Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 218/06
POSTANOWIENIE
Dnia 10 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
w sprawie z wniosku "I. Leasing Polska" Spółki z o.o. z siedzibą w P.
przy uczestnictwie A. B.
o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 10 listopada 2006 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 30 listopada 2005 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym przez wnioskodawcę – I. Leasing Polska sp. z o.o.
postanowieniem z dnia 30 listopada 2005 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił apelację
wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego w W. z dnia 11 marca 2005 r.,
w którym to Sąd I instancji oddalił wniosek o orzeczenie wobec A. B. zakazu
prowadzenia działalności gospodarczej. W sprawie tej ustalono co następuje.
W październiku 2000 roku Drukarnia A. S.A. (obecnie B. S.A. z siedzibą w
W.) zawarła z wnioskodawcą umowy leasingu maszyn poligraficznych. Z uwagi na
trudną sytuację finansową Drukarnia nie realizowała należycie swoich zobowiązań
wynikających z tych umów. W porozumieniu z dnia 22 lutego 2002 r. strony umowy
leasingu ustaliły terminy spłaty zadłużenia. Porozumienie to nie było jednak
realizowane i Drukarnia nie spłacała zadłużenia wobec I. Leasing Polska sp. z o.o.
Według ustaleń Sądu Rejonowego od dnia 4 marca 2002 roku Drukarnia A.
S.A. popadła w stan niewypłacalności i zaprzestała płacenia długów w sposób
trwały. Mimo istnienia jednak przesłanek do ogłoszenia upadłości, dokonywała
jeszcze różnych transakcji gospodarczych i nie złożyła w przewidzianym prawem
terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Dnia 7 maja 2004 r. I. Leasing Polska sp. z o.o. wniósł o ogłoszenie
upadłości B. S.A. i o orzeczenie wobec A. B. - prezesa zarządu tej spółki, zakazu
prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji
członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej,
przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu na okres
dziesięciu lat, uzasadniając żądanie faktem, iż A. B. nie złożył w terminie wniosku
o ogłoszenie upadłości.
Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2004 roku Sąd Rejonowy, na podstawie
art. 13 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oddalił wniosek o
ogłoszenie upadłości, a w dniu 11 marca 2005 r. oddalił wniosek o orzeczenie
zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wobec A. B.
3
Rozpoznający apelację wnioskodawcy Sąd Okręgowego uznał, że Sąd
I instancji zasadnie przyjął, iż w niniejszej sprawie brak było podstaw do orzeczenia
zakazu, o którym mowa w art. 373 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze
(dalej u.p.n.), a to z uwagi na upływ rocznego terminu określonego w art. 377
przywołanej ustawy.
Stosownie do treści przepisu art. 377 p.u.n. nie orzeka się zakazu, o którym
mowa w art. 373 p.u.n., jeżeli postępowanie w tej sprawie nie zostało wszczęte
w terminie roku od umorzenia lub zakończenia postępowania upadłościowego albo
oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 p.u.n., a gdy nie
złożono wniosku o ogłoszenie upadłości, od dnia, w którym dłużnik obowiązany był
taki wniosek złożyć.
W momencie wszczęcia postępowania w niniejszej sprawie nie zostało
orzeczone umorzenie lub zakończenie postępowania upadłościowego, ani też nie
oddalono wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 p.u.n., wobec B.
S.A, wobec tego należało przyjąć (co prawidłowo zrobił Sąd Rejonowy), iż datą
początkową, od której liczy się upływ rocznego terminu prekluzyjnego ustalonego
tym przepisem jest dzień, w którym dłużnik obowiązany był złożyć wniosek o
ogłoszenie upadłości. Rozumowanie takie wynika z literalnej wykładni końcowej
części przepisu art. 377 p.u.n., który wskazuje jednoznacznie, że datą początkową
biegu rocznego terminu do dochodzenia roszczeń z art. 373 p.u.n. w przypadku,
gdy nie złożono wniosku o ogłoszenie upadłości jest data, kiedy to dłużnik
obowiązany był taki wniosek złożyć. Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd I instancji
prawidłowo ocenił zaistnienie przesłanek wymienionych w art. 377 p.u.n. na dzień
wszczęcia postępowania o orzeczenie zakazu.
Według Sądu II instancji nie można przyjąć, że początkiem biegu rocznego
terminu z art. 377 p.u.n. jest dzień, w którym sąd upadłościowy oddalił wniosek
wierzyciela o ogłoszenie upadłości „B." S.A., gdyż postępowanie w sprawie o
orzeczenie zakazu zostało wszczęte, przed wydaniem postanowienia oddalającego
wniosek o ogłoszenie upadłości. Ponadto Sąd ten zwrócił uwagę, że wniosek
wszczynający przedmiotowe postępowanie został złożony ponad 2 lata od
momentu wystąpienia stanu niewypłacalności, czyli sytuacji, w której wniosek
4
o upadłość powinien zostać zgłoszony. Sąd Okręgowy podkreślił także, że przepis
art. 377 p.u.n., dotyczący orzekania o zakazie prowadzenia działalności
gospodarczej, wprowadza termin materialnoprawny o charakterze prekluzyjnym,
musi więc być interpretowany ściśle i jakakolwiek wykładnia rozszerzająca jest
w tym przypadku niedopuszczalna.
