Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 149/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 września 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Zbigniew Strus
w sprawie z powództwa "P." sp. z o.o.
przeciwko "S." B.M.S. s.j.
o zapłatę,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym
w dniu 14 września 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 8 grudnia 2005 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na rzecz
strony powodowej kwotę 1800 zł (jeden tysiąc osiemset) tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z dnia 27 czerwca 2005 r. uchylił nakaz
zapłaty wydany w dniu 21 lutego 2005 r. w postępowaniu nakazowym i oddalił
powództwo o zapłatę wniesione przez „ P.” spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością przeciwko „S.” B.M.S. spółce jawnej. Sąd ten ustalił, że w dniu
12 października 2004 r. pomiędzy stroną powodową a „P.” spółką z ograniczoną
odpowiedzialnością została zawarta umowa faktoringowa, zgodnie z którą strona
powodowa zobowiązała się do nabywania wierzytelności przysługujących tej
spółce, wobec jej kontrahentów. Nabycie wierzytelności następowało z chwilą
złożenia odpowiedniego wniosku w siedzibie faktora. O zawarciu tej umowy strona
pozwana została zawiadomiona pismem z dnia 25 października 2004 r. W dniu
29 grudnia 2004 r. strona powodowa otrzymała wniosek o nabycie wierzytelności
wynikających z faktur [...]. Do wniosku dołączono podpisane przez stronę pozwaną
potwierdzenie istnienia wierzytelności objętych tymi fakturami. W tym samym dniu,
w którym wystawiono faktury dochodziło do rozwiązania umów sprzedaży, z uwagi
na brak możliwości wydania towaru kupującemu. W następstwie rozwiązania umów
wydawano stronie pozwanej faktury korygujące. Wobec rozwiązania umów
niemożliwe było nabycie przez stronę powodową wierzytelności stwierdzonych
fakturami wystawionymi przy ich zawarciu. Zarzut strony powodowej o
niedopuszczalności rozwiązania umowy zawartej przez cedenta i stronę pozwaną
nie mógł być kierowany skutecznie wobec dłużnika przelanej wierzytelności. Nadto
należało mieć na uwadze, że umowa sprzedaży nie została faktycznie wykonana,
gdyż nie doszło do wydania towaru stronie pozwanej, co mogła podnosić w formie
zarzutu, wobec treści art. 513 § 1 k.c. Przemawiało to za uchyleniem wydanego
nakazu zapłaty i oddaleniem powództwa.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji strony powodowej zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, że nakaz zapłaty z dnia 21 lutego 2005 r. utrzymał w mocy.
Sąd drugiej instancji dokonał własnych i częściowo odmiennych ustaleń
faktycznych. Przyjął w nich, że wniosek o nabycie wierzytelności z dnia 29 grudnia
2004 r. nie dotyczył faktury [...]. W tym zakresie wniosek o nabycie wierzytelności
3
został złożony 7 stycznia 2005 r. Wnioski o nabycie wierzytelności z dnia 29
grudnia 2004 r. i 7 stycznia 2005 r. były przesyłane faksem i w tych samych dniach
wpływały do strony powodowej. Miało to miejsce przed wystawieniem przez
sprzedającego faktur korygujących dla strony pozwanej. W ocenie Sądu
Apelacyjnego strona pozwana miała pełną świadomość skutków dokonanego
przelewu wierzytelności , skoro pismem z dnia 25 października 2004 r. została
zawiadomiona o zawarciu umowy factoringowej, a na fakturach wystawianych
przez sprzedającego również była zamieszczana adnotacja o przelewie. Po
dokonaniu przelewu dalsze czynności pomiędzy sprzedającym, a stroną pozwaną
były bezskuteczne wobec faktora i pozostawały bez wpływu na zakres
odpowiedzialności dłużnika wobec niego. Z tego względu stanowisko Sądu
Okręgowego, co do skutecznego rozwiązania umowy sprzedaży zawartej między
faktorantem a stroną pozwaną było wadliwe. Nie było też uzasadnione odmawianie
jakiegokolwiek znaczenia składanym przez stronę pozwaną oświadczeniom
potwierdzającym istnienie i bezsporność przelewanych wierzytelności.
Oświadczenia te stanowiły uznanie długu. W rozpoznawanej sprawie zbędne było
zdaniem Sądu Apelacyjnego rozważanie zarzutu strony pozwanej dotyczącego
braku wydania towaru. Zarzut ten nie został bowiem podniesiony w zarzutach
od nakazu zapłaty.
