Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 8/06
POSTANOWIENIE
Dnia 22 marca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
w sprawie z wniosku Z.W.
przy uczestnictwie H.W., Z.S. i R.S.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym
w dniu 22 marca 2006 r.,
zażalenia uczestniczki H.W.
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 24 listopada 2005 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
W dniu 20 marca 2002 r. Z.W. wystąpiła z wnioskiem o zniesienie
współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą [...] Sądu Rejonowego w S.
stanowiącej działkę 40/1 o pow. 494 m2
i ustalenie jako przesłanki rozstrzygnięcia,
że działka ta stanowi współwłasność wnioskodawczyni i uczestniczki H.W. w
równych częściach. Złożony w toku tego postępowania jej wniosek o podział
majątku dorobkowego uczestniczki H.W. i A.W. został wyłączony do odrębnego
rozpoznania w sprawie [...].
Postanowieniem wstępnym z dnia 9 kwietnia 2003 r. Sąd Rejonowy w S.
ustalił, że Z.W. oraz R. i Z. małżonkowie S. na zasadzie wspólności majątkowej
małżeńskiej są współwłaścicielami przedmiotowej nieruchomości.
W wyniku apelacji tych zainteresowanych Sąd Okręgowy w S. uchylił to
postanowienie i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania. Wyraził pogląd, że
„w razie pozytywnego dla małżonków S. rozstrzygnięcia co do przysługującego im
prawa własności do całej nieruchomości objętej wnioskiem zbędne byłoby
wydawanie postanowienia wstępnego, gdyż nie zachodziłby stosunek
współwłasności nieruchomości i brak byłoby w związku z tym uprawnienia
wnioskodawcy do żądania zniesienia współwłasności nieruchomości. Stanowiłoby
to podstawę oddalenia wniosku o zniesienie współwłasności co kończyłoby
postępowanie w niniejszej sprawie.”
Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2005 r. Sąd Rejonowy w S. wniosek o
zniesienie współwłasności oddalił, ustalając, że sporna nieruchomość stanowi
wyłączną własność uczestników S., a zatem brak przedmiotu współwłasności.
Apelację od tego postanowienia Sąd Okręgowy w S. oddalił postanowieniem
z dnia 6 września 2005 r.
W skardze kasacyjnej pełnomocnik wnioskodawczyni oznaczył wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 100 000 zł – identycznie jak wartość przedmiotu
wniosku. Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w S. skargę kasacyjną
odrzucił, uznając ją za niedopuszczalną ze względu na to, że wartość przedmiotu
zaskarżenia jest niższa niż 150 000 zł (art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c.).
3
W zażaleniu pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o „zmianę zaskarżonego
postanowienia i przyjęcie kasacji do rozpoznania”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie trzeba zauważyć, że skoro sąd rozstrzyga w postępowaniu
o zniesienie współwłasności spory i roszczenia wymienione w art. 618 § 1 k.p.c.
to w zasadzie, czyni to niezależnie od tego czy wniosek w takiej sprawie zostaje
uwzględniony czy też oddalony. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy przyczyną
oddalenia takiego żądania jest ustalenie, że współwłasność nie istnieje. W tym
bowiem wypadku sąd, orzekałby w postępowaniu o zniesienie współwłasności
o roszczeniach osoby, która jak się okazało w wyniku rozpoznania takiej sprawy
nie jest współwłaścicielem rzeczy, co stanowiłoby naruszenie wskazanego
przepisu. Powstaje wtedy problem, czy spory i roszczenia objęte jego hipotezą
dzielą los wniosku o dział, lecz nie dotyczy on wypadku, gdy wnioskodawca
zażądał jako przesłanki rozstrzygnięcia ustalenia istnienia stosunku
współwłasności. Wtedy bowiem w orzeczeniu oddalającym wniosek z powodu
braku przedmiotu działu tkwi implicite negatywne rozstrzygnięcie o żądaniu takiego
ustalenia.
Spory rozstrzygane na podstawie art. 618 k.p.c. w postępowaniu o zniesienie
współwłasności, tracą swoją odrębność procesową wtapiając się w to
postępowanie. Skoro zatem nie zachowują swojej autonomii, to tym samym nie
występuje możliwość zaskarżenia skargą kasacyjną zapadłych w tym przedmiocie
rozstrzygnięć według zasad obowiązujących w procesie. Wykładnia ta wynika
przede wszystkim z brzmienia art. 618 k.p.c. Paragraf pierwszy tego przepisu
wyraźnie stanowi, że rozstrzyganie o wymienionych w nim kategoriach sporów
odbywa się w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Z woli ustawodawcy
następuje więc skumulowanie w postępowaniu o zniesienie współwłasności między
innymi sporów o prawo własności przedmiotu działu i to pod rygorem utraty
możliwości ich późniejszego dochodzenia (art. 618 § 3 k.p.c.). Ustawodawca
przywiązał do kwestii kompleksowego orzeczenia tak dużą wagę, że nakazał
rozpoznać w sprawie o zniesienie współwłasności także roszczczenia dla których
dochodzenia zwykle przewidziany jest tryb procesowy. Przekonuje to, że
ustawodawca decydujące znaczenie przywiązał do trybu, w jakim toczy się
4
postępowanie, a nie do przedmiotu rozstrzygnięcia sądu. Gdy więc istnieje spór co
do prawa własności przedmiotu działu a sąd ustala jako przesłankę rozstrzygnięcia,
że nie ma przedmiotu współwłasności i tym samym wniosek o jej zniesienie oddala,
wtedy o dopuszczalności skargi kasacyjnej decyduje wartość przedmiotu
zaskarżenia określona w art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c. a nie w art. 3982
§ 1 k.p.c.
Z tych względów zażalenie uległo oddaleniu (art. 39814
k.p.c. w zw. z art.
39821
k.p.c. i art. 3941
§ 3 k.p.c.).