Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 332/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 grudnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa G.G.
przeciwko A.G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 grudnia 2007 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 1 grudnia 2006 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego na rzecz
powoda kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 1 grudnia 2006 r. oddalił apelację
pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w G. oddalającego powództwo o zapłatę
36.468,12 zł.
Przyjmując za własne ustalenia Sądu Rejonowego i aprobując dokonaną
przez ten Sąd ocenę jurydyczną, oparł rozstrzygnięcie na następujących
ustaleniach i wnioskach.
Powód jako jedyny wówczas udziałowiec Spółki z o.o. „A.”, na przestrzeni lat
przekazywał pozwanemu jako synowi i jego bratu T. udziały w Spółce odpłatnie i
nie odpłatnie.
Decyzją z dnia 11 grudnia 2002 r. Urząd Skarbowy ustalił zobowiązanie
podatkowe powoda i jego żony na łączną z odsetkami kwotę 119.411,29 zł, na
podstawie której w lutym 2003 r. wszczął egzekucję.
Pozwany w Spółce zajmował się sprawami prawnymi i pomagał powodowi
w sporządzeniu odwołania od wymienionej decyzji. Na początku 2003 r. pomiędzy
powodem a pozwanym i jego bratem doszło do zawarcia wielu umów, których
przedmiotem były składniki majątku powoda.
Spółka A. w 2001 r. zaciągnęła kredyt w Banku S.A. w kwocie 120.000 zł,
którego zabezpieczenie stanowiły między innymi lokaty należące do powoda, tak
złotowe jak i walutowe, które w dniu 3 lutego 2003 r. przeniósł on na rachunek
pozwanego w wysokości objętej żądaniem pozwu, ale nadal stanowiły
zabezpieczenie spłaty kredytu i po ustaniu zagrożenia egzekucji administracyjnej
miały być z powrotem przeniesione na powoda. Celem przekazania było uniknięcie
ich zajęcia w toku postępowania egzekucyjnego, a nie darowizna.
Powód spłacił zadłużenie w Urzędzie Skarbowym, jednakże pozwany
z uwagi na wynikły między nim a powodem konflikt odmówił zwrotu dochodzonej
kwoty.
Sąd Okręgowy podzielił też ocenę jurydyczną Sądu pierwszej instancji
przyjmującą, że strony łączyła umowa podobna do umowy przechowania, której
3
przedmiotem były wierzytelności powoda, a nie umowa depozytu nieprawidłowego
w rozumieniu art. 845 k.c. W ocenie Sądu pozwany nie wykazał, by była to umowa
darowizny, zatem na podstawie art.844 k.c. jest zobowiązany do zwrotu przelanej
wierzytelności.
Pozwany w skardze kasacyjnej opartej na obu podstawach wymienionych
w art. 3983
§ 1 k.p.c. zarzucił naruszenie:
- art. 835 i art. 844 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie w drodze analogii
w wyniku przyjęcia, że czynność prawna powoda polegająca na
przeniesieniu na pozwanego wierzytelności wobec banku stanowi stosunek
podobny do przechowania;
- art. 102 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, przez jego
niezastosowanie i przyjęcie, że sporne kwoty pieniężne stanowiły przedmiot
kaucji bankowej nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy;
- 6 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęcie innego
rozkładu ciężaru dowodu, niż wyznaczony żądaniem.
W ramach drugiej podstawy kasacyjnej zarzucił naruszenie;
- art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. przez przyjęcie innego rozkład
ciężaru dowodu, niż wyznaczony roszczeniem tj. ciężaru dowodu
charakterystycznego dla roszczenia windykacyjnego.
- art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 385 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik
sprawy, poprzez oparcie rozstrzygnięcia na okolicznościach nie
występujących w zgromadzonym materiale dowodowym, w szczególności
znanych Sądowi pierwszej instancji - rzekomo z urzędu, a dotyczących
innych postępowań sądowych;
- art. 243 k.p.c. w związku z art. 385 k.p.c. poprzez oparcie
rozstrzygnięcia na uprawdopodobnieniu okoliczności uzasadniających roszczenie
powoda, a mianowicie na uprawdopodobnieniu rzekomego zamiaru stron
polegającego na tym, że przekazanie przez powoda na rzecz pozwanego
wierzytelności wynikających z lokat miało trwać do czasu ustania zagrożenia
4
objęcia tychże lokat egzekucją administracyjną prowadzoną w stosunku do
powoda.
