Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CK 337/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 stycznia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
Protokolant Anna Wasiak
w sprawie z powództwa Z. M.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta P.
oraz Wojewodzie […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 26 stycznia 2006 r.,
kasacji powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 17 listopada 2004 r.,
oddala kasację.
2
Uzasadnienie
Powód dochodzi zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa 110. 000 zł.
odszkodowania za bezprawnie, jego zdaniem, przejętą działkę gruntu o pow.
1.012 m2
, stanowiącą część większej działki położonej w Z., dla której założona
została księga wieczysta Kw […].
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 19 stycznia 2001 r. oddalił powództwo,
ustalając następujący stan faktyczny:
Właścicielką nieruchomości o pow. 1.441 m2
, wpisanej do księgi wieczystej
Kw […], była matka powoda J. M., która nabyła ją 2 stycznia 1962 r.
Prawomocnym wyrokiem z dnia 27 lutego 1971 r. powód został skazany za
zagarnięcie mienia społecznego m. in. na karę konfiskaty. Stosując domniemania
prawne wynikające z ówcześnie obowiązującego ustawodawstwa karnego,
Prokuratura uznała, że działka zapisana w Kw […] należała do skazanego, wydając
postanowienie o jej zabezpieczeniu. Państwowe Biuro Notarialne uwzględniło
wniosek o zamieszczenie wzmianki w księdze wieczystej o zabezpieczeniu
przepadku majątku. Na podstawie prawomocnego wyroku Sądu karnego i decyzji
Skarbowego Urzędu Komorniczego z dnia 2 kwietnia 1973 r. Państwowe Biuro
Notarialne w P. wpisało w księdze Kw […] jako właściciela Skarb Państwa.
Pierwotna właścicielka działki J. M. wystąpiła z pozwem do sądu o wyłączenie tej
nieruchomości od kary konfiskaty, lecz pozew ten został prawomocnie odrzucony
postanowieniem z dnia 19 lipca 1972 r.
Nieruchomość Kw […] została podzielona na działki, a wyodrębniona w ten sposób
działka nr 303/2 o pow. 1012 m2
przeznaczona do sprzedaży. Umową notarialną z
dnia 26 czerwca 1985 r. Skarb Państwa sprzedał ją E. i H. małż. J. Działka ta
została odłączona z dotychczasowej księgi wieczystej i zapisana w nowej księdze o
numerze Kw [...] jako własność małżonków J. W ten sposób w dotychczasowej
księdze Kw pozostały działki o nr 303/3, 303/4 i 303/5 o łącznej powierzchni 429
m2
, należące do Skarbu Państwa. Decyzją z dnia 5 lipca 1993 r. Wojewoda
przekazał tę nieruchomość Gminie Miasta P., która została wpisana jako jej
właściciel.
3
W dniu 9 czerwca 1993 r. została wniesiona przez Ministra Sprawiedliwości rewizja
nadzwyczajna od orzeczenia Sądu odrzucającego pozew J. M. o wyłączenie od
konfiskaty nieruchomości Kw […]. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 16
listopada 1993 r. uchylił zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania. W toku postępowania w miejsce zmarłej matki wstąpił do procesu
powód, jako jej następca prawny. Powód zmienił żądanie w tamtej sprawie,
rezygnując z popierania powództwa z art. 137 dawnego kodeksu karnego
wykonawczego i wniósł o uzgodnienie treści księgi wieczystej Kw […] z
rzeczywistym stanem prawnym. Wyrokiem z dnia 6 kwietnia 1995 r. Sąd Okręgowy
w P. uwzględnił to roszczenie, nakazując wpisanie w księdze wieczystej Kw […],
prowadzonej dla nieruchomości o pow. 1.441 m2
, w miejsce Miasta P., powoda -
jako jej właściciela. Powołując się na to orzeczenie powód wystąpił przeciwko
Skarbowi Państwa o wydanie mu tej nieruchomości. Wyrokiem z dnia 10 marca
1998 r. Sąd Okręgowy w P. oddalił żądanie w części dotyczącej wydania działki nr
303/2 o pow. 1.012 m2
, wskazując, że Skarb Państwa nie włada nią od 1985 r., t. j.
od chwili sprzedaży małżonkom J. W tej sytuacji powód wezwał pozwanego do
zapłaty odszkodowania w wysokości 110.000 zł, a po odmowie wystąpił z
roszczeniem odszkodowawczym w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy oddalił
powództwo, uznając, że powód nie wykazał ani winy ani bezprawności w
postępowaniu Skarbu Państwa dotyczącego przejęcia działki 303/2. Niezależnie od
powyższego uznał, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu na podstawie art.
