Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 93/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 31 marca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
ze skargi strony pozwanej
o uchylenie wyroków Sądu Polubownego w W. z dnia 7 lutego 2003 r.
w sprawach z powództwa B. D., J. D., W. D. i Ł. D.
przeciwko M. Spółce Akcyjnej w W. poprzednio Przedsiębiorstwa "S." SA w S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 31 marca 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 31 marca 2005 r.,
I. odrzuca skargę kasacyjną w odniesieniu do powodów B. D. i Ł.
D.,
II. oddala skargę kasacyjną w stosunku do powodów W. D. i J. D.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 16 grudnia 2003 r. oddalił skargi
Przedsiębiorstwa […] o uchylenie wyroków Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie
Gospodarczej w W. z dnia 7 lutego 2003 r. w sprawach przeciwko wymienionej
Spółce z powództwa W. D. (SAK 138/2002), Ł. D. (SAK 141/2002), B. D. (SAK
148/2002) i J. D. (SAK 151/2002). Wymienionymi wyrokami Sąd Arbitrażowy
zasądził od pozwanej spółki tytułem kar umownych kwoty po 60.000 zł na rzecz W.
D. i J. D. oraz po 45.000 zł na rzecz Ł. D. i B. D. Zaskarżonym skargą kasacyjną
wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację spółki „S.” od wyroku Sądu Okręgowego.
Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko zajęte w sprawie przez Sąd pierwszej instancji
i uznał, że nie zachodzą powołane w skargach podstawy uchylenia wyroków Sądu
Arbitrażowego określone w art. 712 § 1 pkt 3 i 4 k.p.c., gdyż Sąd ten
wszechstronnie wyjaśnił sprawy, rozpoznał ich istotę oraz dostatecznie uzasadnił
podjęte w nich rozstrzygnięcia. Jakkolwiek motywy zaskarżonych wyroków
wskazane zostały częściowo poprzez odwołanie się do rozstrzygnięcia w innej
sprawie (z powództwa M. D. przeciwko spółce „S.”; SAK 149/2001), rozpoznanej
wcześniej przez inny skład orzekający tego samego Sądu, obejmującej roszczenia
wynikającej z tej samej umowy, to wynika z nich jednoznacznie jakie ustalenia i
przesłanki zaważyły na treści tych orzeczeń. Sąd Apelacyjny zaaprobował też
ocenę Sądu Arbitrażowego, że umowa zawarta pomiędzy stronami w dniu 5
kwietnia 2000 r. zastrzegająca na rzecz powodów kary umowne na wypadek
niewykonanie w terminie obowiązku sprzedaży im – przy udziale subemitenta –
akcji spółki „S.” nie narusza zasady swobody umów (art. 3531
k.c.) i jest ważna.
Tym samym zaskarżone wyroki Sądu Arbitrażowego nie uchybiają praworządności.
W skardze kasacyjnej opartej na podstawie z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. M.
Spółka Akcyjna w W. (działająca poprzednio pod firmą Przedsiębiorstwo „S.”
Spółka Akcyjna) zarzuciła naruszenie art. 712 § 1 pkt 3 w zw. z art. 708 § 1 pkt 5 i
art. 705 § 2 zd. 3 oraz art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c. poprzez nieuchylenie wyroku Sądu
Arbitrażowego, pomimo że wydany on został bez wszechstronnego wyjaśnienia
okoliczności niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy i nie zawiera motywów, na
jakich został oparty, co uchybia praworządności. Powołując się na tak ujętą
3
podstawę kasacyjną wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sad Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie zaznaczyć należy, że jakkolwiek przepisy części pierwszej księgi
trzeciej Kodeksu postępowania cywilnego (art. 695 – 715) zostały uchylone z dniem
17 października 2005 r. ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego ( Dz. U. Nr 178, poz. 1478), to jednak zgodnie z art. 2 tej
noweli mają one zastosowanie w niniejszej sprawie.
Przed przystąpieniem do oceny zasadności podstawy skargi kasacyjnej
niezbędne jest poczynienie dwóch istotnych uwag dotyczących określenia granic,
w jakich ten środek odwoławczy może być rozpoznany (art. 39813
§ 1 k.p.c.).
