Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 331/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa E. D. i S. D.
przeciwko S.(...) w M. we Francji
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 11 grudnia 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 6 lutego 2008
r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 24 listopada 2006 r. zasądził od strony
pozwanej S.(...) na rzecz powodów E. D. i S. D. kwotę 160 302,04 zł, a dalej idące
powództwo oddalił. Sąd ten ustalił, że strona pozwana w 1986 r. zawarła z powodem
umowę, na mocy której uzyskała wyłączność na sprzedaż na terytorium Francji biżuterii
wytwarzanej przez powoda. Zapłata miała następować za pośrednictwem Centrali C.(…),
2
z którą strona pozwana zawarła również umowę dotyczącą sprzedaży biżuterii
wyprodukowanej przez Spółdzielnię R.(…) oraz innych artystów plastyków i
rzemieślników. Po roku 1989 strona pozwana zaprzestała korzystania z pośrednictwa
C.(…). Strony współpracowały nadal nie zawierając żadnej dodatkowej umowy na piśmie.
W 1992 r. powodowie rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej pod firmą
„A.(...)". W listopadzie 1999 r. strona pozwana złożyła trzy zamówienia na dostawę
wskazanych przez nią towarów za pomocą faksu. Następne trzy zamówienia pochodziły z
grudnia 1999 r. Powodowie dostarczyli towar zgodnie z zamówieniem. Do dostawy
zamówionej na 3 stycznia 2000 r. zostały załączone dodatkowe pozycje jako nowe wzory,
na kwotę łącznie 33 486 franków. Strona pozwana nie uregulowała należności za
dostarczone wyroby. Na przełomie stycznia i lutego 2000 r. złożyła kolejne zamówienie
i stwierdziła, że w najbliższym czasie zacznie regulować należności. Powodowie nie
zrealizowali zamówienia z uwagi na zaległości w zapłacie za wcześnie dostarczone
wyroby. W sierpniu 2000 r. powodowie i ich syn B. D. udzielili szwajcarskiej spółce O.(…)
upoważnienia do prowadzenia czynności windykacyjnych. W dniu 15 stycznia 2001 r.
powodowie wypowiedzieli zlecenie windykacyjne i cofnęli udzielone spółce O.(...)
pełnomocnictwo. Strona pozwana nie została powiadomiona o wypowiedzeniu zlecenia
windykacyjnego. Firma windykacyjna O.(...) w pismach z dnia 12 i 22 stycznia 2001 r.
wskazała stronie pozwanej adres, pod który należy przesłać towar dostarczony przez
powodów [adres firmy „A.(...) B.(…)” prowadzonej przez syna powodów]. W lutym 2001 r.
strona pozwana przesłała pod wskazany jej adres wyroby biżuteryjne i wystawiła dwie
faktury. Powodowie i ich syn odmówili przyjęcia przesyłki, podnosząc, że nic im nie
wiadomo o takim sposobie rozliczenia długu ustalonym pomiędzy stroną pozwaną i firmą
O.(...).
Sąd pierwszej instancji przyjął, że strona pozwana nie kwestionowała obowiązku
zapłaty za dostarczony jej towar, poza „nowymi wzorami" na kwotę 33 486 franków. Strona
pozwana zarzucała, że wyrobów tych nie zamawiała, jednakże nie wykazała, by z praktyki
przyjętej przez strony wynikało, że nie było dopuszczalne dostarczenie „nowych wzorów".
Zachowanie strony pozwanej wskazywało również, że przyjęła ona nadwyżkę towarów
(ponad wielkość zamówienia). W świetle postanowień art. 52 Konwencji wiedeńskiej o
umowach międzynarodowej sprzedaży towarów z dnia 11 kwietnia 1980 r. była zatem
zobowiązana do zapłaty za cały dostarczony jej towar. Ustalenia pomiędzy firmą
windykacyjną O.(...) a stroną pozwaną co do zwrotu towaru, w ramach rozliczenia
zadłużenia, zostały dokonane skutecznie, z uwagi na zakres umocowania firmy O.(...) i
3
niepoinformowanie strony pozwanej o rozwiązaniu umowy między tą firmą a powodami i ich
synem. Strona pozwana nie przesłała jednak towarów w sposób umożliwiający powodom
odebranie towaru w Polsce. W tej sytuacji odmowa przejęcia przesyłki nie mogła obciążać
powodów. Ostatecznie strona pozwana zalegała z zapłatą za dostarczony towar na kwotę
40 922,61 euro. Powództwo było zatem uzasadnione do wysokości 160 302, 04 zł.
Apelacja strony pozwanej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego . z dnia
6 lutego 2008 r., który podzielił w całości ustalenia faktyczne i ocenę Sądu pierwszej
instancji.
