Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 35/11
POSTANOWIENIE
Dnia 24 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z odwołania J. N.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o wysokość świadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 listopada 2011 r.,
zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 7 kwietnia 2011 r.,
1. oddala zażalenie;
2. przyznaje adwokatowi G. S. od Skarbu Państwa (Sądu
Apelacyjnego) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych
powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny– Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 10
czerwca 2010 r., oddalił apelację ubezpieczonego J. N. od wyroku Sądu
Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. z 8 grudnia 2009 r., w
sprawie V U …/09, oddalającego jego odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Wielkopolskim z 4 maja 2009 r., 8 czerwca 2009 r. i 8 października
2009 r. dotyczących przeliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy.
2
Ubezpieczony nie był obecny na rozprawie apelacyjnej wyznaczonej na
10 czerwca 2010 r. Został o niej prawidłowo zawiadomiony pismem sądowym
(zawiadomieniem) z 12 maja 2010 r. (k. 53), które zostało mu doręczone w trybie
art. 139 § 1 k.p.c., przez dwukrotne awizowanie przesyłki poleconej – po raz
pierwszy 17 maja 2010 r., po raz drugi 25 maja 2010 r. (k. 52).
W dniu 1 lipca 2010 r. ubezpieczony nadał na poczcie pismo skierowane do
Sądu Apelacyjnego z prośbą o udzielenie informacji, w jakim terminie zostanie
rozpoznana jego sprawa (k. 64). W odpowiedzi Sąd Apelacyjny doręczył mu odpis
wyroku z 10 czerwca 2010 r. z informacją, że z uwagi na brak żądania stron
procesu – które powinno być zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia
sentencji wyroku – uzasadnienie orzeczenia nie zostało sporządzone (k. 66).
Powyższe pismo sądowe zostało doręczone ubezpieczonemu 29 lipca 2010 r. (k.
68).
W dniu 10 sierpnia 2010 r. ubezpieczony nadał na poczcie pismo z 8
sierpnia 2010 r. zawierające wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu
Apelacyjnego z 10 czerwca 2010 r. Wyjaśnił, że brak zgłoszenia żądania
uzasadnienia orzeczenia był wynikiem jego nieobecności na rozprawie przed
sądem, ponieważ nie znał terminu rozpoznania jego sprawy (k. 69).
Postanowieniem z 2 września 2010 r. Sąd Apelacyjny odrzucił - jako
spóźniony - wniosek ubezpieczonego o doręczenie mu odpisu wyroku z 10 czerwca
2010 r. wraz z jego pisemnym uzasadnieniem (na podstawie art. 328 § 1 zdanie
drugie k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 387 § 1 i 3 k.p.c.).
W dniu 25 września 2010 r. wnioskodawca złożył wniosek o ustanowienie
dla niego pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia w jego imieniu zażalenia do
Sądu Najwyższego na postanowienie z 2 września 2010 r. (k. 76).
Ustanowiony dla ubezpieczonego (postanowieniem z 8 grudnia 2010 r.)
pełnomocnik z urzędu w osobie adwokata złożył w jego imieniu 24 stycznia 2011 r.
wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego i doręczenie odpisu tego wyroku wraz z
uzasadnieniem (k. 98), dołączając wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku i
jego doręczenie (k. 100). Wniosek o przywrócenie terminu został oparty na
argumencie, że wnioskodawca nie został zawiadomiony o terminie rozprawy
3
apelacyjnej poprzedzającej wydanie wyroku. „J. N. nie miał nawet świadomości o
wyznaczeniu terminu rozprawy apelacyjnej, albowiem przebywał w sanatorium,
gdzie kontynuował leczenie dla podratowania swojego zdrowia.” Do wniosku o
przywrócenie terminu została dołączona karta informacyjna leczenia sanatoryjnego,
z której wynikało, że wnioskodawca przebywał w sanatorium od 27 kwietnia do
18 maja 2010 r.
