V CSK 229/06
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:18-12-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 229/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Marek Sychowicz
Protokolant Ewa Zawisza
w sprawie z powództwa "W." Spółki z o.o.
w W.
przeciwko "T. Polska" Spółce z o.o. w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 8 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 7 lutego 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na
rzecz strony powodowej kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta)
tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 7 lutego 2006 r. oddalił apelację pozwanej
„T. Polska” spółce z o.o. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 24 czerwca 2005 r.,
którym ten Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki „W.” spółki z o.o.
660949,74 zł z odsetkami tytułem zwrotu wyegzekwowanego świadczenia
zasądzonego nieprawomocnym wyrokiem. Sąd Apelacyjny ustalił, że pozwana na
podstawie nieprawomocnego, ale wykonalnego orzeczenia sądu drugiej instancji
wyegzekwowała od powódki kwotę objętą żądaniem pozwu, oraz że po uchyleniu
tego wyroku powództwo zostało oddalone. Na gruncie tych ustaleń uznał, że zarzut
przedawnienia jest nietrafny, gdyż do roszczenia powódki o zwrot świadczenia
spełnionego na podstawie nieprawomocnego orzeczenia sądowego ma
zastosowanie 10-letni termin przedawnienia, a ponadto, że powódka dopiero po
uprawomocnieniu się wyroku oddalającego powództwo mogła skutecznie wystąpić
o zwrot wyegzekwowanej kwoty.
Skarga kasacyjna pozwanej – oparta na obu podstawach z art. art. 3983
§ 1
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 118, 120 §1, 410 § 2 k.c. oraz art. 48 §1 pkt.
1 k.p.c., i zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Za nieporozumienie należy uznać zarzut nieważności postępowania oparty
na art. 379 pkt 4 w związku z art. 48 § 1pkt 1 k.p.c. W tym ostatnim przepisie chodzi
o materialne prawa i obowiązki sędziego, które mogą powstać na tle
materialnoprawnego stosunku łączącego sędziego ze stroną. Z przyczyn
oczywistych, co wymaga podkreślenia, w sprawie apelacyjnej, w której wydano
zaskarżony wyrok taka zależność sędziego wymienionego w skardze a powódką
nie zachodziła.
Nie budzi wątpliwości, że skarżąca, która wyegzekwowała kwotę objętą
żądaniem pozwu na podstawie nieprawomocnego, ale wykonalnego orzeczenia
sądu drugiej instancji, mogła spodziewać się jego zmiany, a co za tym idzie,
3
powinna liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu (por. wyrok SN 26 lutego 2004r.,V CK
220/03 - OSNC 2005/3/49). Skarżąca widzi wadliwość kwestionowanego
orzeczenia w tym, że - jej zdaniem - doszło w nim do uwzględnienia żądania zwrotu
spełnionego świadczenia pomimo, że wskutek upływu terminu uległo ono
przedawnieniu (art. 118 zd. 1 k.c.). Skarżąca bowiem kwestionuje przytoczony
pogląd Sądu Apelacyjnego, że do roszczenia powódki o zwrot świadczenia
spełnionego na podstawie nieprawomocnego orzeczenia sądowego ma
zastosowanie 10 letni termin przedawnienia, oraz że wymagalność tego roszczenia
rozpoczyna swój bieg od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia o nim.
Sąd Apelacyjny w swoich rozważaniach przyjął, że konsekwencją oparcia
roszczenia powódki na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu musi
być zastosowanie 10-letniego terminu przedawnienia. Pogląd ten nie jest trafny.
Termin 3-letni, w którym przedawniają się roszczenia związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej, odnosi się do wszelkich roszczeń funkcjonalnie
związanych z tego rodzaju aktywnością, niezależnie od ich podstawy prawnej,
chyba że przepis szczególny przewiduje jeszcze krótszy termin przedawnienia, co
w niniejszej sprawie nie ma miejsca. Sąd Apelacyjny pominął, że w sprawie chodzi
o zwrot nienależnie wyegzekwowanego wynagrodzenia na rzecz pozwanej z tytułu
sprzedaży materiałów oświetleniowych w ramach, ogólnie ujmując, inwestycji
budowlanej.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego, że roszczenie powódki nie uległo
przedawnieniu jest jednak w ostatecznym rezultacie uzasadnione. Roszczenie
o zwrot świadczenia spełnionego na podstawie wykonalnego orzeczenia
i następnie uchylonego w wyniku jego zaskarżenia staje się wymagalne dopiero od
dnia, w którym prawomocnie orzeczono o nieistnieniu obowiązku dłużnika,
dokonania owego świadczenia. O wymagalności bowiem roszczenia można mówić
dopiero wówczas, gdy nie występują żadne prawne przeszkody w skutecznym jego
dochodzeniu przez uprawnionego. Z uwagi zaś na brak prawomocnego
rozstrzygnięcia sprawy wytoczonej przez wierzyciela, podstawa prawna żądania
dłużnika o zwrot wyegzekwowanego świadczenia nie mogłaby być chwilowo
ustalona, i wobec tego żądanie dłużnika byłoby na razie nieuzasadnione.
Przedwczesność żądania, czyli brak wymagalności roszczenia jako brak przesłanki
4
materialnoprawnej, nie stanowi wprawdzie przeszkody do wszczęcia postępowania
w sprawie, uniemożliwia jednak udzielenie wierzycielowi (poprzednio dłużnikowi)
ochrony prawnej, czyli uwzględnienia jego żądania.
