Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 105/05
POSTANOWIENIE
Dnia 13 października 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
SSA Aleksandra Marszałek
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko T. J.
o separację, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 13
października 2005 r., zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 3
marca 2005 r., sygn. akt VI ACa (…)
odrzuca zażalenie.
Uzasadnienie
Postanowieniem wydanym na rozprawie dnia 12 czerwca 2002 r. Sąd Okręgowy
w P. ustanowił dla powoda adwokata z urzędu, którym wyznaczony został adw. J. P.
Wyrokiem z dnia 25 sierpnia 2004 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda od
wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 3 grudnia 2003 r. Odpis wyroku wraz z
uzasadnieniem doręczony został pełnomocnikowi powoda – adwokatowi J. P. w dniu 16
września 2004 r. W dniu 8 listopada 2004 r. do Sądu Apelacyjnego wpłynęła kasacja
powoda od tego wyroku sporządzona i wniesiona przez pełnomocnika ustanowionego
przez powoda – adwokata R. G., którego pełnomocnictwo obejmowało postępowanie
kasacyjne.
Postanowieniem z dnia 3 marca 2005 r. Sąd Apelacyjny odrzucił kasację powoda
ze względu na wniesienie jej po terminie. Postanowienie doręczone zostało w dniu 26
kwietnia 2005 r. adwokatowi J. P., a następnie w dniu 31 maja 2005 r. adwokatowi R. G.
2
Zażalenie powoda na wskazane postanowienie, sporządzone przez adwokata R.
G., zostało oddane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego w dniu 6
czerwca 2005 r. W zażaleniu skarżący wnosi o „uchylenie ewentualnie zmianę”
zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie mają zastosowanie przepisy dotyczące kasacji w wersji redakcyjnej i
numeracji obowiązującej przed dniem 6 lutego 2005 r. (art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia
2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych, Dz. U. Nr 13, poz. 98).
Przede wszystkim podkreślić należy, że w chwili doręczenia postanowienia Sądu
drugiej instancji o odrzuceniu kasacji, pełnomocnictwo adwokata J. P. pozostawało
wobec Sądu ciągle skuteczne. Uwzględnić wszak trzeba, że ustanowienie adwokata lub
radcy prawnego z urzędu równoznaczne jest z udzieleniem mu pełnomocnictwa
procesowego, którego zakres wyznacza zasadniczo art. 91 k.p.c. Z artykułu tego, w
szczególności z jego punktu 1, wynika że pełnomocnictwo obejmuje z samego prawa
umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie
wyłączając skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego jej
wniesieniem. Przepis ten wskazuje zatem, że pełnomocnictwo adwokata lub radcy
prawnego z urzędu nie jest ograniczone czasowo, skoro w określonych ustawą
wypadkach (art. 408 in fine k.p.c.) wznowienia postępowania można żądać w każdym
czasie (por. także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2002 r., V CZ
164/02, niepubl.). Status pełnomocnika strony adwokat lub radca prawny z urzędu traci
dopiero wraz z wygaśnięciem pełnomocnictwa. Dodać należy, że w określonych
sytuacjach wygaśnięcie pełnomocnictwa jest skuteczne wobec sądu dopiero po
zawiadomieniu go o tym fakcie (np. art. 94 § 1 k.p.c.).
Jedną z przyczyn wygaśnięcia pełnomocnictwa procesowego jest jego
wypowiedzenie przez reprezentowanego. Uprawnienie do wypowiedzenia
pełnomocnictwa służy reprezentowanemu również w sytuacji, gdy pełnomocnik został
ustanowiony przez sąd. Wypowiedzenie może przybrać dowolną formę, istotne jest
jednak, by było kategoryczne. Nie stanowił zatem wypowiedzenia pełnomocnictwa
wniosek powoda o zmianę pełnomocnika z urzędu złożony w toku postępowania przed
Sądem pierwszej instancji, a następnie podtrzymany na rozprawie dnia 24 listopada
2003 r. Z wniosku tego nie wynika bowiem wprost zamiar pozbawienia adwokata
umocowania, ale jedynie zamiar zmiany osoby pełnomocnika przy pozostawaniu
3
dotychczasowego pełnomocnictwa w mocy do momentu dokonania tej zmiany.
