Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 729/13
POSTANOWIENIE
Dnia 10 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Sądu
Rejonowego w W., Prezesa Sądu
Okręgowego w W., Prezesa Sądu Apelacyjnego w X.,
Prezesa Sądu Apelacyjnego w Y. i I Prezesa Sądu Najwyższego
o zadośćuczynienie i odszkodowanie,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 10 września 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda
od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Y.
z dnia 19 kwietnia 2013 r.,
1) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania;
2) odstępuje od obciążenia powoda kosztami postępowania
na rzecz strony pozwanej;
3) przyznaje radcy prawnemu P. O. kwotę 2.700
(dwa tysiące siedemset) zł wraz z należnym podatkiem od
towarów i usług, ze środków budżetowych Skarbu
Państwa - Sądu Apelacyjnego w Y., tytułem
wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną powodowi
z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.
2
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności
w orzecznictwie sądowym, zachodzi nieważność postępowania lub skarga
kasacyjna jest oczywiście uzasadniona (art. 3989
§ 1 k.p.c.). Obowiązkiem
skarżącego jest sformułowanie i uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania w nawiązaniu do tych przesłanek (art. 3984
§ 2 k.p.c.).
Cel wymagań przewidzianych przez art. 3984
§ 2 k.p.c. może być bowiem
osiągnięty tylko wtedy, gdy skarżący powoła i uzasadnieni istnienie przesłanek
o charakterze publicznoprawnym, które będą mogły stanowić podstawę oceny
skargi kasacyjnej pod kątem przyjęcia jej do rozpoznania. Rozstrzygnięcie Sądu
Najwyższego w tej kwestii jest konsekwencją oceny, czy okoliczności powołane
przez skarżącego odpowiadają tym, o jakich jest mowa w art. 3989
§ 1 k.p.c.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania został przez powoda
uzasadniony ze wskazaniem na występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne
(art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.), które powód przedstawił w formie pytań: „1) czy przy
rozpoznawaniu zażalenia wniesionego przez stronę nie korzystającą z pomocy
profesjonalnego pełnomocnika sąd powinien odnieść się wyłącznie do zarzutów
wyraźnie sformułowanych w tym zażaleniu, czy również kierować się intencjami tej
strony wynikającymi wyłącznie z istoty wnoszonego środka i treści zaskarżonego
orzeczenia? Na ile po zmianach kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381) sąd powinien formalistycznie
traktować środki zaskarżenia wnoszone samodzielnie przez stronę nie będącą
przedsiębiorcą, jeżeli nie korzysta ona z pomocy fachowego pełnomocnika? 2) czy
dopuszczalne jest merytoryczne rozpoznanie zażalenia nie zawierającego
jakiegokolwiek uzasadnienia i przerzucenie w ten sposób na wnoszące je strony
ryzyka jego oddalenia, czy też sąd winien uprzednio wezwać stronę wnoszącą
zażalenie do usunięcia jego braku formalnego poprzez przytoczenie zarzutów i ich
uzasadnienie? ”
3
Ponadto, wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania został przez
powoda uzasadniony oczywistą zasadnością (art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.),
Przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania w związku z występowaniem
w sprawie istotnego zagadnienia prawnego wymaga przedstawienia problemu
o charakterze abstrakcyjnym, nierozstrzygniętego w dotychczasowym
orzecznictwie i wymagającego pogłębionej wykładni (por. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z 2 października 2001 r., I PKN 129/01, OSNP 2003, nr 18, poz. 436).
W postanowieniu z 23 marca 2012 r., II PK 284/11 (Lex nr 1214575), Sąd
Najwyższy wyjaśnił, że zagadnieniem prawnym jest zagadnienie, które wiąże się
z określonymi przepisami prawa materialnego lub procesowego, których
wyjaśnienie ma nie tylko znaczenie dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy, ale także
dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Wskazanie na zagadnienie prawne
uzasadniające wniosek o rozpoznanie skargi kasacyjnej powinno nastąpić przez
jego sformułowanie jako problemu prawnego wymagającego rozstrzygnięcia,
określenie przepisów prawa, w związku z którymi powstało i wskazanie
argumentów, które prowadzą do rozbieżnych ocen. Dopiero wówczas Sąd
Najwyższy ma podstawę do rozważenia, czy przedstawione zagadnienie jest
rzeczywiście zagadnieniem „prawnym” oraz czy jest to zagadnienie „istotne”.
