Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 78/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa P. Spółki Akcyjnej z siedzibą w R.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o nałożenie kary pieniężnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 października 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w W.
z dnia 7 maja 2013 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 180 (sto
osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Decyzją z 31 grudnia 2009 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes
Urzędu) orzekł, że P. w W. (powód) nie wywiązał się w I półroczu 2007 r. z
określonego w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego (w brzmieniu do dnia 30
2
czerwca 2007 r.) obowiązku zakupu oferowanej energii elektrycznej wytworzonej w
skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła w przyłączonych do sieci źródłach energii
znajdujących się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Za to zaniechanie Prezes
Urzędu wymierzył przedsiębiorcy karę pieniężną w kwocie 16.500.000 zł, tj. 1,39%
przychodu z działalności koncesjonowanej osiągniętego w 2008 r. W uzasadnieniu
decyzji Prezes Urzędu wskazał, że zgodnie z § 5 rozporządzenia Ministra
Gospodarki i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego obowiązku
zakupu energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła
(Dz.U. Nr 267, poz. 2657, rozporządzenie z dnia 9 grudnia 2004 r.) powód powinien
w I półroczu 2007 r. osiągnąć 15,2% udział ilościowy zakupionej energii
elektrycznej ze skojarzonych źródeł energii przyłączonych do sieci lub wytworzonej
we własnych skojarzonych źródłach energii. W I połowie 2007 r. brak było
wystarczającej ilości energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z
wytwarzaniem ciepła do całkowitego wykonania nałożonego obowiązku w
wysokości określonej rozporządzeniem z dnia 9 grudnia 2004 r. Powód dokonał w I
półroczu 2007 r. sprzedaży na rzecz odbiorców końcowych 2.637.084,786 MWh
energii elektrycznej, w związku z czym był zobowiązany do zakupu energii
czerwonej na łączną ilość 400.836,887 MWh. Sprzedał jednak odbiorcom
końcowym jedynie 75.836,875 MWh takiej energii. Do ilości energii czerwonej
sprzedanej w I półroczu odbiorcom końcowym Prezes Urzędu nie wliczył 3.160
MWh energii czerwonej zakupionej w lipcu 2007 r. uznając, że wypełnienie i ocena
wypełnienia obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z
wytwarzaniem ciepła dotyczy okresu od 1 stycznia 2007 r. do 30 czerwca 2007 r.
Udział ilościowy energii czerwonej osiągnął w I półroczu 2.876% wobec
wymaganego poziomu 15,2%.
Powód otrzymał oferty sprzedaży energii czerwonej (oferty z 14 listopada
2006 r. oraz 4 stycznia 2007 r. opiewające na 50.000 MWh). Powód nie skorzystał
z tych ofert, ponieważ cena zaproponowana przez wytwórcę na poziomie 238
zł/MWh znacznie przekraczała poziom 142 z/MWh przyjęty w założeniach do taryfy
powoda przez Prezesa Urzędu, jako uzasadniony koszt zakupu energii czerwonej.
W marcu 2007 r. inny wytwórca złożył powodowi ofertę sprzedaży 100.000 MWh
energii czerwonej. Mając powyższe na względzie Prezes Urzędu stwierdził, że
3
powód nie zakupił oferowanej energii czerwonej, pomimo otrzymania ofert
sprzedaży oraz pomimo treści komunikatu Prezesa Urzędu w sprawie sytuacji na
rynku energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła z dnia
28 lutego 2005 r., w którym Prezes Urzędu poinformował, że uzna koszt zakupu
energii ze skojarzonych źródeł opalanych gazem za koszt uzasadniony, a w
przypadku odmowy zakupu energii aktualnie oferowanej wysoce prawdopodobna
jest perspektywa wypełnienia przez podmiot odmawiający przesłanek
uzasadniających zastosowanie wobec niego dotkliwych sankcji karnych
przewidzianych w Prawie energetycznym. Prezes Urzędu podkreślił, że powód nie
zakupił energii czerwonej w ilości pozwalającej na wypełnienie ciążącego na nim
obowiązku, pomimo możliwości nabycia 150.000 MWh energii czerwonej.