Skarga kasacyjna strony pozwanej została oparta o podstawę naruszenia
przepisów postępowania mającego wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Zarzucono w niej naruszenie art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 45 ust. 1
Konstytucji w zw. z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. W oparciu o te zarzuty
skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Argumenty przytoczone przez skarżącego wskazują istotnie na daleko idące
podobieństwo części uzasadnienia zaskarżonego wyroku oraz uzasadnienia
sporządzonego do wyroku Sądu Apelacyjnego. z dnia 29 czerwca 2007 r. w sprawie z
powództwa B. D. Brak jest jednak podstaw do stwierdzenia, że uzasadnienie
zaskarżonego wyroku zostało sporządzone w sposób „mechaniczny” i z tego powodu
doszło do pozbawienia strony pozwanej prawa do rzetelnego procesu, co miałoby
stanowić naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności. Poprawność sporządzenia uzasadnienia może
podlegać przy tym ocenie w ramach zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., co stwarza już
stronom procesu sądowego dostateczną gwarancję możliwości zbadania zgodności
postępowania sądu na etapie sporządzania uzasadnienia orzeczenia z obowiązującymi
przepisami. Z tej możliwości skarżący skorzystał.
Zarzut naruszenia art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. był uzasadniony. Art. 328
§ 2 k.p.c. wymaga, aby uzasadnienie wyroku wskazywało podstawę faktyczną
rozstrzygnięcia oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku, z przytoczeniem przepisów
prawa. Potrzeba odpowiedniego stosowania tego przepisu w postępowaniu apelacyjnym
(art. 391 § 1 k.p.c.) nakazuje przyjąć, że wymogi uzasadnienia sądu drugiej instancji
ulegają częściowo modyfikacji, z uwagi na treść art. 378 § 1 k.p.c. Skoro przepis ten
4
nakłada na sąd obowiązek rozpoznania wszystkich zarzutów zawartych w apelacji, to
jednocześnie istnieje obowiązek sporządzenia uzasadnienia wyroku przez sąd drugiej
instancji w taki sposób, by zawierało ono przedstawienie oceny tych zarzutów. Choć
zatem w skardze kasacyjnej strony pozwanej nie zawarto zarzutu naruszenia art. 378 § 1
k.p.c., to podniesienie zarzutu naruszenia art. 328 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
nakazywało uwzględnić pominięcie rozpoznania zarzutów apelacyjnych i to w szerszym
zakresie, niż jedynie co do podnoszonego wprost w skardze kasacyjnej nierozpoznania
zarzutu naruszenia art. 52 Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach
międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzonej w Wiedniu w dniu 11 kwietnia 1980 r.
(dalej - konwencja wiedeńska), skoro w uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący zwrócił
uwagę na nierozpoznanie także innych zarzutów.
Skarżący podniósł zasadnie, że Sąd Apelacyjny nie uzasadnił należycie oceny
zarzutu naruszenia art. 52 Konwencji wiedeńskiej. Ogólne stwierdzenie, że Sąd
Apelacyjny podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji w zakresie wykładni tego
przepisu było niewystarczające w sytuacji, w której skarżący zarzucał jego błędną
wykładnię polegającą na przyjęciu, że niezwrócenie towaru jest równoznaczne z jego
przyjęciem, rodzącym obowiązek zapłaty za towar. Wobec zarzutu naruszenia art. 328 § 1
k.p.c. nie można było również pominąć, że Sąd Apelacyjny uznając, że na skutek
oddalenia wniosku dowodowego o przesłuchanie S. Z. w charakterze strony, nie doszło
do pozbawienia strony pozwanej możliwości obrony, praktycznie pominął rozpoznanie
zarzutu naruszenia art. 299 k.p.c. Stwierdził jedynie, że dowód z przesłuchania stron ma
charakter posiłkowy, a S. Z. był już wcześniej przesłuchiwany. Jednocześnie nie wykluczył
nawet naruszenia art. 299 k.p.c. (omawiając oddalenie wniosku o przesłuchanie
pozwanego użył zwrotu „choćby nawet było uchybieniem procesowym"). Odnotowując, że
stanowisko strony pozwanej zostało zaprezentowane w „obszernym piśmie odręcznym z
dnia 7.09.2006 r." pominął zupełnie ocenę, jakie okoliczności miały być wyjaśnione
w oparciu o uzupełniający dowód z przesłuchania S. Z. Zeznania te miały zaś dotyczyć
między innymi dostarczenia towaru niezgodnie z zamówieniem i jego częściowego
zwrotu, co miało kluczowe znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Wymaga też
podkreślenia, że nie zostały rozważone skutki zawarcia przez stronę pozwaną i firmę
windykacyjną O.(...) porozumienia o zwrocie części towarów dla istnienia stosunku
zobowiązaniowego między stronami o pierwotnej treści. Porozumienie to mogło zaś
stanowić zmianę umowy, co wymagało rozważenia niezależnie od oceny sposobu
wykonania tego porozumienia przez stronę pozwaną. W tym zakresie wymagało z kolei
5
uwzględnienia ustalenie, że firma O.(...) wskazała stronie pozwanej jako adres do
doręczenia przesyłki adres firmy syna powodów.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była uzasadniona i podlegała
uwzględnieniu na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.