Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 338/08
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie ze skargi H.(...) Spółki z o.o. w W.
o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 14 stycznia 2004 r.,
sygn. akt I ACa (…)
w sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości "S.(...)" Spółki z o.o. w W.
przeciwko H.(...) Spółce z o.o. w W.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 3 grudnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej H.(...) Spółki z o.o. w W. od postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia
28 kwietnia 2008 r., sygn. akt I ACz (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2008 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie
wnoszącego skargę o wznowienie postępowania H.(...) sp. z o.o. w W.
na postanowienie Sądu Okręgowego w W. z dnia 11 marca 2008 r., którym
postępowanie wszczęte na skutek skargi o wznowienie zostało umorzone.
Postępowanie, którego dotyczyła skarga o wznowienie, toczyło się z powództwa
syndyka masy upadłości „S.(...)” spółki z o.o. w W. i zakończone zostało prawomocnym
2
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 14 stycznia 2004 r. Już po zakończeniu tego
postępowania zakończyło się także – w dniu 31 lipca 2007 r. - postępowanie
upadłościowe dotyczące spółki „S.(...)” i spółka ta ostatecznie wykreślona została z
rejestru. W ocenie obu Sądów, fakt utraty bytu prawnego przez spółkę „S.(...)”
doprowadził do utraty zdolności sądowej zarówno spółki, jak i syndyka, co oznacza
również utratę statusu strony w postępowaniu, którego dotyczy skarga o wznowienie. Z
tej przyczyny postępowanie należało, zdaniem obu Sądów, umorzyć na podstawie art.
355 § 1 k.p.c.
Sąd Apelacyjny uznał ponadto, że zbycie wierzytelności objętej sporem przez
syndyka nie stoi na przeszkodzie w dalszym prowadzeniu postępowania z udziałem
zbywcy (art. 192 pkt 3 k.p.c.). Do takiego przekształcenia jednak nie doszło, zatem
nabywca wierzytelności nie może uzyskać statusu strony w drodze wniesienia skargi o
wznowienie postępowania. Sukcesja generalna po stronie powodowej nie miała miejsca,
zarówno Spółka jak i syndyk utracili zdolność sądową, zatem postępowanie nie może
się toczyć wobec braku jednej strony. Postępowanie o wznowienie jest kontynuacją
procesu, którego skarga dotyczy, zatem nie istnieje możliwość dalszego jego
prowadzenia, gdy doszło do utraty przez jedną ze stron zdolności sądowej.
Postanowienie powyższe zaskarżył w całości skargą kasacyjną pozwany.
Opierając skargę na drugiej podstawie kasacyjnej określonej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.
zarzucał, że doszło do naruszenia art. 355 § 1 k.p.c. i art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. przez
niezasadne przyjęcie, że w związku z ukończeniem postępowania upadłościowego
toczącego się wobec powodowej Spółki zachodzi konieczność umorzenia postępowania
wywołanego skargą, z uwagi na niedopuszczalność wznowienia postępowania przy
udziale wezwanego w charakterze powoda nabywcy wierzytelności upadłego, gdy
cesjonariusz nie wstąpił do sprawy oraz naruszenie art. 406 k.p.c. w zw. z art. 194 § 1
k.p.c. przez błędne przyjęcie, że w przypadku zbycia spornej wierzytelności w toku
procesu i utraty przez powoda podmiotowości prawnej po prawomocnym zakończeniu
postępowania nie jest dopuszczalne wezwanie nabywcy wierzytelności do udziału w
postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi. W konkluzji wnosił o uchylenie w całości
zaskarżonego postanowienia a także o uchylenie postanowienia Sądu I instancji
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu sądowi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W postępowaniu wszczętym na skutek skargi o wznowienie, we wstępnej jego
fazie, następuje badanie jej dopuszczalności. Badanie to obejmuje istnienie ogólnych
3
przesłanek procesowych (art. 199 i 1099 k.p.c.), a zastosowanie w badaniu tym mają,
stosownie do art. art. 406 k.p.c., odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem
pierwszej instancji. Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie uznaje się, że ta wstępna
faza ta nie jest prostą kontynuacją postępowania zakończonego prawomocnym
orzeczeniem (por. np. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1997
r., III CZP 66/97, OSNC 1998, nr 4, poz. 56, i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20
października 1971 r., III CRN 266/71, OSNCP 1972, nr 4, poz. 76). Z tego też względu,
jeżeli utrata bytu prawnego strony następuje przed wniesieniem skargi, to brak podstawy
do zawieszenia postępowania na mocy art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c., obejmującego tylko te
sytuacje, w których przeszkody wpływające na tok sprawy wystąpiły po jej wszczęciu, a
więc w postępowaniu o wznowienie - po wniesieniu skargi. Pogląd ten zarówno w
doktrynie, jak i judykaturze nie jest kwestionowany. Nie może zaś budzić wątpliwości, że
zakończenie postępowania upadłościowego, tym samym utrata zdolności sądowej przez
będącego stroną w procesie syndyka, nastąpiło przed wniesieniem skargi o wznowienie
postępowania.
W skardze tej jednak pozwana spółka oznaczyła jako powoda syndyka, który w
chwili jej wniesienia nie miał zdolności sądowej. W sprawie bowiem, w której
postępowanie upadłościowe obejmuje likwidację majątku upadłego, sąd po wykonaniu
planu podziału stwierdza zakończenie postępowania upadłościowego (art. 368 § 1 i 2
ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze, Dz. U. Nr 60, poz.
535 ze zm., dalej „p.u.n.”), co nastąpiło odnośnie do upadłej spółki „S.(...)” w dniu 31
lipca 2007 r., a więc przed wniesieniem skargi o wznowienie postępowania. Z chwilą
stwierdzenia ukończenia postępowania upadłościowego następuje także wygaśnięcie
funkcji syndyka masy upadłości, traci on zatem legitymację procesową i jako strona
przestaje istnieć (por. art. 367 ust. 2 w zw. z art. 368 ust. 3 p.u.n.). Zachodził więc
pierwotny brak zdolności sądowej, syndyk przy tym tej zdolności nie mógł już nabyć.
Pierwotny brak zdolności sądowej nie może być uzupełniony przez wstąpienie do
udziału w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi podmiotu mającego tę
zdolność, zamiast podmiotu, który jej nie może uzyskać (por. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 24 września 2004 r., I CK 131/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 156). Sąd
Apelacyjny wyraził zatem trafny pogląd, że nabywca wierzytelności mógłby wstąpić do
postępowania skargowego w wyniku przekształcenia podmiotowego (art. 192 pkt 3
k.p.c.), gdyby wznowienie postępowania było dopuszczalne.
4
Wobec pierwotnego braku zdolności sądowej syndyka masy upadłości
w postępowaniu skargowym istniała podstawa do odrzucenia skargi, wynikająca z art.
406 w związku z art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c., nie można było natomiast postępowania tego
zawiesić bądź umorzyć, ani na podstawie art. 182 § 1 zdanie drugie k.p.c., ani art. 355
k.p.c. Umorzenie postępowania w tym drugim wypadku może być spowodowane tylko
zdarzeniem zaszłym w toku postępowania. Jeżeli natomiast występuje pierwotny brak
bezwzględnej przesłanki procesowej, pozew, a w postępowaniu o wznowienie - skarga,
podlegają odrzuceniu a limine.
Z tych względów, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w
sentencji.