Postanowieniem z 7 kwietnia 2011 r., po przeprowadzeniu rozprawy i
przesłuchania ubezpieczonego w charakterze strony na okoliczność przyczyn
uchybienia terminu do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia
wyroku Sąd Apelacyjny: 1) oddalił wniosek o przywrócenie terminu oraz 2) odmówił
sporządzenia i doręczenia wnioskodawcy uzasadnienia wyroku.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny stwierdził, że ubezpieczony
został prawidłowo poinformowany o terminie rozprawy poprzedzającej wydanie
wyroku. Przesyłka zawierająca zawiadomienie o terminie rozprawy była dwukrotnie
awizowana – 17 maja i 25 maja 2010 r. Ubezpieczony od 27 kwietnia do 18 maja
2010 r. przebywał w sanatorium, ale 20 maja 2010 r. wrócił do miejsca
zamieszkania. Zgodnie z art. 387 § 1 i 3 k.p.c. w sprawach, w których apelację
oddalono, uzasadnienie wyroku sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała
doręczenia jej wyroku wraz z uzasadnieniem w terminie tygodniowym od
ogłoszenia sentencji. W rozpoznawanej sprawie termin ten upływał 17 czerwca
2010 r. Żądanie wniesione 24 stycznia 2011 r. jest spóźnione. Wniosek o
przywrócenie terminu nie może odnieść skutku w okolicznościach faktycznych
sprawy. Zgodnie z art. 168 k.p.c. sąd postanowi o przywróceniu terminu, jeżeli
strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy. W ocenie
Sądu Apelacyjnego wnioskodawca nie wykazał, aby niedochowanie terminu do
złożenia wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem nastąpiło bez jego
winy. Ubezpieczony został prawidłowo poinformowany o terminie rozprawy
apelacyjnej, po której zapadł wyrok. Skierowana do niego przesyłka z
zawiadomieniem o terminie rozprawy była dwukrotnie awizowana, przy czym w
przypadku drugiego awiza – z 25 maja 2010 r. – nie było przeszkód, aby
wnioskodawca odebrał zawiadomienie z urzędu pocztowego, ponieważ w tym
czasie przebywał już w miejscu zamieszkania, skoro pobyt w sanatorium zakończył
4
się 18 maja 2010 r. Wnioskodawca nie powołał się na inne przeszkody, które nie
pozwoliły mu wówczas odebrać awizowanego zawiadomienia o wyznaczonej
rozprawie. Sąd Apelacyjny uznał za nieuprawdopodobnione twierdzenie o
niepozostawieniu awiza przez listonosza, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył
jakichkolwiek dowodów świadczących o takich okolicznościach, a samo jego
oświadczenie jest niewystarczające. Oceny powyższej nie zmienia jego pismo z 26
czerwca 2010 r., nadane na poczcie 1 lipca 2010 r., zawierające pytanie o termin
rozprawy, ponieważ zostało ono skierowane do Sądu Apelacyjnego już po wydaniu
wyroku. Ubezpieczony nie wykazał, że nie mógł powziąć wiedzy o terminie
rozprawy apelacyjnej i zapadłym wówczas wyroku, a tym samym – że złożenie
wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie wyroku z uzasadnieniem już po
terminie nastąpiło bez jego winy.
Zażalenie na powyższe postanowienie Sądu Apelacyjnego wniósł w imieniu
ubezpieczonego jego pełnomocnik, zaskarżając je w całości. W zażaleniu
zarzucono rażące naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ
na wynik sprawy, mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., ponieważ Sąd meriti, pomimo
dysponowania pełnym materiałem dowodowym w postaci skierowań na leczenie
sanatoryjne i turnus rehabilitacyjny wnioskodawcy, odpisami kierowanych do niego
pism sądowych oraz zeznaniami złożonymi przez niego na rozprawie 7 kwietnia
2011 r., w sposób dowolny (a nie swobodny) uznał, że nie istniały przesłanki do
stwierdzenia, że uchybienie przez ubezpieczonego terminowi do złożenia wniosku
o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego miało
charakter przez niego niezawiniony w sytuacji, gdy ubezpieczony (działający
wówczas samodzielnie) nie tylko nie miał świadomości o rozpoznaniu apelacji, lecz
ponadto nie został prawidłowo pouczony o terminie do wniesienia żądania o
sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego i negatywnych skutkach
jego niedotrzymania.