Skarga kasacyjna strony pozwanej została oparta o podstawę naruszenia
prawa materialnego (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.). Skarżący zarzucił w niej naruszenie
art. 60 k.c., art. 353 § 1 k.c., art. 512 i 513 § 1 k.p.c. W oparciu o te zarzuty wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie apelacji strony powodowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wobec nie kwestionowanych w skardze kasacyjnej ustaleń faktycznych
stanowiących podstawę zaskarżonego wyroku, istota sporu sprowadza się do
oceny, czy strona pozwana została zwolniona od odpowiedzialności za przelaną na
rzecz strony powodowej wierzytelność, w wyniku rozwiązania umowy stanowiącej
podstawę dokonanego przelewu, już po dokonaniu przelewu. Wyrażone w skardze
kasacyjnej stanowisko dotyczące naruszenie przez Sąd drugiej instancji art. 512
i 513 § 1 k.c. oraz art. 353 § 1 k.c. jest wynikiem poglądu skarżącego,
4
że wierzytelność przelana na rzecz strony powodowej miała charakter
wierzytelności przyszłej, gdyż nie doszło do zawarcia umowy sprzedaży pomiędzy
„P.” sp. z o.o. a pozwaną spółką „S.”, z uwagi na nie wydanie towaru kupującemu.
Pogląd ten jest nieuzasadniony, bowiem umowa sprzedaży dla swojej skuteczności
nie wymaga wydania przedmiotu sprzedaży kupującemu. Z chwilą jej zawarcia
sprzedający („P.”) nabył wierzytelność o zapłatę ceny, zaś strona powodowa
roszczenie o wydanie nabytych towarów. Z uwagi na wynikający z wystawionych
stronie pozwanej faktur termin zapłaty za sprzedane wyroby tytoniowe,
wierzytelność sprzedawcy w momencie wystawienia faktur nie była jedynie
wymagalna, co nie oznacza w żadnym razie, że miała charakter wierzytelności
przyszłej, jak twierdzi skarżący. Prawidłowa była zatem ocena Sądu drugiej
instancji, że przelew wierzytelności stwierdzonych fakturami wskazanymi przez
stronę powodową doprowadził do nabycia przez nią tych wierzytelności i strona
powodowa uzyskała ochronę przelanych wierzytelności na podstawie art. 512 k.c.,
która wykluczała możliwość rozwiązania umowy sprzedaży przez samego
faktoranta, bez zgody strony powodowej, jako nabywcy wierzytelności. Ustalenia
faktyczne dokonane przez ten Sąd wskazują jednoznacznie, że sprzedający już
w momencie zawierania umowy sprzedaży zawiadomił stronę pozwaną
o dokonanym przelewie wierzytelności. Świadczy o tym treść wydanych mu faktur.
O umowie faktoringowej łączącej stronę powodową ze sprzedawcą, strona
pozwana wiedziała zaś jeszcze przed sporządzeniem tych faktur. Wobec
stwierdzenia, że doszło do skutecznego przelania wierzytelności wynikających
z tych faktur, bezprzedmiotowe jest dokonywanie oceny, czy oświadczenie strony
pozwanej dotyczące potwierdzenia istnienia przelanej wierzytelności stanowiło
uznanie długu wobec strony powodowej i miało również wpływ na powstanie jej
zobowiązania wobec nabywcy wierzytelności. Z treści umowy faktoringowej
wynikało, że nabycie przelewanej wierzytelności przez faktora następowało z chwilą
złożenia wniosku o nabycie wierzytelności w siedzibie faktora. Sąd drugiej instancji
ustalił, że miało to miejsce przed wystawieniem faktur korygujących, które miały
potwierdzać rozwiązanie umowy.
Nie budzi wątpliwości, że strona pozwana wobec nabywcy wierzytelności
mogła podnosić zarzuty, które przysługiwały jej przeciwko zbywcy, w chwili
5
powzięcia wiadomości o przelewie (art. 513 § 1 k.c.). Mogła między innymi
podnosić, że nie został jej wydany zakupiony towar. W uzasadnieniu skargi
kasacyjnej skarżący stwierdził, że strona pozwana miała z tego względu prawo do
powstrzymania się ze spełnieniem swojego świadczenia na podstawie art. 488 § 2
k.c. Dla możliwości oceny zasadności tego stanowiska należało jednak uwzględnić,
że pozew w sprawie został złożony w postępowaniu nakazowym, w którym zapadł
nakaz zapłaty uwzględniający powództwo. Zgodnie z brzmieniem art. 493 § 1 k.p.c.
strona pozwana w zarzutach od nakazu zapłaty powinna przedstawić wszystkie
zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, okoliczności faktyczne i dowody na ich
potwierdzenie pod rygorem ich utraty w dalszym toku postępowania. W zarzutach
od nakazu zapłaty strona pozwana ograniczyła się zaś wyłącznie do zarzutu,
że umowa sprzedaży, z której wynikała przelana wierzytelność uległa rozwiązaniu.
Sąd Apelacyjny przyjął zatem zasadnie, że brak było podstaw do rozpoznawania
w toku dalszego postępowania zarzutów strony pozwanej związanych z jej
twierdzeniem, że nie otrzymała zakupionego towaru.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była pozbawiona
uzasadnionych podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.