W skardze kasacyjnej wnioskodawca zarzucił rażące naruszenie przepisów
postępowania: art. 316 § 1 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 376 p.u.n. i art. 391
§ 1 k.p.c. przez przyjęcie za podstawę zaskarżonego postanowienia stanu
faktycznego istniejącego w chwili wszczęcia postępowania w sprawie o orzeczenie
zakazu z art. 373 p.u.n., a nie jak należało przyjąć prawidłowo, stanu rzeczy
istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, które to naruszenie miało istotny wpływ
na wynik sprawy.
Ponadto skarżący zarzucił naruszenie przepisu art. 377 p.u.n. przez jego
niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że w sytuacji gdy wniosek
o ogłoszenie upadłości nie został złożony przez dłużnika, lecz przez wierzyciela,
termin do wszczęcia postępowania w sprawie orzeczenia zakazu, o którym mowa
w art. 373 p.u.n. należy liczyć od dnia, w którym dłużnik był zobowiązany złożyć
wniosek o ogłoszenie upadłości, a nie - jak należało przyjąć prawidłowo –
od umorzenia lub zakończenia postępowania upadłościowego albo oddalenia
wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 p.u.n.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej zasługują na uwzględnienie.
Przepis art. 377 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze
(Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) jednoznacznie stanowi, że zakazu o którym mowa
w art. 373 tej ustawy nie orzeka się jeżeli postępowanie w tej sprawie nie zostało
wszczęte w ciągu roku od dnia gdy dłużnik obowiązany był taki wniosek złożyć.
Zasadę tę stosuje się jednak tylko w sytuacji gdy nie złożono wniosku o ogłoszenie
upadłości.
W rozpoznawanej sprawie nie ulega wątpliwości, że wniosek o ogłoszenie
upadłości został złożony przez wierzyciela. Trafnie zarzuca skarżący, że to czy
wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony, sąd ocenia biorąc pod uwagę stan
5
rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Orzekające w sprawie sądy
za punkt wyjścia, do oceny faktu złożenia wniosek o ogłoszenie upadłości, przyjęły
zaś wbrew wyraźnej zasadzie wyrażonej w art. 316 k.p.c., chwilę rozpoczęcia
postępowania o orzekanie zakazu, o którym mowa w art. 373 p.u.n. Już z tego
względu zaskarżony wyrok nie może się ostać, gdyż narusza on wspomniany art.
316 k.p.c., a naruszenie to miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie. Nawet jednak
biorąc za punkt odniesienia, rozpoczęcie postępowania w sprawie orzeczenia
zakazu z art. 373 p.u.n., brak było podstaw do przyjęcia, że wniosku o ogłoszenie
upadłości nie złożono, skoro wierzyciel w tym samy dniu złożył zarówno wniosek
o orzeczenie zakazu z art. 373 p.u.n. jak i wniosek o ogłoszenie upadłości.
W konsekwencji z ustaleń orzekających w sprawie sądów wynika, że rozpoznanie
wniosku o orzeczenie zakazu z art. 373 p.u.n. następowało w sytuacji gdy był
złożony wniosek o ogłoszenie upadłości.
Zgodnie z art. 377 p.u.n., jeżeli złożono wniosek o ogłoszenie upadłości, bez
względu na to czy złożył go wierzyciel, czy upadły, o zakazie z art. 373 p.u.n. nie
można orzekać, gdy postępowanie w tej sprawie nie zostało wszczęte w terminie
roku od umorzenia lub zakończenia postępowania upadłościowego albo oddalenia
wniosku na podstawie art. 13 p.u.n. Skoro więc w rozpoznawanej sprawie
wierzyciel złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, to brak podstaw, aby termin do
orzekania o zakazie z art. 373 p.u.n. wiązać z dniem, w którym dłużnik obowiązany
był do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli taki wniosek został złożony,
termin ten biegnie od dnia umorzenia lub zakończenia postępowania
upadłościowego albo oddalenia wniosku na podstawie art. 13 p.u.n. (podobnie Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 22 marca 2006 r. III CZP 13/06).
Prezentowana wykładnia art. 377 p.u.n., która znajduje mocne oparcie
w literalnym brzmieniu tego przepisu, prowadzić jednak do sytuacji, iż wierzyciel
w praktyce nie ma wyraźnego ograniczenia terminu do wszczęcia postępowania
o orzeczenie zakazu z art. 373 p.u.n. Wystarczy, że złoży on wniosek o otwarcie
postępowania upadłościowego i tym samym otwiera się droga do wszczęcia
postępowania o orzekanie zakazu z art. 373 p.u.n. Skoro jednak przepisy Prawa
upadłościowego i naprawczego nie ograniczają terminu w jakim może wystąpić on
z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, a jedynie wymagają aby uprawdopodobnił on
6
swoją wierzytelność (art. 24 p.u.n.), to tym samy brak podstaw, aby ograniczać
także termin do wszczęcia przez niego postępowania o orzekaniu o zakazie z art.
373 p.u.n. Ograniczenie takie może wprowadzić jedynie ustawodawca zmieniając
treść tego przepisu. Jego obecna redakcja nie daje bowiem podstaw do wykładni
jaką zaprezentowały orzekające w sprawie sądy.
Mając na względzie, że zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej okazały
się zasadne Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
k.p.c., orzekł jak w sentencji.
jz