Skarżący wniósł o zmianę postanowienia Sądu Apelacyjnego poprzez
przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku
Sądu Apelacyjnego z 10 czerwca 2010 r. oraz zasądzenie kosztów pomocy
prawnej udzielonej z urzędu, ponieważ koszty te nie zostały opłacone ani w całości,
ani w części.
5
Postanowieniem z 17 czerwca 2011 r. Sąd Apelacyjny odrzucił zażalenie w
części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1 postanowienia z 7
kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest nieuzasadnione.
Jedynym zarzutem podniesionym w zażaleniu jest zarzut naruszenia art. 233
§ 1 k.p.c. poprzez „złamanie swobodnej oceny dowodów i dokonanie ich oceny w
sposób dowolny w oparciu o część materiału dowodowego zgromadzonego w
sprawie”. Z uzasadnienia zażalenia nie wynika przy tym, które dowody
zgromadzone (przeprowadzone) w postępowaniu incydentalnym o przywrócenie
wnioskodawcy terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i
doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem zostały pominięte albo niewłaściwie
ocenione przez Sąd Apelacyjny. Uniemożliwia to Sądowi Najwyższemu odniesienie
się do tak skonstruowanego zarzutu.
Sąd Apelacyjny uznał, że wnioskodawca nie wykazał w postępowaniu o
przywrócenie terminu, aby niedochowanie terminu do złożenia wniosku o
doręczenie wyroku z uzasadnieniem nastąpiło bez jego winy. Wnioskodawca został
prawidłowo powiadomiony (art. 139 § 1 k.p.c.) o terminie rozprawy apelacyjnej, po
której zapadł wyrok. Skierowana do niego przesyłka z zawiadomieniem o terminie
rozprawy była dwukrotnie awizowana, przy czym w przypadku drugiego awiza – z
25 maja 2010 r. – nie było przeszkód, aby wnioskodawca odebrał zawiadomienie z
urzędu pocztowego, ponieważ w tym czasie przebywał już w miejscu swojego
zamieszkania, skoro jego pobyt w sanatorium zakończył się 18 maja 2010 r.
Wnioskodawca nie powołał się w toku postępowania o przywrócenie terminu na
inne przeszkody, które nie pozwoliły mu odebrać po powrocie z sanatorium
awizowanego zawiadomienia o wyznaczonej rozprawie. Sąd Apelacyjny uznał za
nieuprawdopodobnione twierdzenie wnioskodawcy o niepozostawieniu awiza przez
listonosza w skrzynce pocztowej, ponieważ nie przedłożył on jakichkolwiek
dowodów świadczących o takich okolicznościach, a samo jego oświadczenie
zostało uznane za niewystarczające. Ostatecznie Sąd Apelacyjny przyjął, że
6
wnioskodawca nie wykazał, aby nie mógł powziąć wiedzy o terminie rozprawy
apelacyjnej i zapadłym wówczas wyroku, a tym samym nie wykazał, że złożenie
wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie wyroku z uzasadnieniem po
terminie nastąpiło bez jego winy.