Na etapie badania przesłanek przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
Sąd Najwyższy nie analizuje zasadności podstaw skargi kasacyjnej, niemniej
jednak rozważa, czy pozostają one w związku z przytoczonymi przez skarżącego
przesłankami przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Do rozstrzygnięcia
w postępowaniu kasacyjnym zagadnień prawnych sformułowanych jako przesłanki
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania może bowiem dojść jedynie wtedy, gdy
wskazane przez skarżącego podstawy skargi kasacyjnej pozwalają na ich ocenę
i sformułowanie na nie odpowiedzi. Sąd Najwyższy przy rozpoznawaniu sprawy
w postępowaniu kasacyjnym nie może bowiem wyjść poza granice zaskarżenia
i podstawy skargi kasacyjnej (art. 39813
§ 1 k.p.c.); związany jest też ustaleniami
faktycznymi Sądów meriti przyjętymi za podstawę rozstrzygnięcia (art. 39813
§ 2
k.p.c.).
W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy w W. rozstrzygnięciem zamieszczonym
w pkt 1 wyroku z 8 lutego 2012 r. orzekł o częściowym odrzuceniu pozwu o
4
zadośćuczynienie i zapłatę, a mianowicie w zakresie roszczenia wywiedzionego
przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Najwyższemu. Na rozstrzygnięcie o takim
przedmiocie przysługuje zażalenie i tak też trzeba traktować środek zaskarżenia
wniesiony przez stronę, obojętnie czy działającą samodzielnie, czy fachowo
reprezentowaną, nawet jeśli nazwie ona ten środek zaskarżenia apelacją i połączy
go z apelacją wniesioną od orzeczenia co do istoty sprawy (por. uzasadnienie
uchwały Izby Cywilnej oraz Administracyjnej Sądu Najwyższego z 22 listopada
2011 r., III CZP 38/11, OSNC 2012, nr 5, poz. 56). Wymagania formalne stawiane
przez ustawodawcę zażaleniu zostały oznaczone w art. 394 § 3 k.p.c. Nie są one
wysokie. Z przepisu tego wynika między innymi, że zażalenie ma być „zwięźle
uzasadnione.” Treść uzasadnienia nie jest zdeterminowana ustawą, a zatem może
być dowolna. Trafność argumentów podniesionych w uzasadnieniu ma znaczenie
nie na etapie badania, czy zażalenie spełnia stawiane mu wymagania formalne, ale
na etapie oceny jego zasadności. Pismo powoda z 29 marca 2012 r. (data nadania),
nazwane przez niego apelacją, a będące w części zażaleniem, zawierało
uzasadnienie. W niniejszej sprawie nie miała zatem miejsca sytuacja, w której by
doszło do merytorycznego rozpoznania zażalenia niezawierającego jakiegokolwiek
uzasadnienia. Osobną kwestią jest trafność argumentacji przytoczonej przez stronę
w uzasadnieniu środka zaskarżenia, ale sąd nie dysponuje żadnymi instrumentami,
które by mogły wpłynąć na sposób argumentowania strony w uzasadnieniu
wniesionego przez nią środka zaskarżenia.
Granice rozpoznania sądu w postępowaniu zażaleniowym muszą być
wyznaczane na podstawie art. 378 § 1 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., a zatem
z uwzględnieniem stanowiska wyrażonego w uchwale składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55
(zasada prawna), niezależnie od tego czy zażalenie wniosła strona działająca
samodzielnie, czy fachowo reprezentowana.
W zakresie oczywistej zasadności skargi jako podstawy przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania należy wskazać, że skonfrontowanie uzasadnienia
postanowienia z uzasadnieniem wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania nie pozawala stwierdzić, żeby skarga była oczywiście uzasadniona,
a więc już na pierwszy rzut oka i bez potrzeby przeprowadzania bardziej złożonych
5
rozumowań (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z 24 stycznia 2011 r.,
IV CSK 485/10, nie publ. oraz z 10 stycznia 2003 r., V CZ 187/02, OSNC 2004,
nr 3, poz. 49).
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 3989
§ 1 k.p.c. oraz - co do
kosztów postępowania - art. 108 § 1 i art. 102 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
orzeczono jak w postanowieniu. Mając na uwadze charakter sprawy oraz ujawnioną
w oświadczeniach majątkowych powoda jego sytuację osobistą i materialną, Sąd
Najwyższy odstąpił od obciążania go kosztami należnymi stronie pozwanej.
Pełnomocnikowi reprezentującemu powoda z urzędu w postępowaniu
kasacyjnym Sąd przyznał wynagrodzenie stosownie do § 2 ust. 3, § 12 ust. 4 pkt 2
w zw. z § 6 pkt 5 oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst
jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 490).