Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 243/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 sierpnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej (przewodniczący)
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Jolanta Grabowska
w sprawie R. S.
o wydanie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 27 sierpnia 2014 r.,
odbytym w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego od wyroku łącznego Sądu
Rejonowego w K.
z dnia 2 czerwca 2011 r.,
uchyla wyrok w zaskarżonej części co do pkt. XII, tj. w
zakresie połączenia kar wymierzonych R. S. wyrokami: Sądu
Rejonowego w O. z dnia 26 czerwca 2009 r., sygn. akt II K 193/09,
Sądu Rejonowego w L. z dnia 27 lipca 2009 r., sygn. akt XV K
522/09 oraz Sądu Rejonowego w K. z dnia 30 września 2009 r.,
sygn. akt II K 376/09, i sprawę w tym zakresie przekazuje Sądowi
Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
2
Prokurator Generalny zaskarżył kasacją, wniesioną na korzyść R. S., punkt
XII prawomocnego wyroku łącznego Sądu Rejonowego w K. z dnia 2 czerwca 2011
r. Wyrokowi temu zarzucił „rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia
naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 4 § 1 k.k., polegające na
zastosowaniu przez sąd ustawy nowej i orzeczeniu – stosownie do dyspozycji art.
89 § 1 a k.k. – kary łącznej bezwzględnego pozbawienia wolności za zbiegające się
przestępstwa, za które na mocy wyroków jednostkowych orzeczono kary
bezwzględnego pozbawienia wolności oraz karę pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania, mimo że w czasie popełnienia
przestępstw obowiązywała ustawa względniejsza dla skazanego, gdyż przepis art.
89 § 1 k.k., w brzmieniu obowiązującym do dnia 8 czerwca 2010 r. wykluczał
możliwość orzeczenia w takiej sytuacji kary łącznej bezwzględnego pozbawienia
wolności”. Na tej podstawie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku we wskazanej
części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna w stopniu oczywistym, co przy zważeniu jej kierunku pozwala
na jej uwzględnienie w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Powyższą ocenę potwierdza stwierdzony stan sprawy. Mianowicie, w sprawie tej
Sąd Rejonowy rozpatrywał kwestię połączenia kar orzeczonych prawomocnymi wyrokami,
opisanymi w dziesięciu kolejnych punktach części wstępnej wyroku łącznego. W punkcie
VIII tej komparycji wskazany został wyrok Sądu Rejonowego w O. z dnia 26 czerwca 2009
r., sygn. akt II K 193/09, którym R.S., za przestępstwo popełnione w dniu 12 lutego 2009 r.,
został skazany na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na okres próby 4 lat oraz na karę 150 stawek dziennych grzywny w kwocie 10 zł
za stawkę. Z kolei w pkt. IX został przytoczony wyrok Sądu Rejonowego w L. z dnia 27
lipca 2009r., sygn. akt XV K 522/09, którym oskarżony, za przestępstwo popełnione w
dniach 4 i 7 marca 2009 r., został skazany na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Wreszcie w pkt. X opisano wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia 30 września 2009 r., sygn.
akt II K 376/09, którym R. S., za czyn przypisany w dniu 5 czerwca 2009 r., został skazany
na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności.
3
Łącząc opisane skazania Sąd Rejonowy – w punkcie XII wyroku – wymierzył
oskarżonemu łączną karę pozbawienia wolności w rozmiarze 2 lat. Na marginesie tylko
odnotować wypada, bowiem pozostaje to poza zakresem zaskarżenia kasacją, że
pozostałe skazania, opisane w pkt. III – VI komparycji, objęte zostały karą łączną
wymierzoną w pkt. XI wyroku łącznego, natomiast co do połączenia skazań kolejnych,
przytoczonych w pkt. I, II i VII postępowanie umorzono.
Przytoczony stan sprawy odnoszony do pkt. XII rozstrzygnięcia, zaskarżonego
kasacją, rzeczywiście więc przekonuje, że wszystkie pozostające w realnym zbiegu
przestępstwa, objęte zawartym w tym rozstrzygnięciu węzłem kary łącznej, zostały
popełnione przez skazanego przed dniem 8 czerwca 2010 r., tj. przed wejściem w życie
ustawy z dnia z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny (…) – Dz.U. Nr
206, poz. 1589. Okoliczności te nadto potwierdzają, że dwie spośród wymierzonych za te
przestępstwa kar pozbawienia wolności zostały wymierzone w postaci bezwzględnej, jedna
z nich zaś z warunkowym zawieszeniem wykonania.