Skarżąca wskazała, że zaskarża wyrok Sądu Apelacyjnego w całości.
Zauważyć w związku z tym należy, iż wyrok powyższy wydany został w czterech
sprawach ([…]) połączonych na podstawie art. 219 k.p.c. do wspólnego
rozpoznania i rozstrzygnięcia. Zarządzenie połączenia kilku oddzielnych spraw ma
charakter techniczny i nie odbiera im samodzielności, mimo że rozstrzygane są one
łącznie w jednym orzeczeniu. Oznacza to, że ocena dopuszczalności zaskarżenia
skargą kasacyjną takiego łącznego orzeczenia musi być przeprowadzona w
odniesieniu do każdej z połączonych spraw z osobna. Zgodnie z art. 3982
§ 1 k.p.c.
skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których
wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa, niż pięćdziesiąt tysięcy złotych. Skarga
kasacyjna wniesiona przez skarżącą, w odniesieniu do objętych zaskarżonym
wyrokiem rozstrzygnięć w przedmiocie żądania uchylenia wyroków Sądu
Arbitrażowego z dnia 7 lutego 2003 r. uwzględniających w całości powództwa Ł. D.
oraz B. D. i zasądzających na ich rzecz kwoty po 45.000 zł, kryterium powyższego
nie spełnia. Z tych też przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 3986
§ 3 w zw. z
§ 2 wymienionego artykułu odrzucił skargę kasacyjną w zakresie, jakim okazała się
ona niedopuszczalna.
W ramach przytoczonej podstawy kasacyjnej skarżącą powołała się na
zarzuty naruszenia przepisów określających dwie odrębne przesłanki skargi
o uchylenie wyroku sądu polubownego, tj. art. 712 § 1 pkt 3 i art. 712 § 1 pkt 4
4
k.p.c. Konstrukcja tych zarzutów wskazuje jednak na to, że w istocie rzeczy obrazy
obu wymienionych przepisów skarżąca upatruje w tych samych przyczynach
(zaniechaniu wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych do
wyjaśnienia sprawy oraz nieprzytoczeniu motywów, którymi kierował się sąd
polubowny przy wydaniu wyroków). Według skarżącej bowiem, wskazane przez nią
wadliwości w postępowaniu Sądu Arbitrażowego, nad którymi Sądy pierwszej
i drugiej instancji przeszły do porządku dziennego, sprawiają, że wydane przezeń
wyroki uchybiają praworządności. Wobec takiego sposobu ujęcia podstawy
kasacyjnej stwierdzić należy (niezależnie od niewłaściwego ulokowania w jej
ramach zarzutu naruszenia przepisu o charakterze materialnoprawnym), iż zmierza
on do poddania kontroli kasacyjnej zaskarżonego orzeczenia w zakresie
wykraczającym poza ramy określone art. 39813
§ 1 k.p.c. Wadliwość wyroku sądu
polubownego polegająca na tym, że uchybia on praworządności musi wynikać
z samej treści tego orzeczenia, a nie z naruszeń przepisów o postępowaniu przed
tym sądem. Te ostatnie mogą ewentualnie usprawiedliwiać inną przyczynę
uchylenia wyroku sądu polubownego. Zarzut naruszenia art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c. nie
może zatem być przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego.
Podnosząc zarzut naruszenia art. 712 § 1 pkt 3 k.p.c. skarżąca
wyeksponowała zastrzeżenia co do oceny Sądu Apelacyjnego odnoszącej się do
zadośćuczynienia przez Sąd Arbitrażowy obowiązkowi przytoczenia motywów,
jakimi kierował się przy wydaniu kwestionowanych wyroków. Według skarżącej,
odwołanie się przez Sąd Arbitrażowy w uzasadnieniach tych orzeczeń do
rozstrzygnięcia w innej sprawie (SAK 149/2001) nie spełnia wymagania
„przytoczenia motywów” określonego w art. 708 § 1 pkt 5 k.p.c. W gruncie rzeczy
zatem – wywodziła skarżąca - Sąd Polubowny zaniechał wszechstronnego
wyjaśnienia okoliczności niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy (art. 705 § 2 zd. 3
k.p.c.), nie rozpoznał jej istoty, a wręcz uchylił się od tego obowiązku, co spotkało
się z aprobatą Sądu drugiej instancji. Odnosząc się do tego zarzutu trzeba uznać,
że nie znajduje on usprawiedliwienia.