Niewykonanie obowiązku wynikało zatem jedynie z wolnego wyboru powoda.
Powód zaskarżył decyzję Prezesa Urzędu odwołaniem.
Sąd Okręgowy w W. - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z
15 maja 2012 r., uchylił zaskarżoną decyzję Prezesa Urzędu. Uwzględniając
odwołanie Sąd pierwszej instancji wskazał, że powód podlegał w odniesieniu do
działalności prowadzonej w 2007 r. obowiązkom określonym w art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego oraz rozporządzeniu z dnia 9 grudnia 2004 r., które utraciło moc z
dniem 24 lutego 2007 r. Na mocy art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu
przed zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie
ustawy - Prawo energetyczne oraz ustawy - Prawo ochrony środowiska i ustawy o
systemie oceny zgodności (Dz.U. Nr 21, poz. 124, dalej jako ustawa z dnia 12
stycznia 2007 r. lub ustawa nowelizująca) powód był zobowiązany do zakupu
oferowanej energii czerwonej. Szczegółowych zakres tego obowiązku został
określony w rozporządzeniu z dnia 9 grudnia 2004 r.
Ustawa z dnia 12 stycznia 2007 r. zawierała kilka przepisów przejściowych.
Nowy obowiązek z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w postaci uzyskania i
przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia lub uiszczenia opłat
zastępczych obowiązywał od 1 lipca 2007 r. Do tej daty na przedsiębiorstwie
energetycznym ciążył obowiązek zakupu energii czerwonej. Zgodnie z art. 11
ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r. wypełnienie i ocena wypełnienia obowiązku
4
zakupu energii czerwonej za okres od 1 stycznia 2007 r. do 30 czerwca 2007 r.
następowało na podstawie przepisów dotychczasowych.
Zdaniem Sądu Okręgowego Prezes Urzędu zasadnie uznał, że w I półroczu
na powodzie ciążył obowiązek zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu. Ocena
wypełnienia obowiązku wymagała przeanalizowania rozporządzenia z dnia 9
grudnia 2004 r. Jednakże cytowane rozporządzanie nie może stanowić podstawy
wymiaru udziału ilościowego dla zakupu energii, bowiem utraciło moc z dniem 24
lutego 2007 r. w związku z art. 1 pkt 4 lit. d) ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r.
Ponadto rozporządzenie określało udział ilościowy za cały rok 2007 r., a obowiązek
ciążył tylko do 30 czerwca 2007 r. Nie było zatem miarodajnego wskaźnika dla
określenia parametrów udziału ilościowego zakupu energii czerwonej za pierwsze
półrocze 2007 r. W konsekwencji Sąd pierwszej instancji uznał, że brak było
podstaw do zastosowania art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego w brzmieniu
obowiązującym do dnia 30 czerwca 2007 r., ponieważ niewykonanie obowiązku
zakupu energii czerwonej przestało być zagrożone karą pieniężną z dniem 24
lutego 2007 r.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego apelacją, którą Sąd
Apelacyjny w W. oddalił wyrokiem z 7 maja 2013 r.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych
ustaleń faktycznych i trafnie uznał, że zaskarżona decyzja została wydana bez
podstawy prawnej. Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do interpretacji
obowiązku przedsiębiorstwa energetycznego wynikającego z art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w brzmieniu przed zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 12
stycznia 2007 r. jak i w brzmieniu wynikającym z tej zmiany do oceny, czy istniała
podstawa do nałożenia na powoda kary pieniężnej za brak realizacji tego
obowiązku w I półroczu 2007 r. Zgodnie z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w
brzmieniu przed zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 12 stycznia 2007 r.
obowiązek powoda polegał na zakupie oferowanej energii elektrycznej wytworzonej
w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła. Obowiązek ten uściślały przepisy
rozporządzenia z dnia 9 grudnia 2004 r. Obowiązek ten uznawano za spełniony,
jeżeli udział zakupionej energii elektrycznej ze skojarzonych źródeł energii
przyłączonych do sieci lub wytworzonej w własnych skojarzonych źródłach energii i
5
sprzedanej odbiorcom dokonującym zakupu energii na własne potrzeby w
wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej wynosił nie mniej niż
15,2% w 2007 r. Niewykonanie tego obowiązku było zagrożone karą, którą
wymierzał Prezes Urzędu na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego
w brzmieniu przed nowelizacją z dnia 12 stycznia 2007 r.