Świadczy o tym brak sprzeciwu powoda wobec dalszego działania pełnomocnika w
procesie i podejmowanych przez niego czynności. Nadmienić trzeba, że w toku
postępowania do sądu nie wpłynęło zawiadomienie o wypowiedzeniu pełnomocnictwa
adwokatowi z urzędu.
Do wygaśnięcia pełnomocnictwa adwokata J. P. nie doszło automatycznie przez
samo udzielenie przez powoda pełnomocnictwa innemu adwokatowi, konkretnie adw. R.
G.. Udzielenie pełnomocnictwa procesowego drugiemu pełnomocnikowi nie oznacza
cofnięcia pełnomocnictwa pierwszemu (por. orzecz. SN z dnia 19 kwietnia 1937 r.,
C.II. 2959/36, PS 1937, poz. 508). Zasada ta ma zastosowanie w równym stopniu do
sytuacji, gdy dotychczasowy pełnomocnik ustanowiony został przez stronę, jak i gdy
ustanowiony został przez sąd dla strony zwolnionej od kosztów sądowych. W drugim
wypadku, ustanowienie pełnomocnika przez stronę stanowić powinno jedynie -
stosownie do art. 359 § 1 k.p.c. - podstawę bądź to do uchylenia przez sąd
postanowienia o ustanowieniu adwokata, skoro jego udział w postępowaniu –
w zakresie objętym pełnomocnictwem udzielonym przez stronę – stał się zbędny, bądź
też do cofnięcia zarówno zwolnienia od kosztów sądowych, jak i ustanowienia adwokata
na podstawie art. 120 § 1 k.p.c., gdyby okazało się, że okoliczności, na podstawie
których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć. Do wygaśnięcia pełnomocnictwa
doszłoby z chwilą uprawomocnienia się jednego ze wskazanych postanowień (por.
orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1937 r., C.III. 218/37, OSP 1937, nr
10-11, poz. 620 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 1990 r., III CZP
39/90, OSNCP 1991, nr 2, poz. 26).
Inne okoliczności skutkujące wygaśnięciem pełnomocnictwa nie wchodzą na
gruncie niniejszej sprawy w rachubę. W konsekwencji uznać trzeba, że od czasu
udzielenia pełnomocnictwa adwokatowi z wyboru powód reprezentowany był
w niniejszej sprawie przez dwóch pełnomocników.
W myśl art. 141 § 3 k.p.c., jeżeli jest kilku pełnomocników jednej strony, sąd
doręcza pismo tylko jednemu z nich. Zgodnie z ustalonym orzecznictwem Sądu
Najwyższego, jeżeli strona w treści udzielonego pełnomocnictwa procesowego lub w
inny jednoznaczny sposób nie wskazała, któremu z ustanowionych przez nią
pełnomocników należy dokonywać doręczeń, to wyboru dokonuje przewodniczący lub
sąd (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1998 r., I CKN 856/97,
OSNC 1999, nr 1, poz. 4). Powód wskazania takiego nie dokonał, nie można też
4
domniemywać go z samego faktu udzielenia pełnomocnictwa innemu adwokatowi.
Uprawnione zatem było doręczenie odpisu postanowienia o odrzuceniu kasacji adw. J.
P.. Doręczenie to nastąpiło dnia 26 kwietnia 2005 r. i od tej daty liczyć należy
tygodniowy termin do wniesienia zażalenia. Upłynął on bezskutecznie dnia 4 maja 2005
r. Doręczenie odpisu postanowienia drugiemu pełnomocnikowi w dniu 31 maja 2005 r.
nie spowodowało ponownego rozpoczęcia biegu wskazanego terminu (por. orzeczenie
Sądu Najwyższego z dnia 1 września 1958 r., II CR 744/57, OSNCK 1960, nr 1, poz.
18). Zażalenie powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego o odrzuceniu kasacji
wniesione zatem zostało po upływie terminu i z tego względu podlegało odrzuceniu.
Ze wskazanych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
(art. 373 w związku z art. 39319
k.p.c.).