Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 140/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSA Barbara Trębska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Generalnego Dyrektora Dróg
Krajowych i Autostrad w W.
przeciwko M. W. – K. i Agencji Nieruchomości
Rolnych w W.
o ustalenie nieważności umowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 listopada 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 października 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad wniósł
o ustalenie, że umowa zawarta w dniu 12 stycznia 2005 r. przed notariuszem A. J.,
repertorium nr A […], pomiędzy pozwaną M. W.- K. a Agencją Nieruchomości
Rolnych, na mocy której Agencja zbyła na rzecz pozwanej działki 15/7 i 15/8 o
łącznej powierzchni 336.797 m2
, jest nieważna w części obejmującej działki: 15/19 i
15/21 położone w obrębie S., Gmina M., objęte księgą wieczystą KW nr […],
prowadzoną przez Sąd Rejonowy w M.
Pozwana M. W. – K. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej
rzecz kosztów procesu.
Wyrokiem z dnia 27 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w S. oddalił powództwo i
obciążył powódkę kosztami procesu i sądowymi.
Sąd ustalił, że Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 września 2001 r.
w sprawie ustalenia sieci autostrad i dróg ekspresowych oraz dróg o znaczeniu
obronnym (Dz. U. Nr 120/1283 z 2001 r.), przyjęło plan wybudowania drogi
ekspresowej S… na trasie Ś. – G.- S. – P. – G. – Z. W dniu 18 czerwca 2004 r.
GDDKiA Oddział w S. złożyła do Wojewody L. i Z. wnioski o wydanie decyzji
ustanawiających lokalizacje drogi mającej przebiegać przez te województwa. Do
wniosków dołączono mapę przedstawiającą przebieg drogi oraz projekt podziału
działek znajdujących się na jej trasie, m.in. działek nr 15/7 15/8, znajdujących się w
Powiecie M., obręb S. Były one własnością Skarbu Państwa, a znajdowały się w
dyspozycji Agencji Nieruchomości Rolnych. W wyniku projektowanego podziału
działka 15/7 miała zostać podzielona na działki 15/18 i 15/19, natomiast działka
15/8 na działki 15/20 i 15/21. Na drogę miały być zajęte działki nr 15/19 i 15/21.
Obwieszczenie zawiadamiające o wszczęciu postępowania w sprawie wydania
decyzji o ustaleniu lokalizacji z dnia 16 lipca 2004 r. dla budowy drogi krajowej S…,
zostało przesłane instytucjom samorządowym na terenie obydwu województw i na
tablicach ogłoszeń właściwych Urzędów Miast oraz Gmin widniało od końca lipca
do końca pierwszej połowy sierpnia 2004 r. W dniu 12 stycznia 2005 r. Agencja
Nieruchomości Rolnych i pozwana zawarli umowę sprzedaży, na podstawie której
pozwana nabyła na własność nieruchomość rolną niezabudowaną, położoną w
3
obrębie S. gmina M., składającą się z działek nr 15/7 i 15/8 o łącznym obszarze
336.797 m2
za kwotę 137.400 zł. Kupująca jako dzierżawca realizowała ustawowe
prawo pierwokupu, w oparciu o art. 29 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 19 października
1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.
W dniu 2 maja 2005 r. Wojewoda Z. wydał decyzję o ustaleniu lokalizacji
drogi krajowej uwzględniającej działki 15/19 i 15/21 po podziale działek 15/7 i 15/8,
zaznaczając, że stanowią one własność Skarbu Państwa - Agencji Nieruchomości
Rolnych. Pismem z dnia 27 stycznia 2006 r. GDDKiA Oddział w S. zwróciła się do
Agencji Nieruchomości Rolnych o odkupienie w trybie art. 29 ust. 5 ustawy z dnia
19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu
Państwa, przeznaczonych pod budowę drogi S…, m.in. działek nr 15/21 i 15/19,
stanowiących część działek powstałych w wyniku podziału działek 15/7 i 15/8,
znajdujących się w posiadaniu M. W. - K.