Przepisy ustawy nowelizującej dnia 12 stycznia 2007 r. wprowadziły zmianę
zarówno co do treści obowiązku, jak i zagrożenia karą pieniężną, ponieważ w
miejsce obowiązku zakupu energii czerwonej wprowadzono obowiązek uzyskania i
przedstawienia do umorzenia świadectwa pochodzenia z kogeneracji. Do nowego
obowiązku dostosowano treść art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego. Przepis
art. 14 ustawy nowelizującej stanowi, że ustawa wchodzi w życie po 14 dniach od
jej ogłoszenia, tj. 24 lutego 2007 r. z wyjątkami przewidzianymi w pkt 1 i 2. Zgodnie
z pkt 1 artykułu znowelizowane przepisy art. 9a ust. 8-8d, art. 9c ust. 6 i 7 oraz
art. 56 ust. 2a pkt 3 wchodziły w życie z dniem 1 lipca 2007 r. Zatem nowy
obowiązek obowiązywał od 1 lipca 2007 r., a do tej daty, to jest w okresie od 1
stycznia do 30 czerwca 2007 r. na przedsiębiorstwie energetycznym ciążył nadal
obowiązek zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła.
Dokonując oceny, czy zgodnie z nowym brzmieniem art. 56 ust. 1 pkt 1a,
który na podstawie art. 14 ustawy nowelizującej wszedł w życie 24 lutego 2007 r.,
Prezes Urzędu był uprawniony do nałożenia na powoda kary pieniężnej za
niezrealizowanie obowiązku zakupu energii w I półroczy 2007 r. trzeba zauważyć,
że nałożenie kary pieniężnej może nastąpić dopiero po stwierdzeniu, że konkretny
przedsiębiorca nie dopełnił obowiązków wynikających z przepisów prawa, tj.
dopuścił się co najmniej jednego z czynów określonych w art. 56 ust. 1 Prawa
energetycznego. Niezrealizowanie przez powoda dyspozycji art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w starym brzmieniu polegało na zaniechaniu. Czyn polegający na
zaniechaniu uznaje się za popełniony w pierwszym momencie, w którym sprawca
nie jest już zdolny do wykonywania nałożonego na niego obowiązku. Zasadnicze
znaczenie dla oceny wyroku Sądu Okręgowego ma zatem udzielenie odpowiedzi
na pytanie, do kiedy powód miał zrealizować obowiązek zakupu energii. Powód
twierdzi, że wobec treści przepisów rozporządzenia z 2004 r. i wydania dopiero we
wrześniu 2007 r. nowego rozporządzenia regulującego wyraźnie tą kwestię z mocą
6
wsteczną od 1 lipca 2007 r., w pierwszym półroczu mógł zakładać, że wykonanie
ciążącego na nim obowiązku mogło nastąpić w ciągu całego roku 2007 r. Treść
obowiązujących przepisów w I półroczu 2007 r. mogła rodzić wątpliwości, do kiedy
należało wykonać ten obowiązek, bowiem przepisy rozporządzenia z 2004 r.
przewidywały obowiązek zakupu energii i rozliczenia jego wykonania za okres
całego roku, zaś przepis art. 11 ustawy nowelizującej stanowił, iż wypełnienie i
ocena wypełnienia obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej w
skojarzaniu z wytwarzaniem ciepła za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca
2007 r. nałożonego na podstawie art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu
dotychczasowym następuje na podstawie dotychczasowych. Skoro jednak
dotychczasowy przepis art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego obowiązywał jedynie
do 30 czerwca 2007 r., to w ocenie Sądu Apelacyjnego należało przyjąć, że
ostatnim dniem wykonania tego obowiązku był dzień 30 czerwca 2007 r. W tej
sytuacji za działanie bez podstawy prawnej należy uznać nałożenie na powoda kary
pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego w brzmieniu
obowiązującym do dnia 24 lutego 2007 r., skoro powód mógł wykonać ciążący na
nim obowiązek po tej dacie. W pierwszym dniu, w którym możliwe było stwierdzenie
dopuszczenia się czynu polegającego na zaniechaniu realizacji obowiązku przepis
art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego nie przewidywał już sankcji finansowej
za niedopełnienie obowiązku zakupu energii czerwonej. Wymierzenie kary nie było
możliwe na podstawie przepisu w nowym brzmieniu, ponieważ kara tam
przewidziana dotyczy zaniechania wykonania obowiązku wynikającego z art. 9a
ust. 8 w nowym brzmieniu, obowiązującym od 1 lipca 2007 r.
