Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 153/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 lutego 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z powództwa E.M. i M.M.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "N."
o przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu
mieszkalnego na własność,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 lutego 2006 r.,
skargi kasacyjnej powodów
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 13 września 2005 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowie byli najemcami lokalu mieszkalnego i pomieszczeń
gospodarczych w budynkach należących do Państwowego Gospodarstwa Rolnego
w R. Umową notarialną z dnia 28 października 1992 r. własność budynków wraz z
prawem użytkowania wieczystego do gruntu została nieodpłatnie przekazana przez
PGR na rzecz pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej „N.” W niniejszej sprawie,
po ostatecznym sprecyzowaniu roszczenia, powodowie wnosili o zobowiązanie
pozwanej Spółdzielni do nieodpłatnego przeniesienia na ich rzecz własności lokalu
mieszkalnego o pow. 151,95 m2
oraz prawa użytkowania wieczystego do gruntu
składającego się z działek nr 19/39, 19/41 i 19/40.
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 21 grudnia 2004 r. oddalił powództwo
jako przedwczesne, kierując się następującymi motywami:
Prawomocnym wyrokiem z dnia 30 maja 2003 r. Sąd Apelacyjny zobowiązał
pozwaną Spółdzielnię do przyjęcia powódki E.M. w poczet członków i do zawarcia
z nią umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu
mieszkalnego nr 1 w budynku nr 17 w R. wraz z przynależnymi pomieszczeniami.
Pozwana uzależniła wykonanie nałożonego na nią obowiązku od wpłacenia przez
powódkę wpisowego, udziałów oraz wkładu mieszkaniowego w wysokości
10.077,47 zł. Powódka wpłaciła dwie pierwsze należności, a odmówiła wpłaty
wkładu mieszkaniowego, utrzymując, że jest od tej wpłaty zwolniona, skoro
Spółdzielnia otrzymała własność budynku nieodpłatnie. Zdaniem Sądu Rejonowego
powódce i jej mężowi przysługuje z mocy tego wyroku Sądu Apelacyjnego
spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, które może przekształcić w odrębne
prawo własności lokalu, ale pod warunkami przewidzianymi w art. 12 ust 1 – 5
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t. jed. Dz.U.
2003 r., nr 119, poz. 1116). – dalej jako „u.s.m.” W szczególności powodowie
powinni wpłacić różnicę pomiędzy wartością rynkową lokalu a zwaloryzowaną
wartością wkładu mieszkaniowego, czego dotychczas nie uczynili. W tej sytuacji ich
powództwo podlegało oddaleniu jako przedwczesne.
3
Apelacja od tego rozstrzygnięcia została oddalona wyrokiem Sądu
Okręgowego w K. z dnia 13 września 2005 r. Sąd ten zwrócił się do Sądu
Apelacyjnego o dokonanie wykładni powołanego wyroku z dnia 30 maja 2003 r.
Sąd Apelacyjny dokonał wykładni w postanowieniu z dnia 20 czerwca 2005 r.,
stwierdzając, że na podstawie umowy o ustanowienie spółdzielczego prawa
lokatorskiego do lokalu określonego w tym wyroku, powódka obowiązana jest
wnieść do pozwanej Spółdzielni wkład mieszkaniowy w wysokości wymaganej
w czasie zawarcia umowy. W tej sytuacji, w ocenie Sądu Okręgowego, nie doszło
do zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego prawa do lokalu, ponieważ
orzeczenie Sądu Apelacyjnego zawarte w wyroku z dnia 30 maja 2003 r.,
sprecyzowane postanowieniem z dnia 20 czerwca 2005 r., nie zastępuje umowy
o ustanowienie prawa, a zastępuje oświadczenie woli tylko jednej strony,
tj. Spółdzielni. Do zawarcia umowy potrzebne jest więc oświadczenie woli powódki,
że na tych warunkach nabywa prawo do lokalu. Do tej pory takiego oświadczenia
powódka nie złożyła, a zatem powództwo w niniejszej sprawie zostało prawidłowo
oddalone, jako przedwczesne.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżyli powodowie skargą kasacyjną. Zarzucili
naruszenie art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c. i art. 48 ust. 13
ustawy z dnia
3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 122, poz. 1024) – dalej jako „u.z.u.s.m.”, art. 48
ust. 13
w zw. z art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. w brzmieniu nadanym
im ustawą z dnia 3 czerwca 2005 r., Art. 12 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 12 ust 1 – 4
i ust. 2 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 u. s. m. w brzmieniu nadanym im ustawą
z 3 czerwca 2005 r. oraz art. 328 § 2 i art. 316 § 1 k.p.c. Na tych podstawach
wnieśli o zmianę skarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa, ewentualnie
o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do treści art. 316 § 1 k.p.c. sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę
stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (zasada aktualności orzeczenia
sądowego). Przez „stan rzeczy” rozumie się tu zarówno stan faktyczny,
jak i prawny. W systemie apelacyjnym zasada ta ma zastosowanie do sądów obu
4
instancji, gdyż instancja odwoławcza jest tu przede wszystkim sądem
merytorycznym a nie tylko kontrolnym. Kierując się nią, trzeba przyznać rację
skarżącym, że Sąd Okręgowy, z uchybieniem art. 316 § 1 k.p.c., niesłusznie
pominął zmianę ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, wprowadzoną ustawą
nowelizacyjną z dnia 3 czerwca 2005 r. (Dz.U. nr 122, poz. 1024), która weszła
w życie z dniem 22 lipca 2005 r., a więc obowiązywała w dacie rozpoznawania
apelacji. Zmiana stanu prawnego polegała, m. in., na wprowadzeniu do art. 48
u.s.m. ustępu 13
, zgodnie z którym, jeżeli spółdzielnia nabyła budynek nieodpłatnie,
najemcy są zwolnieni od wpłaty wkładu mieszkaniowego. Sąd Okręgowy nie
rozważał kwestii ewentualnego zastosowania tego przepisu w niniejszej sprawie
i skutków takiej subsumcji prawnej, co stanowi wystarczającą podstawę do
skutecznego zakwestionowania skarżonego wyroku (art. 39312
k.p.c. w zw. z art.
108 § 2 k.p.c.). Uwzględnienie na tej podstawie kasacji sprawia, że przedwczesnym
staje się merytoryczne ustosunkowywanie do pozostałych zarzutów kasacji,
dotyczących naruszenia art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c. oraz art. 12 ust. 1 pkt. 5
w zw. z art. 12 ust. 1 – 4 i ust. 2 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt. 1 i 2 u.s.m. - w brzmieniu
nadanym tym ostatnim przepisom przez ustawę nowelizującą z dnia 3 czerwca
2005 r.
Dlatego orzeczono jak w sentencji.