W dniu 20 czerwca 2006 r. Agencja Nieruchomości Rolnych działając
w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa złożyła w formie aktu notarialnego
oświadczenie o wykonaniu prawa odkupu działek 15/7 i 15/8, na co pozwana nie
wyraziła zgody. Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2006 r. Sąd Rejonowy w M.
uwzględniając powództwo Agencji Nieruchomości Rolnych zobowiązał M. W. – K.
do złożenia oświadczenia woli przenoszącego na Agencję własności
nieruchomości stanowiących działki gruntu nr 15/19 i 15/21. Sąd Okręgowy w S.
oddalił apelację pozwanej od tego wyroku.
Decyzją z dnia 27 sierpnia 2007 r. Wojewoda Z. ustanowił na rzecz
GDDKiA w W. od dnia 14 lipca 2005 r. trwały zarząd nieruchomości Skarbu
Państwa, położonej w obrębie ewidencyjnym S., gmina M., oznaczonych jako
działki nr 15/19 i 15/21 nieodpłatnie i na czas nieoznaczony z przeznaczeniem na
realizację inwestycji drogi ekspresowej nr S… .
Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 18 marca 2010 r., w sprawie
K 8/08, uznał art. 29 ust. 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi
Skarbu Państwa, regulujący prawo do odkupu nieruchomości przez Agencję
Nieruchomości Rolnych, za niezgodny z Konstytucją RP. Po opublikowaniu tego
wyroku pozwana złożyła skargę o wznowienie postępowania sądowego. Sąd
Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 23 lipca 2010 r. zmienił wyrok Sądu Rejonowego
4
w S. z dnia 7 grudnia 2006 r. w ten sposób, że powództwo Agencji Nieruchomości
Rolnych oddalił. Inwestycja drogowa polegająca na budowie drogi ekspresowej
S… została zakończona.
Przy tak ustalonej podstawie faktycznej, Sąd Okręgowy uznał powództwo
za niezasadne. Wskazał, że powód wywodził swe roszczenie z art. 5 ust. 6 ustawy
z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji
inwestycji w zakresie dróg krajowych (w brzmieniu z lipca 2004 r.), zgodnie
z którym z dniem zawiadomienia o jakim mowa w ust. 5, nieruchomości
stanowiące własność Skarbu Państwa, objęte wnioskiem o wydanie decyzji
o ustaleniu lokalizacji drogi, nie mogą być przedmiotem obrotu w rozumieniu
przepisów o gospodarce nieruchomościami. Czynność prawna dokonana
z naruszeniem tego zakazu nieważna (ust. 7 art. 5). Przedmiotowa umowa
przenosząca na pozwaną własność nieruchomości oznaczonych jako działki
gruntu nr 15/7 i 15/8 została zawarta w dniu 12 stycznia 2005 r., podczas gdy już
w czerwcu 2004 r. powód skierował do Wojewodów Z. i L. wnioski o wydanie
decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi, zwierające także plan podziału znajdujących
się na trasie drogi działek, w tym działek nr 15/7 i 15/8.