Stanowiska Sądu Apelacyjnego nie zmienia analiza art. 11 ustawy
nowelizacyjnej. Wykładnia tego przepisu może jedynie prowadzić do wniosku, ze
przepisy obowiązujące do 30 czerwca 2007 r. stosuje się do oceny, czy obowiązek
zakupu energii czerwonej za okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2007 r. został
wykonany. Skutki niezrealizowania tego obowiązku, w tym przede wszystkim
możliwość nałożenia kary pieniężnej, nie mogą być oceniane na podstawie
przepisów dotychczasowych w drodze rozszerzającej wykładni tego przepisu. W
art. 11 ustawy nowelizującej prawodawca nie wskazał wyraźnie na możliwość
zastosowania dotychczasowych przepisów przewidujących karę za zaniechanie
7
wykonania starego obowiązku zakupu energii. Nie jest zatem uprawnione
twierdzenie, że przepis ten upoważniał Prezesa Urzędu do wymierzenia kary na
podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego w brzmieniu obowiązującym
jedynie do 24 lutego 2007 r. za naruszenie obowiązku nałożonego w art. 9a ust. 8
w okresie od 1 stycznia 2007 do 30 czerwca 2007 r. Kwestia sankcji musi być
bowiem rozpatrywana na gruncie innych niż art. 11 ustawy nowelizującej przepisów
przejściowych, tj. art. 14 ustawy nowelizującej, na mocy którego art. 56 ust. 1 pkt 1a
w dotychczasowym brzmieniu przestał obowiązywać od dnia 24 lutego 2007 r.
W ocenie Sądu Apelacyjnego bez znaczenia pozostaje fakt, że ustawodawca
w art. 14 ust. 1 ustawy nowelizującej pozostawił w starym brzmieniu przepis art. 56
ust. 2ap pkt 3 prawa energetycznego regulujący kwestię wyliczenia wysokości kary
pieniężnej za zaniechanie obowiązku zakupu energii wynikającego z treści starego
art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego do dnia 1 lipca 2007 r. Skoro bowiem od 24
lutego 2007 r. nie istniała podstawa do wymierzania kary, to obojętna pozostaje
okoliczność obowiązywania przepisu dotyczącego jej wysokości. Brak skorelowania
terminu wejścia w życie nowego obowiązku z sankcją finansową za niewykonanie
tego obowiązku stanowi jedynie o nieprzestrzeganiu przez ustawodawcę zasad
prawidłowej legislacji. Skutki tych niedopatrzeń nie mogą zaś obciążać podmiotów,
do których adresowane są tak nieskoordynowane normy prawne. Nic bowiem nie
stało na przeszkodzie, by w przepisie art. 14 pkt 1 ustawy nowelizującej
przewidzieć wejście w życie dopiero z dniem 1 lipca 2007 r. r także
znowelizowanego przepisu art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego. Przywołana
przez Prezesa Urzędu uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2009 r.,
III SZP 2/09 zapadła w innym stanie faktycznym, zatem nie znajduje zastosowania
w niniejszej sprawie.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie: 1) art. 11 ustawy
nowelizującej w związku z art. 9a ust. 8 oraz art. 56 ust. 1 pkt 1a i ust. 2a pkt 3
Prawa energetycznego w brzmieniu sprzed 24 lutego 2007 r. oraz 1 lipca 2007 r.
poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że brak podstaw do
wymierzania kary w zakresie wypełnienie obowiązku zakupu energii elektrycznej
wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła za okres I półrocza 2007 r., a w
8
konsekwencji jego niezastosowanie; 2) art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego
w brzmieniu od dnia 24 lutego 2007 r. poprzez uznanie, że brak jest podstaw
prawnych do wymierzenia kary w zakresie obowiązku wskazanego w art. 9a ust. 8
Prawa energetycznego w brzmieniu do dnia 30 czerwca 2007 r. a w konsekwencji
niezastosowanie w kontekście rozważanie kwestii możliwość wymierzania kary
pieniężnej względniejszej dla powoda; 3) art. 14 ustawy nowelizującej w związku z
art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego brzmieniu sprzed nowelizacji poprzez
niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego
przestał obowiązać dnia 24 lutego 2007 r., podczas gdy Sąd powinien ocenić, że w
stanie faktycznym sprawy przepis ten nie ma zastosowania i odwołać się do art. 11
ustawy nowelizującej, który prawidłowo interpretowany przewiduje sankcjonowanie
niewypełnienia obowiązków wynikających z Prawa energetycznego na podstawie
przepisów dotychczasowych.
Prezes Urzędu wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku Sądu
Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania
powoda od decyzji Prezesa Urzędu.
Powód w odpowiedzi na skargę kasacyjną powoda wniósł o jej oddalenie i
zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie ma uzasadnionych podstaw, zaś
wyrok Sądu Apelacyjnego mimo częściowo błędnego uzasadnienia odpowiada
prawu.
Podstawy skargi kasacyjnej oraz podniesione w niej problemy prawne
koncentrują się wokół zagadnień związanych z dopuszczalnością nakładania przez
Prezesa Urzędu kar pieniężnych z tytułu niewykonania w I półroczu 2007 r.
obowiązku zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu. W kwestii ogólnych zasad,
na jakich Prezes Urzędu może w latach 2008-2009 oceniać wykonanie obowiązku z
art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu do 30 czerwca 2007 r. Sąd
Najwyższy wypowiedział się w uchwale z 6 listopada 2009 r., III SZP 2/09 (OSNP z
9
2010 nr 7-8, poz. 105). W odniesieniu zaś do szczegółowego problemu prawnego,
jakim jest kwestia dopuszczalności karania przedsiębiorstw energetycznych za
niewykonanie tego obowiązku w I półroczu 2007 r. Sąd Najwyższy wypowiedział się
w wyroku z 12 sierpnia 2014 r., III SK 58/13, w którym dokonano wykładni
przepisów przejściowych ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy Prawo
energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony środowiska i ustawy o systemie oceny
zgodności (Dz.U. Nr 21, poz. 124, dalej jako ustawa nowelizująca) mających
znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.
Sąd Najwyższy w pełni podziela zapatrywania prawne wyrażone w
uzasadnieniu powołanego powyżej wyroku. Z orzeczenia tego wynika, że Sąd
drugiej instancji dokonał niewłaściwej wykładni przepisów przejściowych ustawy
nowelizującej. Zdaniem Sądu Najwyższego, art. 11 ustawy nowelizującej
rozstrzyga, że do oceny wypełnienia przez przedsiębiorstwa energetyczne
obowiązku zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu w okresie od 1 stycznia do 30
czerwca 2007 r. należy stosować przepisy dotychczasowe. Przepisami tymi są
przepisy Prawa energetycznego w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w
życie ustawy nowelizującej, czyli przed 24 lutego 2007 r. Dlatego przepis art. 14
ustawy nowelizującej nie ma znaczenia przy ustalaniu tego, jakie przepisy winny
znaleźć zastosowanie do oceny zachowania powoda. Okoliczność, że na
podstawie art. 14 ustawy nowelizującej część przewidzianych w niej nowych
przepisów weszła w życie dopiero 1 lipca 2007 r., zaś znowelizowany art. 56 ust. 1
pkt 1a Prawa energetycznego wszedł w życie w dniu 24 lipca 2007 r., nie zmienia
zakresu i treści przepisów wchodzących w skład „przepisów dotychczasowych” w
rozumieniu art. 11 ustawy nowelizującej.