Na tym tle rację ma Prokurator Generalny, że okoliczności te są istotne o tyle, że
dopiero wspomniana ustawa nowelizacyjna, zmieniająca unormowanie art. 89 k.k. m.in.
przez dodanie przepisu art. 89 § 1 a k.k., wprowadziła normatywną możliwość wymierzenia
bezwzględnej kary łącznej pozbawienia wolności w wypadku łączenia kar orzeczonych z
warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia wykonania. Do chwili bowiem
wspomnianej nowelizacji, brzmienie unormowania art. 89 § 1 k.k. – w myśl ugruntowanej
jego wykładni, zapoczątkowanej uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2001 r., I
KZP 2/01, OSNKW 2001, z. 5-6, poz. 41 – wykluczało, w sytuacji opisanego zbiegu,
możliwość wymierzenia w wyroku łącznym kary bezwzględnej. Zezwalało ono jedynie, w
wypadku stwierdzenia przesłanek określonych w art. 69 k.k., na wymierzenie kary łącznej o
charakterze probacyjnym; w przeciwnym wypadku sąd obowiązany był do umorzenia
postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego. Skoro zaś, co pozostaje poza
sporem, wymienione powyżej przepisy mają charakter materialnoprawny, a ponadto, co nie
ulega wątpliwości, uregulowania obecnie obowiązujące kształtują sytuację skazanego w
sposób mniej korzystny niż dotychczas, to jest oczywiste, że w postępowaniu o wydanie
wyroku łącznego ma zastosowanie przepis art. 4 § 1 k.k., nakazujący rozważenie
względności ustaw – obowiązującej w dacie wydawania wyroku łącznego oraz w dacie
popełnienia pozostających w zbiegu przestępstw, o ile choćby jedno z nich zostało
popełnione pod rządem przepisów obowiązujących poprzednio (zob. szerzej: uchwała 7
4
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2013 r., I KZP 13/13, OSNKW 2013, z. 12,
poz. 100 oraz przytaczane tam judykaty).
Powyższe prowadzi w realiach niniejszej sprawy do wniosku, że wyrok łączny w
zaskarżonej części zapadł z rażącym naruszeniem przepisu prawa materialnego
wskazanego w zarzucie kasacji. Skoro Sąd Rejonowy wymierzył R. S. bezwzględną karę
pozbawienia wolności, pomimo tego, że za zbiegające się przestępstwa, popełnione przed
dniem 8 czerwca 2010 r., wymierzono mu także karę pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem wykonania, to jest jasne, iż poza zakresem jego uwagi pozostała
konieczność rozważenia, czy ustawa obowiązująca poprzednio, która wykluczała
możliwość wymierzenia takiej kary, nie była dla skazanego względniejsza. Jednocześnie
należy podzielić stanowisko autora kasacji, że zarzucana obraza art. 4 § 1 k.k. miała nie
tylko charakter rażący, ale też wywarła istotny, niekorzystny wpływ na treść tegoż wyroku.
Niezależnie bowiem od faktu, że kary łącznej nie wymierzono z warunkowym
zawieszeniem wykonania, to wymiar tejże kary (2 lat pozbawienia wolności) wykracza poza
rozmiar sumy kar bezwzględnych (roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności),
wymierzonych za poszczególne zbiegające się przestępstwa. W ten zatem realny sposób
doszło wprost do pogorszenia sytuacji skazanego.
W przedstawionej sytuacji zachodziła oczywista konieczność uchylenia zaskarżonej
części wyroku łącznego z zaleceniem ponownego rozpoznania sprawy, kiedy to –
respektując prezentowany pogląd prawny (art. 442 § 3 k.p.k.) – Sąd Rejonowy powtórnie
rozstrzygnie w kwestii przesłanek mających znaczenie dla wydania prawidłowego
orzeczenia w przedmiocie wydania wyroku łącznego.