Sąd Okręgowy za uzasadniony uznał zarzut pozwanej, że art. 5 ust. 6
ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie
dróg krajowych, nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, z uwagi na to,
że odnosi się do zakazu sprzedaży nieruchomości Skarbu Państwa w rozumieniu
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, podczas gdy
sprzedaż gruntów pozwanej nastąpiła na podstawie ustawy z 19 października
1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Sąd uznał,
że art. 5 ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. odnosi się wprost do sprzedaży
nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa w rozumieniu ustawy
o gospodarce nieruchomościami. Przepisy ustawy o szczególnych zasadach
przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych stanowią regulację
o charakterze wyjątkowym, zawierające instrumenty prawne pozwalające na
ograniczenie zasady swobody umów, a jako wyjątek nie podlegają wykładni
rozszerzającej. Jeżeli zatem ustawodawca posługuje się w treści przytoczonego
przepisu odwołaniem do ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami, to uznać
5
należy, że zostało w ten sposób ograniczone zbycie nieruchomości należących do
Skarbu Państwa tylko w trybie tej ustawy, tj. ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarowaniu nieruchomościami. Odwołał się Sąd do wykładni językowej,
podnosząc, że utrwalone w judykaturze brzmienie wskazanego przepisu pozwala
na stosowanie wykładni literalnej jego treści bez konieczności odwoływania się do
pozajęzykowych metod wykładni. Dla oceny sankcji nieważności z art. 5 ust 7
ustawy o szczególnych zasadach inwestycji drogowych niezbędne jest określenie
podstawy prawnej nabycia przez jednostkę prawa własności gruntu i stwierdzenie,
czy nabycie to mieści się w pojęciu „w rozumieniu ustawy o gospodarowaniu
nieruchomościami”. Sąd wskazał, że niezbędne jest ustalenie zależności
pomiędzy ustawą z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarowaniu nieruchomościami
a ustawą z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi
Skarbu Państwa. Podniósł, że do części nieruchomości stanowiących własność
Skarbu Państwa mają zastosowanie przepisy szczególne, a więc nie stosuje się
do nich przepisów ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami. Do takich należą
na podstawie wyliczeń zawartych w art. 2 ust. 4 u.g.n. nieruchomości będące
w zarządzie Agencji Nieruchomości Rolnych, do których stosuje się przede
wszystkim przepisy ustawy z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Mające oddzielne podstawy prawne
regulacje dotyczące mienia powierzonego Agencji Nieruchomości Rolnych
i nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa w rozumieniu ustawy
o gospodarowaniu nieruchomościami, wskazują na istnienie dwóch odrębnych,
niezależnych od siebie zasobów, których jedynym wspólnym mianownikiem jest
to, iż ich właścicielem jest Skarb Państwa. Przekazane nieruchomości rolne do
dysponowania Agencji Nieruchomości Rolnej w trybie u.g.n. i zbycie takiej
nieruchomości zgodnie z treścią art. 29 u.g.n.r. regulującego kwestie pierwokupu
nie stanowią sprzedaży w rozumieniu ustawy o gospodarowaniu
nieruchomościami. Nie może być zatem uznana za nieważną sprzedaż przez
Agencję Nieruchomości Rolnych nieruchomości w oparciu o treść art. 29 u.g.n.r.
uprawnionemu z prawa pierwokupu, na podstawie sankcji zawartej w art. 5 ust 6
(obecnie art. 11d ust. 9) ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych
zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.
6
Z tych względów Sąd oddalił powództwo, uznając, iż nie zachodziła
nieważność umowy, gdyż sprzedaż działek będących przedmiotem powództwa nie
odbywała się w trybie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami, a tylko taki
przypadek uzasadniałby zastosowanie rygoru nieważności z art. 5 ust. 7 ustawy
z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji
inwestycji w zakresie dróg krajowych.