Reasumując, roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego na skutek
odpadnięcia podstawy prawnej po jego wykonaniu staje się wymagalne z dniem
odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia. Tym dniem jest dzień prawomocnego
rozstrzygnięcia odnośnie tego świadczenia.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji wyroku.
jc
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Marek Sychowicz
Protokolant Ewa Zawisza
w sprawie z powództwa "W." Spółki z o.o.
w W.
przeciwko "T. Polska" Spółce z o.o. w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 8 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 7 lutego 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej na
rzecz strony powodowej kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta)
tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 7 lutego 2006 r. oddalił apelację pozwanej
„T. Polska” spółce z o.o. od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 24 czerwca 2005 r.,
którym ten Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki „W.” spółki z o.o.
660949,74 zł z odsetkami tytułem zwrotu wyegzekwowanego świadczenia
zasądzonego nieprawomocnym wyrokiem. Sąd Apelacyjny ustalił, że pozwana na
podstawie nieprawomocnego, ale wykonalnego orzeczenia sądu drugiej instancji
wyegzekwowała od powódki kwotę objętą żądaniem pozwu, oraz że po uchyleniu
tego wyroku powództwo zostało oddalone. Na gruncie tych ustaleń uznał, że zarzut
przedawnienia jest nietrafny, gdyż do roszczenia powódki o zwrot świadczenia
spełnionego na podstawie nieprawomocnego orzeczenia sądowego ma
zastosowanie 10-letni termin przedawnienia, a ponadto, że powódka dopiero po
uprawomocnieniu się wyroku oddalającego powództwo mogła skutecznie wystąpić
o zwrot wyegzekwowanej kwoty.
Skarga kasacyjna pozwanej – oparta na obu podstawach z art. art. 3983
§ 1
k.p.c. – zawiera zarzut naruszenia art. 118, 120 §1, 410 § 2 k.c. oraz art. 48 §1 pkt.
1 k.p.c., i zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Za nieporozumienie należy uznać zarzut nieważności postępowania oparty
na art. 379 pkt 4 w związku z art. 48 § 1pkt 1 k.p.c. W tym ostatnim przepisie chodzi
o materialne prawa i obowiązki sędziego, które mogą powstać na tle
materialnoprawnego stosunku łączącego sędziego ze stroną. Z przyczyn
oczywistych, co wymaga podkreślenia, w sprawie apelacyjnej, w której wydano
zaskarżony wyrok taka zależność sędziego wymienionego w skardze a powódką
nie zachodziła.
Nie budzi wątpliwości, że skarżąca, która wyegzekwowała kwotę objętą
żądaniem pozwu na podstawie nieprawomocnego, ale wykonalnego orzeczenia
sądu drugiej instancji, mogła spodziewać się jego zmiany, a co za tym idzie,
3
powinna liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu (por. wyrok SN 26 lutego 2004r.,V CK
220/03 - OSNC 2005/3/49). Skarżąca widzi wadliwość kwestionowanego
orzeczenia w tym, że - jej zdaniem - doszło w nim do uwzględnienia żądania zwrotu
spełnionego świadczenia pomimo, że wskutek upływu terminu uległo ono
przedawnieniu (art. 118 zd. 1 k.c.). Skarżąca bowiem kwestionuje przytoczony
pogląd Sądu Apelacyjnego, że do roszczenia powódki o zwrot świadczenia
spełnionego na podstawie nieprawomocnego orzeczenia sądowego ma
zastosowanie 10 letni termin przedawnienia, oraz że wymagalność tego roszczenia
rozpoczyna swój bieg od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia o nim.
Sąd Apelacyjny w swoich rozważaniach przyjął, że konsekwencją oparcia
roszczenia powódki na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu musi
być zastosowanie 10-letniego terminu przedawnienia. Pogląd ten nie jest trafny.
Termin 3-letni, w którym przedawniają się roszczenia związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej, odnosi się do wszelkich roszczeń funkcjonalnie
związanych z tego rodzaju aktywnością, niezależnie od ich podstawy prawnej,
chyba że przepis szczególny przewiduje jeszcze krótszy termin przedawnienia, co
w niniejszej sprawie nie ma miejsca. Sąd Apelacyjny pominął, że w sprawie chodzi
o zwrot nienależnie wyegzekwowanego wynagrodzenia na rzecz pozwanej z tytułu
sprzedaży materiałów oświetleniowych w ramach, ogólnie ujmując, inwestycji
budowlanej.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego, że roszczenie powódki nie uległo
przedawnieniu jest jednak w ostatecznym rezultacie uzasadnione. Roszczenie
o zwrot świadczenia spełnionego na podstawie wykonalnego orzeczenia
i następnie uchylonego w wyniku jego zaskarżenia staje się wymagalne dopiero od
dnia, w którym prawomocnie orzeczono o nieistnieniu obowiązku dłużnika,
dokonania owego świadczenia. O wymagalności bowiem roszczenia można mówić
dopiero wówczas, gdy nie występują żadne prawne przeszkody w skutecznym jego
dochodzeniu przez uprawnionego. Z uwagi zaś na brak prawomocnego
rozstrzygnięcia sprawy wytoczonej przez wierzyciela, podstawa prawna żądania
dłużnika o zwrot wyegzekwowanego świadczenia nie mogłaby być chwilowo
ustalona, i wobec tego żądanie dłużnika byłoby na razie nieuzasadnione.
Przedwczesność żądania, czyli brak wymagalności roszczenia jako brak przesłanki
4
materialnoprawnej, nie stanowi wprawdzie przeszkody do wszczęcia postępowania
w sprawie, uniemożliwia jednak udzielenie wierzycielowi (poprzednio dłużnikowi)
ochrony prawnej, czyli uwzględnienia jego żądania.
Reasumując, roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego na skutek
odpadnięcia podstawy prawnej po jego wykonaniu staje się wymagalne z dniem
odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia. Tym dniem jest dzień prawomocnego
rozstrzygnięcia odnośnie tego świadczenia.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji wyroku.
jc