W konkluzji wniósł o uchylenie wyroków obu instancji i orzeczenie co do
istoty przez oddalenie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności wymagają rozważenia zarzuty skargi kasacyjnej
dotyczące naruszenia przepisów postępowania oraz kwestionujące dokonane
ustalenia faktyczne. W tym przedmiocie należy przede wszystkim stwierdzić,
że skarga kasacyjna w ramach drugiej podstawy została oparta na
niedopuszczalnym zarzucie (art. 3983
§ 3 k.p.c.) dotyczącym oceny dowodów
(art. 233 § 1 k.p.c.). Sąd Najwyższy jest bowiem związany stanem faktycznym
sprawy przyjętym przez Sąd drugiej instancji za podstawę rozstrzygnięcia,
co oznacza, że ustalenia te nie mogą podlegać weryfikacji w postępowaniu
kasacyjnym.
Z tej samej przyczyny nie może być uwzględniony zarzut naruszenia
przepisów art. 243 k.p.c. w związku z art. 385 k.p.c., jako kwestionujący poczynione
ustalenia, że przekazanie przez powoda na rzecz pozwanego wierzytelności
wynikających z lokat miało trwać do czasu ustania zagrożenia objęcia tychże lokat
egzekucją administracyjną prowadzoną w stosunku do powoda.
Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 232 w związku z art. 6 k.c.
Skarżący dopatrując się naruszenia tych przepisów w przyjęciu innego
rozkładu ciężaru dowodu, niż wyznaczony żądaniem powoda, błędnie zakłada,
że dochodził on roszczenia windykacyjnego, i że Sąd przyjął rozkład ciężaru
dowodu charakterystyczny dla stosunków o charakterze prawnorzeczowym.
Odnosząc się do zagadnienia ciężaru dowodu należy stwierdzić,
że obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach procesu (art. 3
k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla sprawy istotne znaczenie
(art. 227 k.p.c.), spoczywa na tej stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne
(art. 6 k.c.). Jeżeli chodzi o rozkład ciężaru dowodu, to powód powinien udowodnić
fakty pozytywne, które stanowią podstawę jego powództwa, tj. okoliczności prawo
5
tworzące, a pozwany, jeżeli faktów tych nie przyznaje, ma obowiązek udowodnienia
okoliczności niweczących prawo powoda. Tej reguły dowodzenia, wbrew
stanowisku skarżącego, Sąd Okręgowy nie naruszył.
Nie może też odnieść skutku zarzut naruszenia powołanych w skardze
kasacyjnej przepisów prawa materialnego.
Stanowisko Sądu Okręgowego, przyjmujące w ślad za Sądem Rejonowym,
że strony łączyła umowa nienazwana, podobna do umowy przechowania, której
przedmiotem były wynikające z lokaty walutowej i złotowej wierzytelności powoda
względem banku, i do której ma zastosowanie w drodze analogii przepis art. 844
k.c., a nie umowa depozytu nieprawidłowego, przewidzianego w art. 845 k.c.,
nie może być skutecznie zwalczane. Czynność prawna między stronami, jak trafnie
przyjął Sąd Okręgowy, aprobując ocenę jurydyczną Sądu Rejonowego, realizowała
wszelkie, poza tym, że wierzytelności będące przedmiotem umowy nie stanowią
rzeczy, istotne elementy umowy przechowania.
Wbrew zarzutom skarżącego Sąd Okręgowy zajął w tym
przedmiocie umotywowane stanowisko poparte powołanym orzecznictwem.
Zatem w konfrontacji z treścią uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, nie może
się utrzymać zarzut naruszenia art. 835 i 844 k.c.
Chybiony okazał się również zarzut naruszenia art.102 pr. bankowego przez
jego niezastosowanie i przyjęcie, że okoliczność iż sporne kwoty pieniężne
stanowiły przedmiot kaucji bankowej pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie
o obowiązku zwrotu tych kwot przez pozwanego na rzecz powoda. Sąd Okręgowy
prawidłowo uznał, że przepis ten dotyczy stosunku prawnego pomiędzy pozwanym
a Bankiem i nie ma wpływu na dochodzone przez powoda roszczenie względem
pozwanego.
Z tych względów Sąd Najwyższy skargę kasacyjną jako pozbawioną
uzasadnionych podstaw oddalił (art. 39814
) i orzekł o kosztach postępowania
na podstawie art. 98 w związku z art. 39821
k.p.c.).