Za niezasadne uznał natomiast Sąd pozostałe zarzuty pozwanej dotyczące
braku interesu prawnego powoda w dochodzeniu niniejszego roszczenia,
prawidłowości wywieszenia obwieszczeń zawierających informacje o wszczęciu
postępowania ustalenia lokalizacji drogi S…, czy też zarzut naruszenia przez
powoda art. 5 k.c.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 2 października 2013 r. oddalił apelację
powoda od powyższego wyroku i orzekł o kosztach procesu. Sąd ten podzielił
ustalenia stanowiące podstawę faktyczną rozstrzygnięcia oraz ocenę prawną
dochodzonego roszczenia, w tym przede wszystkim wykładnię art. 5 ust. 6 ustawy
z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych o zasadach przygotowania i realizacji
inwestycji w zakresie dróg krajowych. Wskazał, że przepisy ustawy z dnia
19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu
Państwa należy zakwalifikować jako lex specialis w stosunku do ustawy
o gospodarce nieruchomościami, a jej zasadniczym celem było poddanie jednolitej
regulacji prawnej wszystkich składników mienia rolnego stanowiącego własność
Skarbu Państwa bez względu na pozostawienie tego mienia w dyspozycji różnych
podmiotów. W dacie zawarcia kwestionowanej umowy, art. 24 ust. 7 ustawy
o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa stanowił,
że nieruchomości przeznaczone na drogi krajowe, stanowiące własność Skarbu
Państwa, wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, stają się
nieodpłatnie, z mocy prawa, przedmiotem trwałego zarządu ustanowionego na
rzecz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad z dniem, w którym decyzja
o ustaleniu lokalizacji drogi krajowej stała się ostateczna. Z poczynionych
w sprawie ustaleń faktycznych wynika, że GDDKiA Oddział w S. złożyła do
Wojewody L. i Z. wnioski o wydanie decyzji ustanawiających lokalizację drogi w
dniu 18 czerwca 2004 r., natomiast sama decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi
7
krajowej uwzględniającej działki 15/19 i 15/21 po podziale działek 15/7 i 15/8,
została wydana przez Wojewodę Z. w dniu 2 maja 2005 r. i była trzykrotnie
zmieniana. Oznacza to, że w dacie zawarcia przedmiotowej umowy, nieruchomości
przeznaczone na drogi krajowe wchodziły w skład Zasobu Własności Rolnej
Skarbu Państwa, działki 15/7 i 15/8 nie były przedmiotem trwałego zarządu
ustanowionego na rzecz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, a zatem
po zmianie przeznaczenia pod drogę krajową nadal pozostawały w Zasobie. To
z kolei oznacza, że nieruchomością tą nadał dysponowała Agencja Własności
Rolnej w oparciu o przepisy ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi
Skarbu Państwa i mogła dokonać jej zbycia.
W konkluzji Sąd Apelacyjny uznał, że skoro art. 5 ust. 6 ustawy ż dnia
10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji
w zakresie dróg krajowych zawiera odesłanie jedynie do przepisów o gospodarce
nieruchomościami, to tym samym przepis ten nie znajduje zastosowania
w odniesieniu do nieruchomości rolnych Skarbu Państwa i zatem nie miał także
zastosowania do przedmiotowej umowy.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku, opierając ją na zarzucie
naruszenia przepisów prawa materialnego, a mianowicie błędnej wykładni art. 5
ust.6 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003r. o szczególnych zasadach przygotowania
i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych, wniósł powód o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Istota spornego zagadnienia sprowadza się do wykładni art. 5 ust. 6
(obecnie art. 11d ust. 9) ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych
zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (j.t. Dz.
U. z 2013 r., poz. 687, ze zm., dalej także jako „ustawa z 10 kwietnia 2003 r.”).
Zgodnie z nim, z dniem zawiadomienia przez wojewodę o wszczęciu postępowania
o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi, które to zawiadomienie następuje
w drodze obwieszczeń we właściwych urzędach gmin, nieruchomości stanowiące
własność Skarbu Państwa, objęte wnioskiem o wydanie powyższej decyzji, nie
mogą być przedmiotem obrotu w rozumieniu przepisów o gospodarce
8
nieruchomościami. Ustalając znaczenie i zakres tej normy prawnej Sądy meriti,
opierając się na jej wykładni literalnej, odniosły ją do rodzaju nieruchomości jakich,
w ich ocenie, przepis ten dotyczy. Wywiodły, że skoro artykuł odsyła do przepisów
o gospodarce nieruchomościami, to chodzi w nim tylko o zakaz obrotu
nieruchomościami, które obejmuje swym zakresem ustawa z dnia 21 sierpnia 1997
r. o gospodarce nieruchomościami (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 518). Nie dotyczy
natomiast nieruchomości rolnych Skarbu Państwa, sprzedaż których uregulowana
jest w odrębnej ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2012 r., poz. 1187 ze zm.),
która stanowi lex specialis w stosunku do ustawy o gospodarce nieruchomościami.
