Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 47/09
POSTANOWIENIE
Dnia 18 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Iwulski
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku Z. J.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 stycznia 2010 r.,
zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 15 września 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny postanowieniem z 15 września 2009 r. odrzucił skargę kasacyjną
pozwanego organu ubezpieczeń społecznych ze względu na wartość przedmiotu
zaskarżenia (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
W sprawie pozwany decyzją z 7 grudnia 2006 r. odmówił wnioskodawcy Z. J.
prawa do emerytury i Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił
jego odwołanie. Sąd Apelacyjny, po apelacji wnioskodawcy, wyrokiem z 21 kwietnia
2009 r. zmienił wyrok pierwszej instancji oraz poprzedzającą go decyzję organu
rentowego w ten sposób, że przyznał mu prawo do emerytury od 1 października
2006 r.
2
W skardze kasacyjnej pozwany zaskarżył ten wyrok w części przyznającej prawo
do emerytury od 1 października 2006 r., gdyż wnioskodawca urodził się 26
października 1946 r., stąd prawo do emerytury w wieku 60 lat przysługuje mu od 26
października 2006 r. Skarżący wniósł o zmianę wyroku i przyznanie prawa do
emerytury od 26 października 2006 r.
W ocenie Sądu Apelacyjnego taki zakres zaskarżenia wymagał odrzucenia skargi
kasacyjnej, gdyż wskazana przez pozwanego wartość przedmiotu zaskarżenia
wynosi 1.134,32 zł. Sąd Apelacyjny odwołał się do postanowienia Sądu
Najwyższego z 28 listopada 2001 r., II UZ 80/01 (OSNP 2003 nr 18, poz. 449), w
którym stwierdzono, iż: „Sprawa o wyrównanie emerytury za okres poprzedzający
datę przyznania świadczenia nie jest sprawą o przyznanie emerytury, lecz sprawą o
prawa majątkowe, w której kasacja jest dopuszczalna wówczas, gdy wartość
przedmiotu zaskarżenia nie jest mniejsza niż dziesięć tysięcy złotych - art. 3921
§ 1
k.p.c." (obecnie art. 3982
§ 1 k.p.c.). Na etapie skargi kasacyjnej spór nie dotyczył
prawa do emerytury, a jedynie daty, od której należy świadczenie przyznać
(wypłacić). Sprawa jest sprawą o prawo majątkowe, a nie sprawą o przyznanie
emerytury. Prawo to przesądził prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego i skarżący
prawa tego nie kwestionuje. Dopuszczalność skargi kasacyjnej uzależniona jest od
wartości przedmiotu zaskarżenia i skoro pozwany określił ją na kwotę 1.134,32 zł,
to skarga kasacyjna jako niedopuszczalna podlegała odrzuceniu (art. 3986
§ 2
k.p.c.).
W zażaleniu pozwany zarzucił, że skarga kasacyjna jest dopuszczalna, gdyż
rozpatrywana sprawa mieści się w kategorii spraw o przyznanie emerytury.
Przedmiotem odwołania, które rozpoczęło postępowania sądowe w sprawie była
decyzja pozwanego z 7 grudnia 2006 r. odmawiająca wnioskodawcy prawa do
emerytury. W postępowaniu sądowym prawo do emerytury zostało przyznane od
błędnej daty, w której wnioskodawca nie spełniał wszystkich warunków do jego
nabycia. Dalej jest to sprawa o przyznanie emerytury, dlatego dopuszczalność
skargi nie jest uzależniona od wartości przedmiotu sporu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne.
3
Ujawnia problem czy sprawa w toku instancji może zmienić się z kasacyjnej (w
której dopuszczalna jest skarga kasacyjna) na niekasacyjną.
Oczywiście nie dotyczy on spraw zależnych wyłącznie od wartości przedmiotu
zaskarżenia.
Chodzi o sprawę, w której skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości
przedmiotu zaskarżenia.
Zatem o to, czy sprawa, która pierwotnie jest sprawą kasacyjną może utracić
później ten walor, z tego względu, że decydować będzie nie przedmiot sprawy a
tylko wartość przedmiotu zaskarżenia.