Sąd Apelacyjny dostrzegając niedostatki pisemnych motywów zaskarżonych
wyroków Sądu Arbitrażowego wyraził ocenę, iż nie mogą być one postrzegane jako
dyskwalifikujące te orzeczenia. Wskazał przy tym, że we wszystkich sprawach
5
objętych skargami uzasadnienia wyroków przytaczają dokonane ustalenia
faktyczne oraz przesłanki, którymi – orzekając - kierował się Sąd Arbitrażowy, przy
czym Sąd ten odniósł się też do podniesionego przez skarżącą zarzutu
nieważności umowy z dnia 5 kwietnia 2000 r., co znajduje odzwierciedlenie
w nawiązaniu do motywów wyroku wydanego w innej sprawie o podobnym stanie
faktycznym (SAK 149/2001), w której wymieniona umowa została uznana –
w świetle przepisów prawa materialnego - za ważną. Sąd Apelacyjny nawiązując do
poglądów wyrażanych w piśmiennictwie zwrócił uwagę na zasadność stosowania
do uzasadnień wyroków sądów polubownych mniej rygorystycznych wymogów, niż
przewidziane w art. 328 § 2 k.p.c. Skład orzekający stanowisko to w pełni aprobuje.
Minimalne wymagania, jakie spełniać muszą motywy wyroku sądu polubownego,
określone zostały w art. 508 § 1 pkt 5 k.p.c. Do uznania ich za spełnione wystarczy,
jeżeli można z nich wywnioskować, jakimi przesłankami kierował się sąd polubowny
rozstrzygając o żądaniach stron. W rozpoznawanej sprawie odczytanie przesłanek
podjętych przez Sąd Arbitrażowy rozstrzygnięć – jak słusznie zauważył Sąd
Apelacyjny – nie nastręcza trudności. Kwestia merytorycznej trafności dokonanej
przez Sąd Arbitrażowy oceny podniesionego przez skarżącą zarzutu nieważności
umowy jest zagadnieniem odrębnym, nie podlegającym kontroli w ramach
rozważanej podstawy kasacyjnej.
Nie można zgodzić się z zapatrywaniem skarżącej, że nałożony na sąd
polubowny obowiązek wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych do
rozstrzygnięcia sprawy (art. 705 § 2 zd. 3 k.p.c.) realizuje się poprzez dokonanie
oceny twierdzeń stron i wskazanie dlaczego jedne z nich uznaje się za słuszne,
a innym odmawia takiego waloru. Przeprowadzenie powyższej oceny następuje na
etapie wyrokowania, przy czym uzewnętrzniana jest ona w motywach podjętego
rozstrzygnięcia. Wyjaśnianie istotnych w sprawie (niezbędnych) okoliczności
następuje natomiast we wcześniejszej fazie postępowania i polega na wysłuchaniu
stron, umożliwieniu im złożenia oświadczeń co do wniosków i twierdzeń strony
przeciwnej oraz wyników postępowania dowodowego, wreszcie – przeprowadzeniu
dowodów, jakie dla wyświetlenia okoliczności potrzebnych do rozstrzygnięcia
sprawy są konieczne. Sąd Apelacyjny wprawdzie bezzasadnie zawęził pole
czynności związanych z wyjaśnianiem okoliczności do postępowania dowodowego,
6
jednakże nie ma to w sprawie istotnego znaczenia, skoro skarżąca, jak już wyżej
wskazano, upatruje naruszenia art. 705 § 2 zd. 3 k.p.c. w wadliwych – w jej ocenie
– uzasadnieniach wyroków Sądu Arbitrażowego. Tym samym zarzut naruszenia
wymienionego przepisu uznać należy za chybiony.
Z przytoczonych wyżej względów skarga kasacyjna w stosunku do powodów
W. D. i J. D. podlegała oddaleniu (art. 39814
k.p.c.).
jc