Stanowisko to jest niezasadne. Przepis art. 5 (obecnie art. 11d) ustawy
z dnia 10 kwietnia 2003 r. określa wymogi wniosku o wydanie decyzji o zezwoleniu
na realizację inwestycji drogowej oraz skutki wszczęcia postępowania w tym
zakresie odnośnie do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa.
Należy do nich przede wszystkim wyłączenie dopuszczalności obrotu tymi
nieruchomościami (ust. 6). Przepis ten nie precyzuje nieruchomości Skarbu
Państwa jakich dotyczy, a te są różnego rodzaju, a mianowicie obejmują
nieruchomości gruntowe, budynkowe i lokalowe. Z pośród z kolei nieruchomości
gruntowych można wyróżnić, z uwagi na sposób ich wykorzystania, nieruchomości
rolne (grunty rolne), których definicję zawiera art. 461
k.c., a zasady
gospodarowania którymi reguluje ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami
rolnymi Skarbu Państwa, która jak słusznie przyjął to Sąd Apelacyjny – w zakresie
w niej uregulowanym - jest lex specialis w stosunku do ustawy o gospodarowaniu
nieruchomościami. Z faktu jednak, że gospodarowanie nieruchomościami rolnymi
Skarbu Państwa odbywa się na podstawie odrębnej ustawy, nie oznacza, że nie są
one objęte regulacją art. 5 ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. Wbrew
stanowisku Sądu Apelacyjnego nie przemawia za tym wykładnia językowa tego
przepisu. Sąd ten błędnie zinterpretował, że zawarte w nim odniesienie do
przepisów o gospodarce nieruchomościami, dotyczy wskazania jakie nieruchomości
objęte są zakazem obrotu po wszczęciu postępowania o wydanie decyzji
o ustaleniu lokalizacji drogi. Tymczasem wykładnia tego przepisu przy
zastosowaniu reguł językowych, z uwzględnieniem kontekstu słownego, prowadzi
9
do wniosku, że chodzi w nim o wszelkie nieruchomości Skarbu Państwa, nie
wyłączając nieruchomości rolnych, a odniesienie do przepisów o gospodarce
nieruchomościami dotyczy wyłącznie pojęcia obrotu tymi nieruchomościami.
Przemawiają za tym następujące argumenty.
Pierwsza część przepisu wskazuje, że dotyczy on nieruchomości Skarbu
Państwa objętych wnioskiem o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi. Skoro
w tym miejscu bliżej nie precyzuje jakie nieruchomości mogą wchodzić w grę (nie
ogranicza tego pojęcia do nieruchomości, gospodarowanie którymi normuje ustawa
o gospodarce nieruchomościami), to nie powinno budzić wątpliwości, że obejmuje
on wszelkie nieruchomości Skarbu Państwa, które mogą być przedmiotem takiego
wniosku, w tym także nieruchomości rolne. Druga część omawianego przepisu
wyraża zakaz obrotu tymi nieruchomościami „w rozumieniu przepisów
o gospodarce nieruchomościami”. Odniesienie to jest oczywiste, jeśli się zważy,
że to właśnie ustawa o gospodarce nieruchomościami w art. 13 ust. 1, wyjaśnia
pojęcia „obrotu” nieruchomościami, wskazując jakie czynności rozporządzające
obrót taki stanowią. W piśmiennictwie, które trafnie przywołuje skarżący, także nie
jest wątpliwe, że art. 5 ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. (obecnie art. 11d ust.
