Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CK 94/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 września 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Bronisław Czech (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa M. B.
przeciwko U. B.
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, po rozpoznaniu na rozprawie w
Izbie Cywilnej w dniu 22 września 2005 r., kasacji powoda od wyroku Sądu
Okręgowego w T. z dnia 17 listopada 2004 r., sygn. akt VIII Ca (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
W dniu 27 stycznia 1999 r. M. B. i U. B. zawarli ugodę przed Sądem
Rejonowym w W. w sprawie I Ns (…) o podział majątku wspólnego. Ruchomościami i
inwentarzem martwym podzielili się w ten sposób, że każdy zatrzymał posiadane
składniki majątku wspólnego. Strony zgodnie określiły wartość majątku
podlegającego podziałowi na 50.000,- zł. M. B. przejął na wyłączną własność
2
wchodzące w skład majątku wspólnego nieruchomości położone w S., C. i J. w
zamian za spłaty na rzecz U. B. Mianowicie M. B. został zobowiązany do zapłacenia
na rzecz U. B. kwoty 5.000,- zł do dnia 30 października 1999 r., z tym, że
niezapłacenie tej kwoty w terminie powodowało jej natychmiastową wymagalność
wraz z odsetkami od dnia 27 stycznia 1999 r. Nadto w ugodzie M. B. zobowiązał się
wydać do rąk U. B. w terminie do dnia 30 października 2000 r. i w terminie do dnia 30
października 2001 r. po 25 ton pszenicy i dostarczyć ją własnym transportem i na
własny koszt do miejsca wskazanego przez pozwaną na terenie powiatu
wąbrzeskiego. Strony uzgodniły, że w przypadku nie wydania całkowitej ilości
pszenicy M. B. będzie zobowiązany do natychmiastowej zapłaty wartości
niedostarczonej pszenicy według cen na dzień jej wydania, ustalonej według
średnich cen obowiązujących na terenie powiatu wąbrzeskiego wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia 27 stycznia 1999 r. M. B. nie dostarczył pozwanej pszenicy w
terminach wskazanych w ugodzie, ponieważ U. B. nie wskazała miejsca jej złożenia.
Następnie U. B. uzyskała klauzulę wykonalności na przedmiotową ugodę i złożyła
wniosek o wszczęcie egzekucji, który ostatecznie dotyczył kwoty 5.000 zł i
równowartości pszenicy wraz z odsetkami, a jako jej sposoby wskazała egzekucję z
nieruchomości oraz ruchomości.
Dnia 24 czerwca 2002 r. M. B. wniósł pozew o zmianę sposobu świadczenia
ustalonego w ugodzie - z dostarczenia pszenicy na zapłatę. W związku z tym
komornik zawiesił postępowanie egzekucyjne. Wyrokiem z dnia 22 października
2002 r. w sprawie I C (…) Sąd Rejonowy w W. oddalił powództwo.
Dnia 2 czerwca 2003 r. powód zapłacił pozwanej 20.000,- zł. Mimo tego
wniosła ona o kontynuację egzekucji i wyznaczenie pierwszego terminu licytacji.
W toku dalszej egzekucji powód w skardze na czynności komornika zakwestionował
wysokość należności głównej, jako opartej na błędnym wyliczeniu ceny 1 tony
pszenicy. Postanowieniem z dnia 9 października 2003 r., I Co (…), Sąd Rejonowy w
W. zobowiązał Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. do sporządzenia
opisu i oszacowania ruchomości. W związku z tym Komornik Sądowy przy Sądzie
Rejonowym w W. powołał biegłego, który w operacie szacunkowym określił wartość
50 ton pszenicy na kwotę 23.875,- zł. Stąd egzekwowana należność na dzień 2
czerwca 2003 r. wynosiła: należność główna - 28.875,- zł, odsetki - 15.415,23 zł, co
dawało łącznie - 44.290,23 zł, a po uwzględnieniu wpłaty 20.000,- zł, było to
24.290,23 zł. Od powyższej kwoty do dnia 19 kwietnia narosły odsetki w kwocie
3
2.681,91 zł i stąd egzekwowana należność na ten dzień wynosiła 26.972,14 zł. W
międzyczasie Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w W. nadal prowadził
czynności egzekucyjne. W ich toku dnia 8 kwietnia 2004 r. na czynności komornika -
prowadzoną licytację z nieruchomości — powód wniósł skargę. Postanowieniem z
dnia 20 kwietnia 2004 r., I Co (…), którą Sąd Rejonowy w W. oddalił.
Powyższe okoliczności są w sprawie niesporne.
W sprawie niniejszej powód M. B. w pozwie z dnia 7 lipca 2004 r.
skierowanym przeciwko U. B. wniósł o pozbawienie wykonalności przedmiotowej
ugody i twierdził, że jego zobowiązanie wynikające z niej wygasło.
Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z dnia 1 września 2004 r. oddalił powództwo.
