z
tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej powódki powinna wynieść 50.000,-
złotych, a nie jedynie 20.000,- zł, jak to uznał pozwany ubezpieczyciel w postępowaniu
przedsądowym, w związku z czym, z tego tytułu Sąd zasądził od pozwanego kwotę
30.000,- złotych. Ustalając wysokość w/w odszkodowania Sąd Rejonowy miał też na
uwadze poczucie krzywdy i osamotnienia u powódki.
Sąd Apelacyjny zaskarżonym wyrokiem uwzględnił częściowo apelację
pozwanego i obniżył wysokość odszkodowania do kwoty 10.000,- złotych uznając, że
sytuacja powódki usprawiedliwiała przyjęcie, iż z tytułu znacznego pogorszenia jej
sytuacji życiowej adekwatna była kwota 30.000,- złotych. Sąd Okręgowy wskazał, że
odszkodowanie przewidziane w art. 446 § 3 k.c. nie może obejmować szkody
niematerialnej w postaci przeżyć psychicznych z powodu utraty osoby bliskiej, natomiast
szkoda materialna wyrażająca się w utracie szansy na pomoc finansową ze strony
zmarłej osoby bliskiej w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie mogła być przyjęta
w stosunkowo wysokiej kwocie 50.000,- zł w sytuacji, gdy przed wypadkiem córka
powódki nie pracowała i nie uczyła się i nie pomagała finansowo matce, w związku z
czym, zważywszy na jej dotychczasowe osiągnięcia w nauce, prognozowanie co do jej
przyszłych możliwości zarobkowych powinno obejmować wartości znikome.
3
W kasacji powódka zarzuciła temu wyrokowi naruszenie art. 446 § 3 k.p.c. przez
jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że przyznane powódce odszkodowanie
jest nieadekwatne do sytuacji powódki. Podniosła, że przy braku ścisłych kryteriów
zasądzenia odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci
osoby bliskiej Sąd Okręgowy byłby władny obniżyć kwotę z tego tytułu zasądzoną przez
Sąd pierwszej instancji gdyby ta kwota była rażąco wygórowana, co w rozpoznawanej
sprawie nie miało miejsca. Wnosiła o zmianę wyroku przez oddalenie apelacji
pozwanego w całości.
Sąd Najwyższy uznał, że kasacja nie jest usprawiedliwiona. Wbrew stanowisku
skarżącej oceniona przez Sąd Rejonowy na 50.000,- złotych kwota należnego powódce
odszkodowania przewidzianego w art. 446 § 3 k.c. była w okolicznościach niniejszej
sprawy rażąco nieadekwatna do stopnia pogorszenia się sytuacji życiowej powódki w
związku ze śmiercią córki. Niezależnie od błędnego uwzględnienia przez Sąd Rejonowy
przeżyć psychicznych powódki jako wpływających na wysokość odszkodowania mimo,
że te bolesne przeżycia nie skutkowały szkodą materialną po stronie powódki, uszło
uwagi Sądu Rejonowego, że pogorszenie sytuacji życiowej powódki wyrażało się tylko w
utracie szansy na finansowe wsparcie ze strony Zmarłej, na które powódka liczyła. Choć
rysowało się ono realnie co do zasady, to zarówno co do okresu, kiedy by w przyszłości
mogło nastąpić, jak i co do rozmiarów finansowej pomocy świadczonej przez Zmarłą
brak było urealnienia powództwa w stopniu zasługującym na przyznanie powódce
dodatkowo 30.000,- złotych. Nie sposób było nie dostrzec, że przed wypadkiem córka
powódki nie tylko nie podejmowała działań mających przynieść środki finansowe
rodzinie, ale swoim zachowaniem spowodowała utratę środków finansowych
przeznaczonych na jej własne utrzymanie. Postawa życiowa Zmarłej nie stwarzała
podstaw do przyjęcia, że w przyszłości dostarczałaby matce wsparcia materialnego
zasługującego na wyrażenie go kwotą 50.000,-. Ocenił to trafnie Sąd Okręgowy w
zaskarżonym wyroku.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację (art. 39312
k.p.c. w
brzmieniu sprzed zmiany wprowadzonej ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania cywilnego...(-) Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98 – art. 3 tej
ustawy).
Sąd Najwyższy nie przyznał pełnomocnikowi powódki ze Skarbu Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej w postępowaniu kasacyjnym z urzędu ponieważ
wniosek co do kosztów za instancję kasacyjną nie spełnia wymogów przewidzianych w
4
§ 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie ... (-) Dz. U. 163, poz. 1348 ze zm.).