9) zawiera ustawowe odesłanie właśnie do pojęcia obrotu zdefiniowanego w art.13
ustawy o gospodarce nieruchomościami, i że z chwilą zawiadomienia o wszczęciu
postępowania w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji
drogowej, nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa wyjęte zostały
z obrotu cywilnoprawnego, co oznacza niedopuszczalność jakiejkolwiek zmiany
stanu prawnego tych nieruchomości w stosunku do stanu prawnego z dnia
upublicznienia zawiadomienia o wszczęciu postępowania. Gdyby w sytuacji
określonej w omawianym przepisie, wolą ustawodawcy było objęcie zakazem
obrotu tylko nieruchomości Skarbu Państwa, których wprost dotyczy ustawa
o gospodarce nieruchomościami, z wyłączeniem nieruchomości, których
gospodarowanie, zgodnie z art. 2 tej ustawy, regulują odrębne akty prawne (tak jak
ma to miejsce przy nieruchomościach rolnych), art. 5 ust. 6 ustawy z dnia
10 kwietnia 2003 r. musiałby mieć inną treść. Otóż, odniesienie do ustawy
o gospodarce nieruchomościami winno w takim przypadku znajdować się przy
10
wskazaniu nieruchomości Skarbu Państwa objętych wnioskiem o wydanie decyzji
o ustaleniu lokalizacji drogi.
Powyższa wykładnia językowa przedmiotowego przepisu jest spójna z jego
wykładnią funkcjonalną (celowościową), która obejmuje reguły nakazujące
uwzględniać w procesie ustalania znaczenia normy, jej kontekst społeczny,
ekonomiczny i aksjologiczny. Celem ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. było
uproszczenie procedur przygotowania i realizacji dróg krajowych, niezbędnych do
przyspieszenia procesu budowy tych dróg, a zwłaszcza autostrad, dróg szybkiego
ruchu, obwodnic miast aż do 2010 r. Jednym z rozwiązań temu służących było
wprowadzenie w art. 5 ust. 6 nowej zasady, zgodnie z którą, z dniem wszczęcia
przez wojewodę postępowania o ustalenie lokalizacji drogi, przeznaczone pod nią
nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa nie mogą być przedmiotem
obrotu, co ma zapobiec znanym w przeszłości przypadkom spekulacyjnego obrotu
gruntami Skarbu Państwa przewidzianymi pod budowę autostrad (z uzasadnienia
projektu ustawy, druk sejmowy nr 858 z dnia 30 sierpnia 2002 r.). Z powyższego
wynika, że zamiarem projektodawcy było objęcie przedmiotową regulacją
wszelkiego rodzaju nieruchomości Skarbu Państwa niezbędnych do realizacji
inwestycji drogowej, a nie tylko nieruchomości, gospodarowanie którymi reguluje
ustawa o gospodarce nieruchomościami. Wyłączenie spod tego unormowania
nieruchomości rolnych Skarbu Państwa byłoby sprzeczne z założeniami i celem
ustawy, tym bardziej jeśli się zważy, że zdecydowana większość gruntów przez
jakie prowadzone są autostrady czy drogi szybkiego ruchu przebiega właśnie przez
grunty rolne. Nie ma żadnego uzasadnienia dla odmiennego traktowania
niezbędnych dla realizacji inwestycji drogowej nieruchomości rolnych Skarbu
Państwa od innych nieruchomości publicznych, gospodarowanie którymi podpada
pod ustawę o gospodarce nieruchomościami. Nie byłoby racjonalnym z punktu
widzenia interesów Skarbu Państwa, ochronie których miała służyć ustawa z dnia
10 kwietnia 2003 r., pozostawienie przejmowania pod inwestycje drogowe gruntów
rolnych dotychczasowemu unormowaniu, któremu wszak zarzucano spekulacyjny
obrót, w celu którego wyeliminowania wprowadzono zasadę z art. 5 ust. 6.
Reasumując, właściwa wykładnia art. 5 ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia
2003 r. prowadzi do wniosku, że przewidziany w tym przepisie zakaz obrotu
11
nieruchomościami Skarbu Państwa objętych wnioskiem wojewody o wydanie
decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, dotyczy wszelkich
nieruchomości publicznych, nie wyłączając nieruchomości rolnych Skarbu Państwa.
Uznając przeto skargę kasacyjną za uzasadnioną, Sąd Najwyższy na mocy
art. 39815
§ 1 k.p.c. i art. 108 § 2 w zw. z art.39821
k.p.c. orzekł jak w sentencji.