Błędna wykładnia art. 11 ustawy nowelizującej przez Sąd drugiej instancji nie
przesądza jednak o uznaniu skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu za zasadną.
Po pierwsze, jak wskazano w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego w
sprawie III SK 58/13, w uchwale w sprawie III SZP 2/09 przyjęto, że w braku
regulacji intertemporalnej dotyczącej postępowań za 2006 r. prowadzonych po
wejściu w życie ustawy nowelizującej stosować należy nowe przepisy dotyczące
sankcji, jeżeli nowa sankcja jest względniejsza dla przedsiębiorstwa
energetycznego. Zapatrywanie to znajduje odpowiednie zastosowanie w niniejszej
10
sprawie, w której kara wymierzona została za niewykonanie obowiązku z art. 9a
ust. 8 Prawa energetycznego w I połowie 2007 r. Wymierzona w niniejszej sprawie
przez Prezesa Urzędu kara pieniężna została obliczona w oparciu o wzór i zmienne
na podstawie art. 56 ust. 2a pkt 3 w brzmieniu do 30 czerwca 2007 r.
Przedstawiona powyżej wykładnia „przepisów dotychczasowych” z art. 11 ustawy
nowelizującej mogłaby sugerować, że sposób działania Prezesa Urzędu w
niniejszej sprawie był prawidłowy. Jednakże, zasada równości wobec prawa
powoduje, że konieczne jest zmodyfikowanie wyników tej wykładni na użytek
samego wymiaru kary pieniężnej. W uchwale III SZP 2/09 przyjęto, że skutkiem
rażących niedoskonałości regulacji intertemporalnej wprowadzonej ustawą
nowelizującą jest zasada stosowania „nowych” przepisów w zakresie wysokości
kary do zachowań z 2006 r. Dlatego zasada równego traktowania uzasadnia
zastosowanie analogicznego rozumowania do przyjętego w uchwale III SZP 2/09 w
odniesieniu do sposobu ustalania kar pieniężnych za I półrocze 2007 r. W
przeciwnym razie przedsiębiorstwa energetyczne, które dopuściły się takich
samych uchybień w 2006 r. oraz w 2007 r. byłyby karane w zróżnicowany sposób.
Dodatkowo za takim ukształtowaniem mechanizmu wymiaru kar pieniężnych
za niedochowanie w I półroczu 2007 r. obowiązku z art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego w brzmieniu do 30 czerwca 2007 r. przemawia kolejna
niedoskonałość normatywnej regulacji zagadnień międzyczasowych. Przed 2007 r.
obowiązek, o którym mowa w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu do
30 czerwca 2007 r., wykonywany był przez przedsiębiorstwo energetyczne za okres
pełnego roku kalendarzowego. Ustawa nowelizująca reguluje zaś jedynie, że
wykonanie i ocena wykonania w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2007 r.
obowiązku nałożonego na przedsiębiorstwa energetyczne na podstawie art. 9a
ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu dotychczasowym następuje na
podstawie przepisów dotychczasowych. Ustawa nowelizująca weszła w życie w
dniu 24 lutego 2007 r., a zatem już po upływie ponad 7-miu tygodni przypadającego
na 2007 r. sezonu grzewczego, co dodatkowo mogło utrudnić wykonanie
obowiązku zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu w ilościach odpowiadających
odpowiedniemu udziałowi wykonanej sprzedaży energii odbiorcom końcowym w
kolejnych miesiącach I półrocza 2007 r. W ten sposób ustawa nowelizująca nie tyle
11
z mocą wsteczną skróciła okres referencyjny, za który do tej pory obowiązek z
art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego był rozliczany, co znacząco utrudniła
racjonalne planowanie realizacji tego obowiązku w działalności tak specyficznej,
jaką jest sprzedaż energii elektrycznej odbiorcom końcowym. Jednocześnie
regulacja intertemporalna ustawy nowelizującej nie narzucała Prezesowi Urzędu w
sposób bezwzględny rozliczenia za 2007 r. wykonania obowiązku z art. 9a ust. 8
Prawa energetycznego w starym i nowym brzmieniu odrębnie za I i II półrocze
2007 r.