Zgodnie z art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których wartość przedmiotu zaskarżenie
jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Jednakże skarga kasacyjna przysługuje
niezależnie do wartości przedmiotu zaskarżenie w sprawach o przyznanie i o
wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia
społecznego.
Sprawa o przyznanie emerytury jest także sprawą o prawo majątkowe, w której
ustala się wartość przedmiotu sporu i zaskarżenia.
Jednakże wartość przedmiotu zaskarżenia w sprawie o przyznanie emerytury nie
przesądza o dopuszczalności skargi kasacyjnej. Brak łącznika z tą wartością jako
wyznacznika dopuszczalności skargi kasacyjnej oznacza, że dla rozważanej
kwalifikacji sprawy znaczenie ma tylko jej przedmiot. Ten zaś jest jeden dla całego
postępowania, począwszy od decyzji odmawiającej przyznania emerytury i
odwołania rozpatrywanego przez sądy powszechne, aż do postępowania
kasacyjnego, skoro w sprawie o przyznanie emerytury skarga kasacyjna jest
dopuszczalna niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.
Uwzględnienie odwołania od decyzji i przyznanie emerytury przez sąd pierwszej
instancji nie oznacza, że na tym etapie sprawa przestaje być sprawą o przyznanie
emerytury, również gdy rozstrzyga o tym dopiero sąd drugiej instancji. Gdy
orzeczenie przyznające emeryturę jest niezgodne z prawem materialnym, to
obejmuje również sytuację taką jak w tej sprawie, czyli prawidłową datę przyznania
emerytury.
4
Nieuprawnione jest zatem założenie, że sprawa pierwotnie kasacyjna może w
toku instancji stać się niejako „warunkowo kasacyjna" ze względu na wartość
przedmiotu zaskarżenia.
Sprawa o przyznanie emerytury jest sprawą, w której skarga kasacyjna
przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia. W tej sprawie w
Sądzie drugiej instancji przedmiot sporu dotyczył przyznania prawa do emerytury.
Traci zatem na znaczeniu zakres zaskarżenia i łączona z nim wartość przedmiotu
zaskarżenia, nawet gdy jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych.
Na gruncie art. 3982
§ 1 k.p.c. to przedmiot sprawy decyduje więc o tym, czy
sprawa jest kasacyjna. W tej samej sprawie dalej zachowuje ten walor niezależnie
od wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia.
Przedmiot sprawy wyznaczyła decyzja organu rentowego, która odmawiała
przyznania emerytury. Nie uległ zmianie w postępowaniu sądowym, wszak również
Sąd drugiej instancji orzekał o prawie do emerytury.
Jeżeli więc od samego początku sprawa wynikająca z odwołania od decyzji
pozwanego dotyczy prawa do emerytury, to przedmiot sprawy nie zmienia się, gdy
sąd pierwszej albo drugiej instancji przyznał emeryturę, a pozwany nie
kwestionował samej zasady lecz tylko datę przyznania emerytury.
Takie stanowisko zajął już Sąd Najwyższy w postanowieniu z 28 października
2009 r. (II UZ 37/09), odnoszącym się do podobnej sprawy i nieuprawnionego
odrzucenia skargi kasacyjnej przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku (III AUa 1893/07).
Natomiast powołane w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia postanowienie
Sądu Najwyższego z 28 listopada 2001 r. (II UZ 80/01) nie dotyczyło sytuacji
tożsamej, gdyż „wnioskodawca pobierał już emeryturę i wystąpił do organów
rentowych z żądaniem jej wyrównania także za okres wcześniejszy, poprzedzający
datę, od której przyznano mu świadczenie emerytalne". Jest to inna grupa spraw,
która generalnie nie dotyczy przyznania prawa do emerytury, lecz wynika z
późniejszych żądań o wzrost poprzez jej przeliczenie lub wyrównanie. W takich
sytuacjach, gdy przedmiot sporu (decyzja organu ubezpieczeń społecznych) nie
dotyczy przyznania emerytury, to o dopuszczalności skargi kasacyjnej może
decydować wartość przedmiotu zaskarżenia.
5
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w
związku z art. 39816
k.p.c.