Sąd ten stwierdził, że nie można przyjąć jakoby zapłata przez powoda kwoty 20.000
zł wyczerpywała jego zobowiązanie, albowiem według ugody miał on zapłacić 5.000
zł i dostarczyć pozwanej 50 ton pszenicy, a w razie niedostarczenia w terminie – jej
równowartość, obliczoną według zasad podanych w ugodzie. Sama należność
główna wynosi 28.875 zł (5.000 zł plus wartość pszenicy wyliczoną przez biegłego –
28.875 zł). Wobec tego, że pozwana nie wskazała miejsca dostarczenia pszenicy,
powód mógł tę pszenicę złożyć do depozytu sądowego, a skoro tego nie zrobił, to nie
można przyjąć by wykonał zobowiązanie. Skoro należność dochodzona w
postępowaniu egzekucyjnym jest wyższa niż kwota wpłacona przez powoda, to –
zdaniem Sądu Rejonowego – brak jest podstaw do pozbawienia tytułu
wykonawczego wykonalności (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.).
Apelację powoda oddalił Sąd Okręgowy w T. wyrokiem zaskarżonym kasacją,
podzielając ustalenia i oceny prawne Sądu pierwszej instancji, z tym, że kwotę
zadłużenia powoda na dzień 19 kwietnia 2004 r. określił na 26.972,14 zł.
Powód w kasacji zarzucił naruszenie prawa materialnego:
- art. 454 k.c. przez jego niezastosowanie „poprzez uznanie, iż po stronie
powoda leżał obowiązek świadczenie z tytułu ugody sądowej (...) pomimo,
iż obowiązek wskazania miejsca świadczenia leżał po stronie pozwanej, ta jednak
tego obowiązku nie wypełniła”;
- art. 65 k.c. przez jego niezastosowanie, „poprzez pominięcie okoliczności,
iż ze względu na fakt, że pozwana nie wskazała miejsca świadczenia, a termin
świadczenia upłynął, powód przekazał równowartość zboża pozwanej w formie
4
przekazu pieniężnego, pozwana przekazy te przyjęła, czyli w sposób dorozumiany
zgodziła się na taką a nie inną formę realizacji zobowiązania.”
Przytaczając wymienioną podstawę kasacyjną powód wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku poprzez wydanie orzeczenia zgodnego z żądaniem pozwu
oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu według norm
przepisanych, ewentualnie – o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu I i II instancji
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Ze względu na datę wydania zaskarżonego wyroku w sprawie mają
zastosowanie przepisy dotyczące kasacji w brzmieniu i w numeracji obowiązującej
przed dniem 6 lutego 2005 r. (art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98).
2. Pozwana zarzuciła jedynie naruszenie prawa materialnego. W związku
z tym Sąd Najwyższy związany jest ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę
zaskarżonego wyroku (art. 39311
§ 3 k.p.c., zob. również wyroki SN z dnia 7 marca
1997 r., II CKN 18/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 112 i z dnia 26 marca 1997 r., II CKN
60/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 128).
3. Zarzutu naruszenia art. 65 k.c. skarżący w istocie nie uzasadnił. W tym
przedmiocie w kasacji zamieszczone zostało jedynie sformułowanie, że naruszenie
to nastąpiło „poprzez pominięcie okoliczności, iż ze względu na fakt, że pozwana nie
wskazała miejsca świadczenia, a termin świadczenia upłynął, powód przekazał
równowartość zboża pozwanej w formie przekazu pieniężnego, pozwana przekazy te
przyjęła, czyli w sposób dorozumiany zgodziła się na taką a nie inną formę realizacji
zobowiązania.” Można uznać za trafne twierdzenie skarżącego, że skoro pozwana
przyjęła kwotę 20.000 zł z tytułu niedostarczonej pszenicy, to wyraziła zgodę na taki
sposób wykonania zobowiązania powoda odnośnie do wymienionego przedmiotu
świadczenia w naturze. Sądy obu instancji nie potraktowały inaczej tej okoliczności,
ale ustaliły, że wartość pszenicy jest wyższa niż kwota wpłacona przez powoda.
Tego zaś ustalenia skarżący nie zakwestionował, skoro brak jest zarzutów
naruszenia prawa procesowego.
4. Skarżący trafnie zauważył, że w przedmiotowej ugodzie strony mogły
określić miejsce spełnienia świadczenia (art. 3531
i 454 § 1 k.c.). Jednakże – skoro
pozwana nie wskazała miejsca dostarczenia pszenicy, a więc, jako wierzyciel
5
dopuściła się zwłoki – powód mógł zwolnić się z zobowiązania tylko przez złożenie
przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (art. 486 § 1 k.c. oraz art. 466-470
k.c.), co nie nastąpiło. Konsekwencja niespełnienia świadczenia określona została
zaś w przedmiotowej ugodzie, a jej następstwem jest egzekucja prowadzona
przeciwko powodowi. Trzeba zauważyć, że sprawa niniejsza nie dotyczy
konsekwencji zwłoki wierzyciela w postaci możliwości żądania przez dłużnika
naprawienia szkody będącej następstwem tej zwłoki (art. 468 § 1 in principio k.c.),
czego zresztą skarżący w kasacji nie podnosi.
Skoro podstawa kasacji okazała się nieusprawiedliwiona, a brak jest
nieważności postępowania uwzględnianej z urzędu, Sąd Najwyższy orzekł jak
w sentencji (art. 39312
k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 6 lutego
2005 r.).