Stosując się do wskazówek wynikających z uzasadnienia uchwały III SZP
2/09 Sąd Najwyższy stwierdza, że wymierzając karę pieniężną w decyzji wydanej w
niniejszej sprawie Prezes Urzędu ustalił, że powód powinien uzyskać udział energii
z kogeneracji w energii sprzedanej odbiorcom końcowym na poziomie 400.836,887
MWh. Powód zakupił jednak wyłącznie 75.853,875 MWh takiej energii. Niedobór w
zakresie realizacji obowiązku z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu do
30 czerwca 2007 r. wyniósł zatem 324.983,012 MWh. Prezes Urzędu uwzględnił
także, że powód otrzymał oferty sprzedaży 150.000 MWh energii z kogeneracji.
Ten wolumen zaoferowanej powodowi, lecz nie kupionej przez niego energii,
stanowił podstawę do wyliczenia kary pieniężnej według wzoru 150.000 MWh x
139,61 MWh (średnia cena sprzedaży energii elektrycznej), co daje kwotę kary
pieniężnej w wysokości minimalnej wynoszącej 16.055.150,00 zł. Kwota ta została
podniesiona przez Prezesa Urzędu na podstawie oceny całokształtu zachowania
powoda do poziomu 16.500.000 zł.
W dalszej kolejności należy ustalić, czy kara pieniężna wymierzona na
podstawie odpowiednio zastosowanych przepisów art. 56 ust. 2a pkt 3 w związku z
art. 9a ust. 8a Prawa energetycznego w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2007 r.
byłaby dla powoda względniejsza względem kary wymierzonej w decyzji Prezesa
Urzędu.
Stosownie do art. 9a ust. 8a Prawa energetycznego w brzmieniu
relewantnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy opłatę zastępczą, stanowiącą
podstawę dla wyliczenia kary pieniężnej z art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa
energetycznego, obliczano według wzoru Ozg x Eog + Ozk x Eok. Wartości Ozg i
Ozk zostały określone w komunikacie Prezesa Urzędu z 26 marca 2007 r. na
12
poziomie, odpowiednio, 117 zł/MWh oraz 17,96 zł/MWh. Natomiast wartości Eog
oraz Eok odpowiadają ilości energii elektrycznej równej różnicy między ilością
energii elektrycznej wynikającej z obowiązków ciążących na przedsiębiorstwa
energetycznego w zakresie uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw
pochodzenia energii z jednostek kogeneracyjnych opalanych gazem oraz jednostek
opalanych paliwem konwencjonalnym. W I połowie 2007 r. nie było rozróżnienia
między obowiązkiem zakupu energii wytworzonej w kogeneracji w zależności od
źródła energii. Z kolei mechanizm wsparcia w postaci obowiązku zakupu energii
obejmował także jednostki kogeneracji opalane gazem. Dlatego odpowiednie
zastosowanie art. 9a ust. 8a Prawa energetycznego w związku z art. 56 ust. 2a
pkt 3 Prawa energetycznego wymaga uwzględnienia w niniejszej sprawie zmiennej
Eog w ten sposób, by wartość zmiennej Eok pomniejszyć o ilość MWh
odpowiadającą procentowej relacji między obowiązkiem zakupu świadectw
pochodzenia energii liczonych dla zmiennej Eog a obowiązkiem zakupu świadectw
pochodzenia energii liczonych dla zmiennej Eok (dla II połowy 2007 r. proporcja ta
wynosi 0,8% do (0,8% + 16,5%), co daje 4,84%), liczonej według minimalnych
poziomów obowiązku określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 26
września 2007 r. w sprawie sposobu obliczania danych podanych we wniosku o
wydanie świadectwa pochodzenia z kogeneracji oraz szczegółowego zakresu
obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia tych świadectw, uiszczania
opłaty zastępczej i obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii
elektrycznej wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji (Dz.U. z 2007 r., Nr 185,
poz. 1314). Stwierdzony przez Prezesa Urzędu niedobór w zakresie realizacji
obowiązku zakupu energii z kogeneracji wynosił dla powoda 324.983,012 MWh.