W zażaleniu skarżący nie kwestionuje oceny Sądu Apelacyjnego co do braku
wykazania (udowodnienia) w toku postępowania o przywrócenie terminu, że
wnioskodawca nie mógł odebrać z urzędu pocztowego awizowanego dwukrotnie
zawiadomienia o terminie rozprawy apelacyjnej. Nie powołuje bowiem
jakiegokolwiek konkretnego dowodu, z którego wynikałyby inne okoliczności niż
przyjęte przez Sąd Apelacyjny jako podstawa zaskarżonego postanowienia. Ocena
zachowania wnioskodawcy nie wynikała z błędnej oceny przez Sąd Apelacyjny
przedstawionych przez niego dowodów. Wynikała z faktu nieprzedstawienia przez
wnioskodawcę jakichkolwiek dowodów na to, że nie dotarło do niego awizo z 25
maja 2010 r. albo że istniały przeszkody uniemożliwiające odebranie przesyłki
zawierającej pismo sądowe (zawiadomienie o terminie rozprawy) po jej powtórnym
awizowaniu.
W tych okolicznościach nie można mówić o naruszeniu przez Sąd
Apelacyjny art. 233 § 1 k.p.c., a w każdym razie skarżący nie wykazał w zażaleniu,
że do takiego naruszenia doszło.
Zażalenie nie zostało oparte na zarzucie naruszenia art. 168 § 1 k.p.c.
Rozważanie w tej sytuacji przez Sąd Najwyższy, czy wnioskodawca nie dochował
terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie
odpisu wyroku z uzasadnieniem bez swojej winy, jest niemożliwe. W zażaleniu nie
zawarto również żądania rozpoznania przez Sąd Najwyższy postanowienia Sądu
Apelacyjnego w części oddalającej wniosek o przywrócenie terminu (art. 380 k.p.c.
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.). Podkreślenia wymaga, że
dopuszczalne (na podstawie art. 3941
§ 2 k.p.c.) było wniesienie do Sądu
Najwyższego zażalenia jedynie na postanowienie o odmowie sporządzenia i
doręczenia wnioskodawcy uzasadnienia wyroku (punkt 2 zaskarżonego
postanowienia) jako postanowienie kończące postępowanie w sprawie. Od
postanowienia w części dotyczącej oddalenia wniosku o przywrócenie terminu
(punkt 1 zaskarżonego postanowienia) zażalenie było niedopuszczalne (dlatego w
7
tej części zostało odrzucone postanowieniem Sądu Apelacyjnego z 17 czerwca
2011 r.). Chcąc doprowadzić do skontrolowania przez Sąd Najwyższy
prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego w przedmiocie oddalenia
wniosku o przywrócenie terminu, pełnomocnik skarżącego powinien był zawrzeć w
zażaleniu wniosek o rozpoznanie także tego postanowienia (na podstawie o
art. 380 k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.), a ponadto
postawić zarzut naruszenia przez zaskarżone postanowienie w tej części art. 168 §
1 k.p.c. Brak zawarcia w zażaleniu wniosku o rozpoznanie przez Sąd Najwyższy
postanowienia Sądu Apelacyjnego w części oddalającej wniosek o przywrócenie
terminu oraz brak oparcia zażalenia na zarzucie naruszenia art. 168 § 1 k.p.c.
uniemożliwiły merytoryczne odniesienie się przez Sąd Najwyższy do argumentów
zażalenia, że powód nie miał świadomości negatywnych skutków prawnych
związanych z dwukrotnym nieodebraniem przesyłki pocztowej, a ponadto nie został
pouczony o terminie na złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia i
negatywnych skutkach procesowych jego niedotrzymania. Okoliczności te miałyby
ewentualnie znaczenie przy ocenie, czy powód nie dokonał w terminie czynności
bez swojej winy. W takim jednak zakresie Sąd Najwyższy nie mógł przeprowadzić
kontroli zaskarżonego orzeczenia. Mógł rozpoznać jedynie zarzut naruszenia
art. 233 § 1 k.p.c., a ten okazał się nieuzasadniony z przyczyn wcześniej
przedstawionych.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na podstawie
art. 3941
§ 3 k.p.c w związku z art. 39814
k.p.c.