442 § 1 k.c., licząc początek biegu terminu przedawnienia od daty sprzedaży działki
w 1985 r.
Apelacja powoda od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu
Okręgowego w P. z dnia 17 listopada 2004 r. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że
powód nie musiał wykazywać winy pozwanego, gdyż dla przypisania
odpowiedzialności Skarbowi Państwa wystarczy bezprawność działania. Za
prawidłowe uznał jednak stanowisko Sądu Okręgowego, że pozwany dokonując
sprzedaży działki działał w granicach ówcześnie obowiązującego prawa, wobec
czego powództwo oparte na podstawie art. 417 k.c. zostało słusznie oddalone.
Podzielił też Sąd Apelacyjny pogląd o przedawnieniu roszczenia powoda zgodnie
z art. 442 § 1 k.c.
4
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył powód kasacją, zarzucając naruszenie art.
442 k.c. a w uzasadnieniu kasacji powołał się dodatkowo na to, że nawet gdyby
przyjąć, że zastosowanie terminu przedawnienia było formalnie zgodne z prawem,
to skorzystanie przez pozwanego z zarzutu przedawnienia stanowiło nadużycie
prawa, które nie zasługiwało na ochronę, stosownie do treści art. 5 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 442 § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej
czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia
w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej
naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem
lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.
W niniejszej sprawie nie ulega kwestii, że powód znał zarówno treść wyroku
orzekającego konfiskatę, jak i postanowienie o odrzuceniu pozwu o zwolnienie
spornej działki spod konfiskaty. Wiedział też o fakcie sprzedaży działki w 1985 r.
przez Skarb Państwa małżonkom J. Przyjmując zatem, jak to uczynił Sąd
Apelacyjny, najkorzystniejszą dla powoda ewentualność liczenia początkowej daty
przedawnienia do daty umowy sprzedaży, trzeba uznać, że termin przedawnienia
zgłoszonego roszczenia odszkodowawczego z tego przepisu dawno już upłynął.
Wbrew bowiem przekonaniu skarżącego, dla powstania tego roszczenia nie ma
żadnego znaczenia ani data wyroku Sądu Okręgowego z 1995 r., którym nakazano
uzgodnienie na korzyść powoda treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem
prawnym, ani wyrok Sądu Apelacyjnego z 1998 r., w którym wspomniano o
możliwości dochodzenia przez niego odszkodowania. Jeśli zaś chodzi o źródło
szkody powoda, to należy go postrzegać wprawdzie w orzeczeniach sądowych, ale
znacznie wcześniejszych; zwłaszcza zaś w postanowieniu Sądu z 19 lipca 1972 r.
odrzucającego pozew o wyłączenie nieruchomości od konfiskaty. Rozwijanie tego
wątku jest jednak niecelowe z tego względu, że nie był on poruszany w żadnym z
etapów postępowania w niniejszej sprawie.
Akceptując stanowisko Sądu Apelacyjnego o przedawnieniu roszczenia powoda,
nie sposób jest doszukać się jakichś szczególnych okoliczności, które mogłyby dać
podstawę od oceny, że skorzystanie przez stronę powodową z uprawnienia do
5
zgłoszenia zarzutu przedawnienia stanowiło nadużycie prawa. Także więc
powoływanie się w uzasadnieniu podstaw kasacji na naruszenie art. 5 k.c. okazuje
się bezzasadne. Dlatego też kasację oddalono (art. 39312
k.p.c.).
jc