Udział energii z kogeneracji gazowej w tym niedoborze wynosi 15.014,215 MWh
(4,62% x 324.983,012 MWh). W ten sposób uzyskano zmienne do wzoru Ozg x
Eog, których iloczyn daje kwotę 1.756.663,17 zł (15.014,215 MWh x 117 zł/MWh).
Na zmienną Ozk x Eok składają się zaś wartości 17,96 zł/MWh oraz wolumen
energii brakującej do wykonania obowiązku, wynoszący 309.968,797 MWh, co daje
kwotę 5.567.039,59 zł. W sumie wysokość opłaty zastępczej wyliczonej na użytek
odpowiedniego zastosowania wzoru z art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa energetycznego
w brzmieniu od 1 lipca 2007 r. wynosi 7.323.702,76 zł. Kwota ta podlega
13
pomnożeniu przez mnożnik 1,3 zgodnie z art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa
energetycznego w brzmieniu od 1 lipca 2007 r., co daje kwotę minimalnej kary
pieniężnej, jaką na podstawie odpowiednio stosowanych przepisów Prawa
energetycznego w brzmieniu od 1 lipca 2007 r. można byłoby wymierzyć powodowi
za niedopełnienie obowiązku zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu w I połowie
2007 r. w wysokości 9.520.813,59 zł.
Z powyższego wynika, iż w przypadku powoda kara pieniężna wymierzona
na podstawie przepisów dotychczasowych w rozumieniu art. 11 ustawy
nowelizującej była wyższa od kary obliczonej na podstawie odpowiednio
stosowanych art. 56 ust. 2a pkt 3 w związku z art. 9a ust. 8a Prawa
energetycznego w nowym brzmieniu. Tak obliczona sankcja jest w rezultacie
względniejsza dla powoda, zgodnie z poglądami wyrażonymi w uzasadnieniu
uchwały III SZP 2/09. Kara pieniężna wymierzona powodowi w niniejszej sprawie
przez Prezesa Urzędu została zatem ustalona w błędnej wysokości.
Jednakże przeciwko wydaniu przez Sąd Najwyższy wyroku kasacyjnego, w
następstwie którego Sąd Apelacyjny wydałby orzeczenie reformatoryjne
modyfikujące wysokość kary pieniężnej nałożonej na powoda przemawia
oczywiście błędna podstawa prawna decyzji Prezesa Urzędu z dnia 31 grudnia
2009 r., co uzasadnia konkluzję, że utrzymanie w mocy przez Sąd Apelacyjny
wyroku Sądu pierwszej instancji uchylającego decyzję Prezesa Urzędu było
prawidłowe. Na podstawę tą składają się przepisy art. 56 ust. 1 pkt 1a, ust. 2, ust.
2a pkt 3, ust. 3 i ust. 6 oraz art. 30 ust. 1 Prawa energetycznego. Treść tych
przepisów podlegała zmianom w okresie między nałożeniem na powoda obowiązku
zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu i związaniem powoda tym obowiązkiem
(I połowa 2007 r.), a wydaniem w 2009 r. przez Prezesa Urzędu decyzji
stwierdzającej niedopełnienie tego obowiązku. Tymczasem wskazana w decyzji
Prezesa Urzędu podstawa prawna (z przywołaniem zmian wprowadzonych do
Prawa energetycznego w 2008 i 2009 r.) obejmuje przepisy, których treść nie
pokrywa się z obowiązkiem ciążącym na powodzie w I połowie 2007 r. i nie
obejmuje przepisów przewidujących karę pieniężną za niedopełnienie tego
obowiązku. Trafnie zatem Sąd drugiej instancji uznał, że tak skonstruowana
podstawa prawna decyzji Prezesa Urzędu nie jest właściwa do nałożenia na
14
powoda kary pieniężnej. W konsekwencji Sąd ten prawidłowo oddalił apelację
organu regulacji energetyki od wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
uchylającego decyzję Prezesa Urzędu dotkniętą taką wadą.
Mając powyższe na względzie z mocy art. 39814
k.p.c. orzeczono jak w
sentencji.